U djelatnostima u kojima je zabranjen rad mjerama o suzbijanju širenja koronavirusa radi više od 20 hiljada zaposlenih, a mnogi poslodavci već donose odluke o upućivanju radnika na prinudne odmore sa umanjenim iznosima zarade.

Takva mogućnost postoji u Zakonu o radu i Opštem kolektivnom ugovoru (OKU), iako se više ne zove prinudni odmor već vanredna okolnost prekida rada bez krivice zaposlenog. Prema zakonu, u takvim okolnostima zaposleni ne može primati zaradu manju od 60 odsto svog prosjeka ugovorene zarade u prethodnih šest mjeseci, dok OKU taj procenat povećava na 70 odsto.

“Pod prekidom rada podrazumijeva se: prekid zbog problema u poslovanju poslodavca, prekid zbog zabrane obavljanja djelatnosti od strane nadležnog državnog organa, prekid uzrokovan prirodnim nepogodama i prekid u drugim slučajevima koji su predviđeni kolektivnim ugovorom. Poslodavac je dužan da zaposlenom uruči pisani akt koji sadrži: razlog za prekid rada, trajanje prekida rada i visinu naknade zarade”, navedeno je u zakonu.

S obzirom na to da je naredbom o sprečavanju širenja koronavirusa zabranjeno obavljanje djelatnosti u nekoliko oblasti, među kojima je ugostiteljstvo i hotelijerstvo, Ministarstvo rada i socijalnog staranja je upitano šta to znači za zaposlene, da li poslodavac mora da isplaćuje pune ili može i umanjene zarade, da li u ovakvim situacijama, kada je zbog više sile zabranjen rad, poslodavac može radnicima dati i otkaz i pod kojim uslovima…

“Kada je u pitanju primjena i način primjene instituta prekida rada bez krivice zaposlenog i načina isplate naknade zarade, zaposlenom pripada naknada zarade za vrijeme odsustvovanja sa rada zbog prekida rada koji je nastao bez krivice zaposlenog u visini od 60% osnova za naknadu, koji čini njegova prosječna zarada ostvarena u prethodnom polugodištu i ne može biti niža od minimalne zarade u Crnoj Gori (neto 222 eura). Ta naknada može da se isplati najduže četiri mjeseca u toku kalendarske godine, a kolektivnim ugovorom, odnosno ugovorom o radu može da se utvrdi i u većem iznosu”, saopštili su “Vijestima” iz Ministarstva rada i socijalnog staranja.

Iz Unije slobodnih sindikata ukazuje da ova norma u zakonu predviđa potpuno obustavu rada kod tog poslodavca, a ne neki segment ili samo za grupu radnika.

“Da bi poslodavac iskoristio ovu normu mora da u potpunosti prekine rad i, prema zakonu, isplata umanjene zarade mora da važi za sve radnike. OKU je važeći tako da umanjena zarada može da iznosi najmanje 70 odsto prosjeka u prethodnih šest mjeseci”, naglasili su iz USS-a.

Nacionalno koordinaciono tijelo za zarazne bolesti je preksinoć donijelo naredbu o obustavi rada na 15 dana za sve disko i noćne klubove, ugostiteljske objekate, osim onih koji dostavljaju hranu i omogućavaju preuzimanje hrane i obroka, dječje igraonice, fitnes i tržne centre, teretane, kladionice, kockarnice… Hoteli su djelimično obuhvaćeni zabranom, odnosno da usluge mogu pružati samo gostima prijavljenim u hotelu, a počinju i potpuno da obustavljaju rad, navodeći da nemaju dovoljno gostiju da bi mogli da rade.

Penzioneri se nadaju pomoći države

Partija penzionera, invalida i restitucije (PIR) zatražila je od Vlade više pomogne ovoj ugroženoj populaciji.

Vlada Srbije je jednokratno svojim penzionerima isplatila po 4.000 dinara (odnosno 34 eura), a odložila ima je i obavezu plaćanja računa za struju, vodu i druge komunalije za februar, mart i april.

“Vijesti” čekaju odgovore iz nadležnih institucija Crne Gore o tome da li će oni nešto slično ponuditi da najstarija populacija prođe sa manje negativnih posljedica.

“Epidemija koronavirusa i mjere u vezi s postupkom kupovine životih namirnica će najviše pogoditi penzionersku populaciju, zbog slabe i loše ishrane, skupih i nedostupnih ljekova, ali i zbog ukidanja servisa gerontodomaćica koje su ranije značajno pomagale penzionerima”, kazao je predsjednik PIR-a Momo Joksimović.

On je podsjetio da su penzije povećane za 0,53 odsto ili “pola kilograma jabuka”, kao i da jednokratna pomoć najsiromašnijima penzionerima, koja je do sada dijeljena, od 30 eura ne znači mnogo.

Ne koristite privremenu zabranu rada za dijeljenje otkaza

Iz Ministarstva rada i socijalnog staranja su upozorili da privremene mjere zabrane rada ne mogu biti osnov da poslodavac radnicima daje otkaze. Oni su naglasili i da ovakav prekid rada – prinudni odmor ne znači da poslodavac radniku može uskratiti redovan godišnji odmor u drugom periodu godine.

Prema podacima Monstata, u ugostiteljstvu i hotelijerstvu radi 18 hiljada zaposlenih. U kladionicama i kockarnicama, prema podacima njihovih udruženja, radi oko dvije hiljade radnika i još toliko u ostalim privremeno zatvorenim djelatnostima.

Međutim, i mnoge druge djelatnosti smanjuju i prekidaju rad zbog nemogućnosti da organizuju rad usljed prekida rada partnera ili kupovine sirovina ili prodaje proizvoda u inostranstvu.

Ovakva situacija je posebno problematična za radnike koji imaju ugovore na po mjesec ili ugovore o djelu, jer ih poslodavac ne mora produžavati, kao i za one radnike koji su angažovani bez ugovora – “na crno”.