U Upravi za izvršenje krivičnih sankcija (UIKS) u poslednjih pet godina preminulo je 30 zatvorenika, ubistava nije bilo, a tri lica lišena slobode okončala su život suicidom, pokazuju podaci koje je ta institucija dostavila „Danu“.

Poslednji smrtni slučaj u Spužu dogodio se 10. marta ove godine kada je u toaletu pronađeno beživotno tijelo zatvorenika R.K.

On je bio smješten u sobi sa još jednim zatvorenikom, koji je pozvao službenike obezbjeđenja nakon što se R. K. dugo zadržao u toaletu i nije odgovarao na njegove pozive.

Službenici obezbjeđenja su otvorili vrata toaleta i zatekli R.K. bez znakova života. Odmah je obaviješten zatvorski ljekar, koji je po dolasku u Zatvor za kratke kazne utvrdio da je kod R.K. nastupila smrt.

– U periodu od 1. januara 2018. do 21. marta 2023. godine u Upravi za izvršenje krivičnih sankcija zabilježeno je ukupno 30 smrtnih slučajeva među licima lišenim slobode. U poslednjih pet godina nije bilo ubistava u Upravi za izvršenje krivičnih sankcija, dok su u navedenom periodu tri lica lišena slobode izvršila samoubistvo – saopšteno je „Danu“ iz UIKS-a.

U odgovoru na pitanje koja je procedura kada se dogodi smrtni slučaj u zatvoru navode da se o tome odmah obavještavaju nadležni državni organi, odnosno Uprava policije i nadležno tužilaštvo, radi preduzimanja mjera i radnji iz njihovih nadležnosti. Napominju da imaju i mjere prevencije za suicid.

– U UIKS-u se postupa u skladu sa uputstvom za prevenciju samoubistava u zatvorima kojim su predviđene mjere, radnje i aktivnosti zatvorskih službi na prevenciji suicida – kažu iz UIKS-a.

Korona odnijela jedan život

Nacionalni mehanizam za prevenciju torture, koji je dio Institucije zaštitnika ljudskih prava i sloboda, prilikom poslednje kontrole stanja u zatvorima u izvještaju je konstatovao da je od 2020. do kraja 2022. u zatvoru preminulo 13 lica, a najviše 2021. godine, i to ukupno devet.

Tokom 2020. dogodila se jedna prirodna smrt, 2021. jedan zatvorenik je preminuo usled posledica izazvanih virusom korona, jedan je izvršio samoubistvo, dok su ostali preminuli usled bolesti i jer je nastupila prirodna smrt.

Tokom 2022. godine zabilježen je jedan suicid i dvije smrti usled bolesti.

– U slučaju svake smrti u UIKS-u zdravstvena služba predlaže autopsiju pacijenta, ali u najvećem broju slučajeva porodica to odbije (izuzev kod slučajeva nasilne smrti, kada je ova procedura zakonski obavezna, nezavisno od želje porodice) – navodi se u izvještaju.

Institucija zaštitnika ljudskih prava i sloboda je u ranijim izvještajima ukazivala da se među zatvorenicima bilježi veća stopa samoubistava u odnosu na ostale pripadnike zajednice, pa su sugerisali da je od ključnog značaja obezbjeđivanje odgovarajuće prevencije i službi za intervencije.

Isti stav se iznosi i u publikaciji „Prevencija samoubistva: priručnik za službenike zatvora“, koju su izdali Svjetska zdravstvena organizacija i Institut za mentalno zdravlje u Beogradu.

– U ustanovama za kratkoročni smještaj optuženika, na primjer, stopa samoubistva je deset puta veća nego u spoljnoj zajednici. U ustanovama u kojima su smješteni osuđeni zatvorenici stopa samoubistva je tri puta veća nego u spoljnoj zajednici. Na svaki realizovani slučaj samoubistva dolazi nekoliko pokušaja – navodi se u publikaciji.

Napominje se da su u zatvorima smještene grupe koje su tradicionalno među onima sa najvišom stopom rizika, kao što su muškarci mlađih godina, mentalno oboljeli, osobe lišene radne sposobnosti, društveno izolovani, zavisnici od supstanci ili osobe koje su već pokušale samoubistvo.

– Psihološko dejstvo hapšenja i pritvora, ili svakodnevni stres koji prati život u zatvoru, mogu biti jači od sposobnosti tolerancije ranjivih pojedinaca i mogu takođe biti činilac koji dovodi do suicida – ukazano je u pomenutoj publikaciji.