Skoro svakodnevno na stranicama crne hronike čitamo o udesima na crnogorskim putevima čiji su ishod povrijeđeni, nerijetko sa težim povredama, a nažalost, (pre)često i sa smrtnim ishodom. 

Policijske evidencije pokazuju da je od početka godine na našim putevima stradalo više od 50 osoba, ali i da je veliki broj povrijeđenih. 

“Na putevima u Crnoj Gori su, za osam mjeseci 2024. godine, u saobraćajnim nezgodama smrtno stradala 53 lica, a ukupno je povrijeđeno 2.050 lica od kojih je 399 zadobilo teže, a 1.651 lice lakše tjelesne povrede”, saopštili su iz Uprave policije za Portal Analitika. 

U ljetnjim mjesecima je i frekvencija saobraćaja veća, pa su česte gužve, nervoza, nepažnja a sve to rezultira time da skoro nema dana da ne pročitamo da se dogodila neka saobraćajna nesreća. 

“Tokom ljetnje turističke sezone, odnosno tokom juna, jula i avgusta tekuće godine, na crnogorskim putevima stradalo je 27 lica, od kojih osam u junu, devet u julu i 10 lica u avgustu. U ova tri mjeseca ukupno je povrijeđeno 986 lica, od kojih su 192 zadobila teže, a 794 lakše tjelesne povrede”, kazali su nam iz Uprave policije. 

U godini za nama na putevima u Crnoj Gori od 1. januara do 31. decembra 2023. godine u saobraćajnim nezgodama je stradalo 78 osoba. 

“Ukupno je povrijeđeno 3.086 lica od kojih je 576 zadobilo teže, a 2.510 lakše tjelesne povrede”, saopšteno nam je Uprave policije. 

Nepoštovanje propisa čest uzrok udesa

Brojni su faktori koji dovode do udesa, od upotrebe telefona tokom vožnje do prekoračenja brzine i “pokazivanja vozačkih sposobnosti” kroz kršenje saobraćajnih propisa. 

“Na osnovu do sada urađenih nalaza i mišljenja vještaka saobraćajne struke, kao glavni uzroci saobraćajnih nezgoda sa smrtno stradalim licima naveden je ljudski faktor, koji se ogleda dominantno u prekoračenju brzine kretanja vozilom, prelazak na saobraćajnu traku namjenjenu za kretanje vozila iz suprotnog smjera, nedozvoljeno preticanje, uticaj alkohola, nepropuštanje pješaka”, navode iz Uprave policije. 

I vještak saobraćajne struke, Srećko Kljajić za Portal Analitika ukazuje da brojni prekršaji rezultiraju saobraćajnim nezgodama.

“Uzroke za nastajanje saobraćajnih nezgoda ne možemo posmatrati izdvojeno jer su oni najčešće povezani i isprepletani. Pojavni oblik uzroka saobraćajne nezgode je rezultat kombinacije nepropisnih radnji i postupaka u saobraćaju koje se manifestuju kao: nepoštovanje saobraćajnih propisa – pravila saobraćaja, saobraćajnih znaka, svjetlosnih znak i znaka i naredbi koje daju ovlašćena lica, neprilagođena brzina, korišćenje mobilnog telefona za vrijeme vožnje, vožnja u alkoholisanom stanju, pod uticajem droga i ljekova sa oznakom crvenog trougla”, navodi Kljajić. 

Kao uzroke nezgoda on ističe i vožnju tehnički neispravnog vozila, ali i vožnju u psihički rastrojenom stanju – stres i uzrujanost…

“Tu je i vožnja pri vremenski lošim uslovima (crveni meteo alarm, snijeg, led, magla i dr), vožnja u umornom i iscrpljenom stanju, gužve u saobraćaju, nepažnja ostalih učesnika u saobraćaju a naročito pješaka, biciklista, motociklista, trotineta, kvadrova i dr”, nabraja Kljajić uzročnike saobraćajnih nezgoda. 

Opasni postupci vozača

Nerijetko, i kao učesnici u saobraćaju, svjedočimo preticanju na punoj ili duploj punoj liniji, prekoračenju brzine, ulijetanju u “makazice” i sličnim prekršajima. Kljajić objašnjava i koliko su takvi postupci opasni. 

“Put je pravljen po unaprijed određenom projektu. Projekat je na optimalan način uklopio odvojena finansijska sredstva za izgradnju tog puta sa zahtjevima terena na kom je izgrađen i mogućnostima odvijanja budućeg saobraćaja. Tada je propisana najveća dozvoljena brzina, pune i isprekidane linije i uopšte režim budućeg saobraćaja. Nepoštovanje projektnih parametara puta prilikom eksploatacije istog prekoračenje brzine, prelazak preko pune linije i dr. je pokušaj da se ostvari nemoguće”, pojašnjava Kljajić. 

Kada vozači pretiču nepropisno, ulijeću u makazice i slično, problem, ukazuje Kljajić, nastaje kada se takvi prekršaji naprave a ne dogodi se saobraćajna nezgoda već vozač tada veliča svoje vozačke sposobnosti. 

Moguće utvrditi da li je vozač koristio telefon prilikom udesa

Nerijetko vozači tokom vožnje pričaju telefonom ili kucaju poruke, iako je to zakonom zabranjena. Sagovornik Analitike pojašnjava da li je prilikom vještačenja, moguće dokazati da je do udesa došlo zbog upotrebe telefona.

“Tačno se može utvrditi vrijeme kad se dogodila saobraćajna nezgoda a vještačenjem telefona kad je korišćen, poređenjem tih vremena možemo doći do zaključka da li je korišćenje telefona uticalo na nastanak saobraćajne nezgode”, ističe Kljajić.

Mladi vozači imaju prenaglašeno samopouzdanje

Često možemo pročitati i da su u saobraćajnim nesrećama stradale veoma mlade osobe. 

“Životno doba u kojem su nameće ovoj starosnoj grupi izazove koje im donosi prelazak iz doba djeteta u odraslog čovjeka. Želja da se sve to doživi u najkraćem roku uzrokuje veliku mobilnost mladih i njihovo prisustvo u saobraćaju u svim periodima dana i prevoznim sredstvima. Sa punoljetstvom stiču pravo za polaganje vozačkog ispita, čime se njihova mobilnost i prisustvo u svim situacijama povećava”, pojašnjava Kljajić. 

Ako ovome, kako kaže, dodamo i nedostatak profesionalnih vozača na ovim prostorima, postojeća situacija se usložnjava jer privreda angažuje dio mladih vozača bez kojih bi normalno funkcionisanje društva bilo nezamislivo. 

“Da bi vozač stasao u pouzdanog i iskusnog potrebno je da za volanom pređe određenu kilometražu i da protekne određeni vremenski period. Vozačka dozvola je samo papir koji nam omogućava da dalje nastavimo samostalno da učimo da vozimo”, ističe Kljajić. 

Zbog toga bi, poručuje, na početku vozačkog staža trebalo da postoje određena ograničenja. 

“U državama koje su naše okruženje to je regulisano tako što se početniku dodjeljuje probna vozačka dozvola na dvije do četiri godine, početniku je dozvoljeno da upravlja vozilom u prisustvu roditelja koji imaju duže vozačku dozvolu, početniku je zabranjeno upravljati vozilom posle 23 sata, potpuno mu je zabranjeno korišćenje mobilnog telefona, brzina im je ograničena za 10% od maksimalne brzine za ostale vozače, zabranjeno im je konzumiranje alkohola. Svjedoci ste da u saobraćaju kao vozači svakom vožnjom nešto novo naučimo htjeli ili ne htjeli to sebe da priznamo”, ističe Kljajić. 

Klajić ukazuje da mladi najčešče imaju prenaglašeno samopouzdanje koje, kako kaže, dovodi do zanemarivanja ključnih saobraćajnih pravila, prebrze vožnje do želje za dokazivanjem.

Potrebno mijenjati svijest društva

Kljajić objašnjava i šta je neophodno izmijeniti i na koji način je moguće uticati na vozače kako bi se smanjio broj nesreća sa povrijeđenim ili stradalim licima.

“Da bi se riješio ovaj problem cijelo društvo mora da se angažuje bez izuzetaka. Podatak da kod nas u saobraćaju gine tri do četiri puta više nego u razvijenim državama svijeta nam govori da odnos prema učešću u saobraćaju mora da se izmijeni iz korijena. Ne smijemo da se mirimo sa činjenicom da danak nerazvijenosti plaćamo ljudskim životima”, istakao je Kljajić. 

Primjer dobre prakse kod nas je, kaže Kljajić, izgradnja auto-puta od Smokovca do Mateševa. 

“Zahvaljujući savremenoj dionici autoputa sa primijenom najsavremenije tehnike za nadzor, praćene i regulisanje saobraćaja imali smo period od skoro dvije godine da se na relaciji između Kolašina i Podgorice nije dogodila saobraćajna nezgoda sa poginulima. Ovo nam govori da se ulaganje u saobraćajnu infrastrukturu višestruko isplati”, kaže Kljajić. 

Kaznena politika je, ističe, samo jedna od mjera koje treba preduzeti a preventiva daje dugoročne rezultate. 

“Edukacija za bezbjedno učešće u saobraćaju mora da je prisutna kod čovjeka cio život. Svjedoci smo da se javnost probudi kad se nešto dogodi i to traje dok sjećanje na nemili događaj ne počne da blijedi. Pristup edukaciji ljudi za bezbjedno učešće u saobraćaju mora da je kontinuiran, planski osmišljen, sa mogućnošću praćenja učinjenog i brzog reagovanja u slučaju pogoršanja bezbjedosti ili procjene da može doći do pogoršanja”, pojašnjava Kljajić. 

Posebnu pažnju, ističe sagovornik Analitike, treba obratiti na edukaciju roditelja, djece i mladih – organizovati što više predavanja i radionica sa konkretnim primjerima iz života sa navođenjem razloga koji su doveli do saobraćajne nezgode i posljedicama koje su proistekle iz te nezgode. 

“Ne treba zanemariti činjenicu da je edukacija potrebna ljudima u srednjoj starosnoj dobi kao ni edukacija starih i iznemoglih lica. Za smanjene saobraćajnih nezgoda i posljedica koje one izazivaju potrebno je izmijeniti svijest društva kao cjeline, shvatiti da je briga za čuvanje zdravlja i kvalitetnog života bitnija od trke za zaradom, provodom i dokazivanjem. Automobil treba da nam omogući komforniji, udobniji i lakši život a ne da nam nanese bol, patnju i smrt”, zaključio je Kljajić.