U Pljevljima je 14. januara 2018. godine satna zagađenost vazduha praškastim PM10 česticama u pojedinim vremenskim djelovima dana dostizala izuzetno visoke vrijednosti veoma opasne za zdravlje ljudi u tolikim koncentracijama.

Tako je u vremenskom intervalu od 14 do 17 časova zagađenost vazduha bila konstantno 8 puta veća od zakonom dozvoljenih parametara da bi zagađenost vazduha PM10 česticama u ponoć dostigla katastrofalne vrijednosti od 573,4 mg/m3 što je skoro 12 puta više od zakonom propisanih vrijednosti. Treba napomenuti da su ranijih godina u Pljevljima registrovane i veoma visoke koncentracije PM 2,5 čestica u vazduhu kao i kancerogenog benzopirena izuzetno opasnih materija u vazduhu štetnih po zdravlje ljudi.

Ovako visoke koncentracije štetnih materija u vazduhu prema analizama stručnjaka iz Svjetske zdravstvene organizacije predstavljaju ogroman zdravstveni rizik za građane koji borave na otvorenom prostoru, a posebno za djecu, stare i bolesne osobe i dokazano je da mogu imati smrtne posledice.

Taj „nevidljivi ubica“ iz vazduha je prašina manja (PM) od 10 mikrometara i predstavlja smješu dima, čađi, prašine i kiseline, uz teške metale poput olova, kadmijuma, nikla i arsena, a nastaje kao posledica kombinovanog uticaja grejanja, saobraćaja i industrije. Kad udisanjem stigne u pluća, PM10 čestice deponuju se u najdubljim delovima tog organa i, kako upozoravaju ljekari, posebno ugrožavajući djecu, trudnice, stare osobe i hronične bolesnike. U slučaju udisanja PM10 čestica, koje skraćuju dah, srce se napreže da bi kompenzovalo smanjeni unos kiseonika i pri tom se iscrpljuje. Na taj način, pored razboljevanja pluća, one dovode i do srčanog ili moždanog udara i možemo ih smatrati uzrokom iznenadne srčane smrti, za koji nemamo valjani dokaz.

Inače, dozvoljena vrednost PM10 čestica u vazduhu iznosi 50 mikrograma po kubnom metru, a ta vrijednost, opet pokazuju podaci Ministarstva i Agencije za zaštitu životne sredine u Pljevljima iz godine u godinu dostiže prekoračenja i do 200 dana u godini iako je zakonom dozvoljeno 35 dana u kalendarskoj godini.

Nadležni državni organi decenijama u nazad praktično ništa ne čine da riješe tešku ekološku i zdravstvenu situaciju u Pljevljima jer ne žele da izdvoje značajnija novčana sredstva iz državnog budžeta za toplifikaciju Pljevalja i tako riješe problem.

Valja napomenuti da Pljevlja spadaju u 10 najzagađenijih gradova u Evropi i da je potrebna hitna reakcija nadležnih državnih organa i međunarodne zajednice da bi se sačuvalo zdravlje građana Pljevalja.

Ono što takođe zabrinjava je neažurnost lokalnih institucija sistema koje čak ne žele da iznađu način da blagovremeno obavještavaju građane kad ne bi trebali boraviti na otvorenom.

Takođe valja napomenuti da kratkoročne mjere Vlade Crne Gore praktično nisu dale nikakve rezultate dok je izgradnja nove mini toplane kao srednjoročne mjere države koja je startovala još 2016. godine i dalje na samom početku.

Podsjetimo da je Institut za javno zdravlje Crne Gore donio preporuke za stanovništvo Pljevalja kada otrovne čestice u toku čitavog dana višestruko premašuju propisane vrijednosti, što uz meteorološke prilike dodatno pojačava štetan uticaj na zdravlje stanovništva. Preporuke Instituta su:“

• ograničavanje aktivnosti, naročito fizički zahtjevnih (pri kojima se diše brže ili dublje) na otvorenom. Ovo je od velike važnosti kako bi se izbjeglo izglaganje zagađenom vazduhu, naročito kod djece i mladih osoba. Praktikovati aktivnosti u zatvorenim prostorima u kućnim uslovima (boravak, čitanje, gledanje televizije i sl), u školama i vrtićima (fizičko vaspitanje u zatvorenom prostoru), a ako se boravi na otvorenom, praktikovati šetnju umjesto trčanja;

• što je više moguće smanjiti zagađenje vazduha u stambenim prostorijama izbjegavanjem korišćenja materija koje sagorijevaju u otvorenim ložištima (kamini, druga otvorena ložišta), kao i korišćenjem uređaja za grijanje prostorija fosilnim gorivima.

Potrebno je pratiti preporuke od strane nadležnih institucija, Agencije za zaštitu životne sredine, kao i vremensku prognozu kako bi se što bolje planirale aktivnosti za vrijeme kada se poboljša kvalitet vazduha.

Takođe je potrebno pratiti upute lokalne higijensko-epidemiološke službe u cilju prevencije i zaštite zdravlja u slučajevima povećanog zagađenja vazduha.“