Mogući kompromis oko spornih odredbi Zakona o slobodi vjeroispovijesti ekspertskih timova Vlade i Mitropolije crnogorsko-primorske propao je jer nije pređena prva sporna tačka – da se MCP registruje u Crnoj Gori.

To je Vladi bio ključni uslov, koji su u Mitropoliji razumjeli kao pokušaj da se poništi njena istorija i da sve počinje od tog novog datuma, kada će ona biti upisana u registar vjerskih zajednica, dok u Vladi odbijanje vidi kao namjeru MCP da ostane van zakona.

To proizilazi iz zvanične izjave premijera Duška Markovića, saopštenja Episkopskog savjeta Mitropolije i nezvaničnih informacija “Vijesti”.

I dok u MCP nezvanično navode da se od pitanja registracije dalje suštinski nije odmaklo jer je za njih taj uslov neprihvatljiv, u Vladinom timu tvrde da su bili spremni na kompromis koji bi ishodovao hitnim izmjenama zakona u djelu sa kojim se i MCP ranije slagala, ali da je to odbijeno.

Razloge za krah razgovora koji su trajali ukupno 4-5 sati i jedna i druga strana traže u politici, odnosno činjenici da se 30. avgusta održavaju parlamentrani izbori na koje će svakako dešavanja oko zakona uticati, a što su ranije u više navrata isticali i političari i analitičari iz Crne Gore i regiona. U prilog tome govori in činjenica da su i jedna i druga strana, posebno Vlada, htjeli da prema međunarodnim partnerima pokažu kooperativnost nudeći izmjene koje su u decembru odbijali i čak nazivali veleizdajničkim, znajući da MCP s druge strane, nakon višemjesečnih masovnih litija i značajne podrške vjernika ne može tako lako “prodati kožu”.

Da vjere u dogovor nije bilo previše ukazuju i ekspresna saopštenja obje strane, praktično prije nego su se i rastali pregovarački timovi.

“Uz žaljenje što nijesmo uspjeli da postignemo dogovor koji je potreban Crnoj Gori, a kojem smo otpočetka bili posvećeni, koristim priliku da poručim da će Vlada i u budućnosti garantovati vjerske slobode; osigurati mirno uživanje crkvene imovine”, zaključio je premijer Marković.

“Dijalog je služio za nove ucjene Crkvi i politički marketing”, ocijenio je juče Episkopski savjet Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori.

Sem zvaničnih saopštenja, članovi dva tima nijesu bili spremni da zvanično objasne zbog čega nije postignut dogovor i šta je suštinski sporno obijema stranama. Potpredsjednik Vlade koji je predvodio pregovore Zoran Pažin je zakazao konferenciju za štampu za danas u 9.30, a očekuje se da će zvanična tumačenja u toku dana stići iz Crkve.

Vlada bila hitno spremna na ustupke

Predsjednik Vlade Duško Marković saopštio je juče da su “razgovori pravnih eksperata Vlade i eparhija Srpske pravoslavne crkve okončani bez rezultata uprkos brojnim ustupcima koje je napravio Vladin pregovarački tim”.

„Tokom druge runde ekspertskih razgovora, vođenih juče i danas, prihvatili smo: prvo – da se postupak utvrđivanja zemljišno-knjižnih upisa iz upravnog postupka premjesti u redovni sudski postupak gdje teret dokazivanja vlasništva pada na državu a ne crkvu”, rekao je premijer, prenosi Vlada.

On navodi da je time “predložen potpuno novi član 63 Zakona”, čime je, kako je kazao, prihvaćen predlog Crkve.

U članu važećeg zakona piše da je “organ uprave nadležan za poslove imovine dužan da u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona, utvrdi vjerske objekte i zemljište koji su u tom smislu državna svojina, izvrši njihov popis i podnese zahtjev za upis prava državne svojine na tim nepokretnostima u katastar nepokretnosti”.

To znači da Uprava za imovinu treba da sačini spisak crkvene imovine i da je u katastru upiše na državu.

MCP, odnosno dio pravnika, tražio je ranije da umjesto toga država dokaže pravo svojine na tim objektima i nekretninama.

Vladin tim je predložio, rekao je premijer, da Mitropolija “nastavi sa korišćenjem svih crkvenih i manastirskih objekata, imanja i drugih nepokretnosti koje su državno vlasništvo ili se u sudskom postupku utvrdi da su državno, vjersko i kulturno dobro”.

“I u tom smislu smo predložili potpuno novi član 64 Zakona, i jasno isključili mogućnost da vjerske objekte može korisiti bilo koja vjerska zajednica osim Mitropolije crnogorsko-primorske i drugih eparhije Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori”.

U članu 64 zakona piše da “po pravosnažnosti odluke kojom se vrši upis prava državne svojine u katastar nepokretnosti…, vjerska zajednica nastavlja sa korišćenjem objekata i zemljišta koji su predmet upisa do odluke državnog organa nadležnog za odlučivanje o državini, korišćenju i raspolaganju ovim objektima i zemljištem”.

Episkopski savjet je međutim u saopštenju naveo da su ova dva predloga “u suštini obesmišljeni uz insistiranje Vlade na opstanku člana 62 zakona kojim se, istina uslovno, crkvena imovina proglašava za državnu, iako to ona nikada nije bila u istoriji Crne Gore”.

“Vjerski objekti i zemljište koje koriste vjerske zajednice na teritoriji Crne Gore koji su izgrađeni, odnosno pribavljeni iz javnih prihoda države ili su bili u državnoj svojini do 1. decembra 1918. i za koje ne postoje dokazi o pravu svojine vjerskih zajednica, kao kulturna baština Crne Gore, državna su svojina. Vjerski objekti koji su izgrađeni na teritoriji Crne Gore zajedničkim ulaganjima građana do 1. decembra 1918. godine, a za koje ne postoje dokazi o pravu svojine, kao kulturna baština Crne Gore, državna su svojina”, piše u članu 62 koji je sporan MCP.

Oni tvrde da “nikako ne može da izdrži test elementarne logike činjenica da je Vladi u decembru 2019. i u martu 2020. bio prihvatljiv predlog Crkve kojim se garantovao pravni subjektivitet Crkve i vjerskih zajednica, koji su stekle po svom istorijskom kontinuitetu i ranijim propisima, a da joj je sada upravo to postalo sporno, te i da se pitanje Svetinja sada naprasno i ultimativno uslovljava registracijom”.

MCP tvrdi da su odbili ultimatum

Episkopski savjet MCP je najnoviji predlog Vlade da se Mitropolija registruje shvatio kao “postavljen ultimatum”. Tvrde da je to neprimjereno jer kao “crkvena ustanova postoje u Crnoj Gori punih osam vjekova.”

“U potpunosti je ignorisano istorijsko postojanje i pravni subjektivitet Mitropolije i eparhija. Zahtjevom ekspertskog tima Vlade je na taj način ignorisana i odluka Svetog Arhijerejskog Sabora SPC od 26. maja 2006. kojom je to najviše tijelo SPC pod predsjedništvom blaženopočivšeg patrijarha Pavla, priznajući obnovljenu nezavisnost Crne Gore, zapravo izvršena prijava tradicionalnog kontinuiteta subjektiviteta drevne Zetske mitropolije i ostalih episkopija u Crnoj Gori. Navedena odluka je 1. decembra 2006. godine zvanično uručena tadašnjem predsjedniku Crne Gore Filipu Vujanoviću. Osim toga, ignorisana je i prijava koju je 8. marta 2012. godine mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije zvanično dostavio Ministarstvu unutrašnjih poslova, o čemu postoji dokaz koji je poznat i dostavljen je Vladi Crne Gore”, navodi se u saopštenju.

Objašnjavaju da je nakon toga “neviđeno poniženje u vidu ultimatuma Crkvi da se ponovo registruje i da iznova, kao nekakva novoformirana vjerska zajednica, stiče pravni subjektivitet koji je priznat i prepoznat od svih vlasti, pa čak i okupatorskih, kroz vjekove do danas”.

Episkopski savjet podsjeća da su 11. marta Vladi dostavili “pravno utemeljen predlog za postupak evidentiranja Crkve i vjerskih zajednica u evidencioni registar, što je ponovljeno i 20. jula ove godine od našeg Ekspertskog tima, ali nažalost bez uspjeha”.

Podsjećaju da su za njih sporni članovi zakona koji “ne poštuju i poništavaju viševjekovni identitet, dostojanstvo, subjektivitet i Svetinje Crkve i kojim se Crkva, jedina u Crnoj Gori i to mimo svakog prava i elementarne pravde, primorava da dokazuje da su crkvene Svetinje crkvene, a ne državne”.

Premijer je juče saopštio da su bili spremni da u čevtrtak na sjednici usvoje ove predloge i proslijede ih parlamentu na izjašnjavanje u hitnoj proceduri do kraja ovog mjeseca.

Marković, međutim, nije objasnio razloge hitnosti, zašto to nije urađeno ranije i da li ima veze sa parlamentarnim izborima 30. avgusta.

“Pojednostavljeno – ovo bi značilo da svetinje više nijesu napadnute kako to Crkva predstavlja, odnosno da bi izmjenama i dopunama Zakona bile u potpunosti i trajno zaštićene! Riječju – da više nema govora o njihovoj navodnoj ugroženosti kako se spočitavalo Vladi“, kazao je premijer.

Više diplomatskih predstavnika razgovaralo je posljednjih mjeseci sa predstavnicima MCP i Vlade na temu spornog zakona. Mitropolit Amfilohije nedavno je pozvao građane da na izborima 30. avgusta ne glasaju za partije koje su izglasale zakon o slobodi vjerosipovijesti.

On je ranije predlagao nastavak ekspertskih razgovora Markoviću, ali je tada premijer saopštio da ima prečih stvari.

Marković:Prihvatili smo litije kao pravo na slobodu okupljanja

Duško Marković je juče rekao da je Vlada bila spremna na ustupke radi, kako je naveo, prevazilaženja nesuglasica i podjela u pravoslavnom biću Crne Gore i izgradnje povjerenja između države i Crkve.

“Litije i proteste koje je Crkva organizovala uprkos složenoj, i kako vidimo opasnoj epidemiološkoj situaciji sa koronavirusom, prihvatali smo i prihvatamo kao izraz slobode okupljanja i iskazanog neslaganja sa pojedinim rješenjima i odlukama donijetim u demokratskoj proceduri. Bez obzira na to, razgovori su vođeni strpljivo i posvećeno u okviru delegacija države i crkve, a pored toga i u više navrata, i na najvišem nivou državnih i crkvenih zvaničnika”, rekao je premijer.

On tvrdi da je SPC “ostala pri ustaljenoj praksi da funkcioniše izvan pravnog sistema, izvan pravila i procedura”.

„A decenijama iza nas to se ogledalo u neregulisanom boravišnom statusu za sveštenstvo i monaštvo dovedeno sa strane, a koje služi u našim crkvama i manastirima, neregulisanom radnom i penzijskom statusu i stranog, ali i domaćeg sveštvenstva, neplaćanju poreskih obaveza za prihode od crkvenih biznisa i poslova, nepoštovanju zakona i drugih propisa Crne Gore, stavu crkvenih velikodostojnika i starješina da država treba da se registruje kod njih“, kazao je.

MCP: Nećemo da učestvujemo u političkom marketingu

“Vlada, za razliku od Crkve, ni ovom prilikom nije imala iskrene namjere da se kroz dijalog dođe do zajednički prihvatljivog i održivog rješenja već je poziv za dijalog očevidno služio za nove ucjene Crkve i aktuelni politički marketing, u čemu Crkva ne može i ne želi da učestvuje”, saopšteno je iz Episkopskog savjeta. Oni tvrde da je cilj Vlade pokazao i pokazuje višemjesečni progon sveštenstva, monaštva i vjernog naroda počev od učešća na litijamja, te neodobravanja privremenih boravaka sveštenstvu i monaštvu i rušenja svetinja.

“Episkopski savjet, imajući u vidu složenost situacije u Crnoj Gori, smatra da bi prihvatanje našeg predloga izmjena i dopuna Zakona predstavljalo puno poštovanje Ustava i pravnog poretka Crne Gore i presudno doprinijelo smirivanju tenzija i napetosti u društvu. U pitanju je jedinstveni način da se prevaziđu suštinske podjele i problemi koji već duže vrijeme potresaju i razdiru Crnu Goru”, saošteno je iz MCP, uz navode da je to sadržaj pisma koje je nakon kraha pregovora upućeno Vladi.