Svaka od sfera društvenog života, značajna je i interesantna na sebi svojstven način i privlači određene društvene grupacije svojim karakteristikama, pretpostavljajući tako sebe u odnosu na ostala polja društvene zbilje. Jedna od tih sfera, koja možda nije tako privlačna ali je u svakom slučaju veoma značajna i istovremeno podjednako važna svim slojevima društva, jeste sfera zaštite i spašavanja ljudi i njihove imovine u slučaju vanrednih situacija. Zaštita i spašavanje se u savremenom društvu tretiraju kao preduslov bezbjednosti djelovanja društva u okviru njegovog redovnog bitisanja, a položaj Službe zaštite je uslovljen nivoom svijesti samoga društva u okviru kojeg obitava.

Stoga je sasvim prirodno da je prisutna razlika u položaju Službe zaštite kada su u pitanju različite društvene zajednice kod kojih je suprostavljena društvena realnost i kulturni obrasci koje koriste pojedina društva. Bez obzira na svoj položaj u društvu, profesionalna djelatnost koju Služba obavlja trebalo bi da bude u potpunosti upodobljena potrebama samog društva, zbog čijeg zadovoljenja je ona i nastala, ispunjavajući tako svoju misiju koja joj je predodređena.

Može li Služba zaštite u našem društvu danas, kvalitetno obaviti svoju osnovnu djelatnost, zbog koje je uostalom i formirana i kojom se obezbjeđuje sigurnost zajednice u dijelu zaštite i spašavanja u slučajevima vanrednih situacija – pitanje je koje svakako treba postaviti prije nego to do takvih vanrednih situacija uopšte i dođe.

Uspostavljanje dobro organizovanog i efikasnog sistema koji će adekvatno odgovoriti na sve izazove u cilju zaštite ljudi i njihove imovine tokom vanrednih situacija, jedan je od osnovnih zadataka javne uprave u državi. Aktuelnim sistemom na državnom nivou u Crnoj Gori, predviđen je skup mjera i aktivnosti čiji je osnovni cilj zaštita i spašavanje ljudi i njihove imovine tokom vanrednih situacija.

Taj sistem je tokom prethodne decenije imao velikih ispita (sniježne padavine 2012. godine na teritoriji Crne Gore, poplave 2013. godine na teritoriji susjednih država, izuzetno veliki broj požara na otvorenom prostoru tokom 2015. godine) na koje je samo djelimično odgovorio.

Razloga za ovakve stepene odgovora ima više: nepostojanje odgovarajuće opreme i sredstava za rad, loša povezanost i koordinacija samih elemenata sistema, slaba motivisanost pripadnika Službe zaštite i spašavanja, pravni vakuum u dijelu državnog i međunarodnog djelovanja…

Dublje sagledavanje pobrojanih nedostataka sistema zaštite i spašavanja, koji nažalost nijesu jedini, dovodi do uočavanja njihovog početnog zajedničkog sadržioca koji se može izraziti kao pretpostavljanje političkog interesa i stranačkih potreba samom sistemu od strane svojih glavnih protagonista – visokopozicioniranih stranačkih aktivista unutar sistema. Korijen većine problema je i u ovoj oblasti stranačko mešetarenje, koje bezobzirno zanemaruje ljudski život kao najveću vrijednost svakog društva, forsirajući istovremeno i druge retrogradne postulate u svom funkcionisanju.

Kako prevazići ovu pošast i kako spasiti i zaštititi Službu zaštite i spašavanja? Kako od trenutnog Potemkinovog sela stvoriti istinski kvalitetan i efikasan subjekt u odgovoru na sve izazove savremenog društva?

Prvenstveno, eliminisanjem svakog političkog djelovanja u ovoj sferi društva i marginalizovanjem politički ostrašćenih pojedinaca iz redova načelnika, komandira i drugih rukovodilaca kojih je prilično veliki broj u raznim elementima unutar samog sistema zaštite i spašavanja. Takođe, hitnim ažuriranjem postojećeg i uspostavljanjem adekvatnog sistema u kojem će svaki njegov element funkcionisati po principima ekonomičnosti, efikasnosti i efektivnosti, sistema zasnovanog na savremenom modelu javne uprave saglasno evropskim standardima i potrebama društvene zajednice.

Nakon toga, nužno je podizanje nivoa svijesti i odgovornosti svih subjekata sistema kao i samih građana po pitanju vanrednih situacija u našem društvu, što predstavlja jedan od ključnih prioriteta. Konačno, sve prethodno treba oplemeniti sveobuhvatnim, kvalitetnim i sistemskim definisanjem pravnog okvira kojim se sa jedne strane određuju položaj, prava i obaveze pripadnika elemenata sistema zaštite i spašavanja, kao i položaj, prava i obaveze građana kao značajnog subjekta u sistemu zaštite i spašavanja sa druge strane. To se ne može postići preko noći, jer je za uspostavljanje svakog kvalitetnog sistema potrebno realno vrijeme, koje se naročito u našem slučaju – ne smije gubiti. Uspostavljanje odgovornog i odgovarajućeg sistema zaštite i spašavanja kao i njegovo pozicioniranje i implementranje u društvu, jeste jedan od osnovnih preduslova za jasan i konkretan državni odgovor na vanredne situacije ili katastrofe većih razmjera. Postojanje kvalitetne Službe zaštite i spašavanja, kao lidera u operativnom djelovanju sistema, nasušna je potreba u svakodnevnom životu gdje se ona pojavljuje kao servis građana, ali svakako i onda kada dođe do vanrednih situacija.

Budući da je svijest društva upravo srazmjerna standardima djelovanja Službe zaštite i da shodno tome participira na polju opšte bezbjednosti i kulture življenja, dužnost je svih nas da ljudski život kao najveću vrijednost pretpostavimo svim političkim i drugim mudrovanjima, postavljajući ga ponovo u osu simetrije svih subjekata koji su prizvani na afirmaciju njegovih vrijednosti. Dajući na svakom mjestu prednost meritokratiji naspram partitokratije, podržavajući profesionalizam u odnosu na stranačku obojenost prilikom odlučivanja u svakoj životnoj situaciji počev od sprovođenja osnovnih preventivnih mjera po pitanju zaštite od požara na primjer pa sve do potvrđivanja ovog životnog stava na izborima za svoje predstavnike u parlamentu, svaki pripadnik našeg društva direktno i neposredno povećava sopstvenu bezbjednost koja je po osnovu različitih hazarda trenutno na prilično niskom nivou.

Na ovaj način će Služba zaštite vremenom biti oslobođena pogubnog zagrljaja politike, čiji su je protagonisti svojim činjenjem odnosno nečinjenjem doveli do položaja u kojem se sada nalazi. To je i jedini način da, posrednim i neposrednim putem zaštite i spašavanja same Službe zaštite zaštitimo i sami sebe, utvrđujući tako osnovni stub sistema zaštite i spašavanja kod nas, čiji preporod i afirmaciju u svoje vrijeme mogu konstatovati samo oni zbog kojih je on i ustanovljen – građani Crne Gore.

Mr Zdravko Blečić

Autor je vatrogasac i magistar evropskih integracija; član je Generalnog sekretarijata Saveza građana CIVIS