Skoro je pola vijeka (21. 9. 1959) od Titove posjete Pljevljima, koja je ovih dana nekorektno komentarisana u javnosti. Pri tome na udaru su se našli tadašnje partijsko i opštinsko rukovodstvo i ”Titovo vrijeme”. Pošto sam jedini živi član tog rukovodstva i svjedok tog vremena, osjećam potrebu i moralnu obavezu da čitaocima, upravo ”Pljevaljskih novina” čiji sam prvi direktor bio, skrenem pažnju na neke činjenice. Nadam se da to može biti od značaja za istoriju i Monografiju Pljevalja. Počastvovan sam što sam od 1950 do 1962. godine pripadao ondašnjem pljevaljskom rukovodstvu (kao predsjednik SSRN i Savjeta za prosvjetu i kulturu) uz Đorđija Peruničića (predsjednika NO Sreza pa Opštine), Joka Kneževića (Predsjednika NO sreza i Zadružnog saveza), Vuka Radovanovića (predsjednika NO grada), Vlada Stijepovića (sekretara SKOK- SK) i Milovana Golubovića (sekretara NO sreza). Ovo rukovodstvo je organizovalo i doček Josipa Vroza Tita u Pljevljima. Riječ je o prvom šefu države koji je od nastanka Pljevalja posjetio ovaj grad. Stoga ta posjeta ima i istorijski značaj.

Pljevlja su od davnina bila važno saobraćajno čvorište i vrlo razvijen trgovački centar. U vrijeme turske okupacije Pljevlja su sjedište hercegovačkog sandžak – bega više od dva vijeka i poslije Mostara najveći grad u Hercegovini. Godine 1910. Pljevlja su imala 14 000 stanovnika a već 1931. samo 5 909 žitelja a srez 33 196.

U doba Kraljevine Jugoslavije pljevaljski kraj je bio privredno i svekoliko zaostao i nerazvijen. Od poljoprivrede je živjelo 82,6% stanovništva. Vile su tri omanje pilane (Vojovića, Čengića i Kneževića) i opštinska Elektrana (izgrađena 1936. godine) koja nije mogla osvijetliti ni grad. Bio je tu i Rudnik uglja braće Nenadić sa 2000 tona godišnje proizvodnje, poljoprivredno dobro i tri vodenice Manstira svete Trojice, industrijskih radnika bilo je 6, ukupno zaposlenih 447 (u zanatstvu od toga 153). U glavnoj ulici (najviše u ćepencima) bile su smještene male radnje gdje se prodavao tekstil i druge potrepštine. Pljevlja su imala nekoliko ugostiteljskih radnji. Neke, mada su bile više kafane- restorani, zvali su hote- lima. Nešto imućniji trgovci bili su Alija Čaušević, Janićije Janićijević, Niko Rabrenović, Ferid Hadžiatlagić i drugi. Radile su dvije skromne aščinice i nešto modernija Seferova poslastičarnica. Kuće pljevaljskih ”bogataša” nijesu imale veće stambene jedinice od četvorosobnih. Jedino je kuća Šećerovića imala 6 soba. Pred sam rat u Pljevljima je otvorena prodavnica industrijske (pretežno gumene) obuće ”Vata” kao i knjižara ”Kavaja” pored još dvije manje. Uz sve to još i izvjestan broj sitnih zanatlija.

Od ustanova prosvjete i kulture Pljevlja su tada imala Gimnaziju, osnovnu četvororazrednu školu, tri kulturno prosvjetna društva (”Vratstvo”, ”Gajret” i ”Pokret”). Nije bilo gradske biblioteke ni čitaonice. Gimnazija i studentsko udruženje imali su skromne biblioteke. Pred Drugi svjetski rat u Srezu pljevaljskom rade 33 četvororazredne škole sa oko 3 000 đaka i nekoliko malih seoskih čitaonica. Nepismenih muškaraca bilo je 68,3% a žena čak 87,8%. Zdravstvo je imalo svega 15 zaposlenih. Od toga najviše 2-6 ljekara u zgradi Doma zdravlja.

Takva Pljevlja, dodatno stradala u Drugom svjetskom ratu, zateklo je pljevaljsko rukovodstvo u kojem sam bio ”visoki funkcioner”. Rukovodstvo su činili Pljevljaci koji su bili na funkcijama u Beogradu, Nišu i Titogradu. Jedini iz prethodnog rukovodstva, koje je uhapšeno navodno zbog IB-a a biće zbog osiljene UDBE Raška Radovića, (smijenjenog zbog zloupotrebe službe 1953. godine), bio je zaslužni prvoborac, teški ranjenik iz Pljevaljske bitke, Vuko Radovanović, koji je uz Đorđija Peruničića, predsjednika Sreza i Opštine, najzaslužniji za tadašnji ubrzani privredni razvoj Pljevalja, koja su do 1950. godine imala samo mali Rudnik uglja, Ciglanu i Pilanu, podignute iz sredstava ratnih reparacija 1947. godine.

Pljevljacima su, pored pomenute nerazvijenosti i zaostalosti, zagorčavali život i prinudni otkupi stoke i žita, racionisanje snabdijevanja na takozvane tačkice, teror odmetničkih četničkih bandi Boža Bjelice, formiranje, opstanak i rasformiranje seljačkih radnih zadruga, radne akcije van Pljevalja kao i druge nedaće koje su komplikovale inače poletan napor naroda i rukovodstva pljevaljskog kraja u želji da se što prije izvuče iz zaostalosti. Uslova za napredak bilo je: prirodna bogatstva a državna zajednica pomagala je naročito Rudnik uglja i Rudnik olova i cinka ”Šuplja stijena”. Zahvaljujući i dovijanjima, prije svega Đorđija i Vuka u racionisanju i iznalaženju vlastitih sredstava Pljevlja su se brže razvijala od ostalih krajeva u Crnoj Gori. To je izazivalo podozrenje kod republičkog rukovodstva koje je zbog izgradnje puta Pljevlja – Gradac Đorđija Peruničića stavilo pred partijsku i državnu komisiju. Spasio ga je od kazne u svemu čestiti Vlažo Jovanović, lider kakvog nije imala Crna Gora.

Pljevaljsko rukovodstvo suočilo se odmah sa velikom oskudicom, naročito visokostručnog kadra. Za vrijeme Kraljevine Jugoslavije iz Pljevaljskog sreza fakultete su završila 52 lica. Od toga iz 11 seoskih opština 17 pravnika, 2 profesora i 1 ekonomista, a iz grada 15 profesora, 9 pravnika, 3 inženjera, 1 apotekar, 2 bogoslova i 2 ljekara. Vrijedno je ovdje pomenuti te ljude, značajne ne samo za Pljevlja. Sa sela su: pravnici Boško Marković, Đorđije i Radoman Peruničić, Uroš Golubović i profesor Slobodan Bujišić (Prenćani), Krsto Anđelić, Radojica Leković, Momčilo Petrović, Radoman Zuković i Vuko Lacmanović (Kosanica), Momčilo Tabaš, Drago Vojović, Mitar Džaković, Đorđo Vukojičić, profesor Jovan Vuković i ekonomista Dušan Vuković (Ilino Brdo), Jovan Dragutinović (Vobovo), Milanko Gogić (Gotovuša), Voško Čepić (Hoćevina) i apotekar Risto Vukotić (Boljanići).

Iz grada Pljevalja su pravnici Vera Knežević, Ahmed Vajrović, Periša Džaković, Josif Malović, Radule Jauković, Mišo Pavićević, Milovan Pejano- vić, Radule Ostojić, Miloje Milinković, profesori Miodrag Džuverović, Branko i Stanka Debeljević, Obrad i Dragoslava Leovac, Mira Đenisijević, Veljko Cerović, Ljubo Srbljanović, Meho Halilbegović, Milka Vajić Poderegin, Gojko Ružičić, Đorđe Popović, Ilija Lopušina, Milivoje Kandić, Ljubica Kamberović, inženjeri Joso Džuverović, Velimir Jakić i Dušan Vajić, ljekari Dobrila Šiljak i Uroš Ružičić. Pljevlja su dala i dva visokoškolca bogoslova: znamenitog Patrijarha SPC g. Varnavu (Rosića) i profesora Mitra Obradovića. Kraj Drugog svjetskog rata dočekalo je 37 visokoškolaca. U Pljevljima je na radu ostalo 5 profesora (Ilija Lopušina, Milivoje Kandić, Meho Halilbegović, Dragoslava Leovac i Miroslava Đenisijević) i 5 pravnika (Momčilo Tabaš, Drago Bojović, Voško Čepić, Radule Jauković i Radoman Peruničić). Ostali su bili na dužnostima van Pljevalja, najviše u Srbiji.

Kao što se vidi, uglavnom nije bilo Pljevljaka inženjera, ljekara, veterinara, apotekara i drugih stručnjaka. Rukovodstvo je uspjelo da uz ovoljne uslove za život, u Pljevlja dovede na rukovodeća mjesta u “Šuplju stijenu” Slavka Dulara i Đorđija Oroščanova, u Elektrodistribuciju Mirka Vajagića, u “Jakić” poznati trio inženjera Velizara Laza Jaukovića, Koču Durkovića i Veljka Martinovića, u Rudnik uglja Dušana Papovića, u Poljoprivredno dobro Dušana Burića, u Bolnicu dr Momčila Jankovića, u Apoteku Vasa Kujovića, za upravnika Pozorišta istaknutog beogradskog glumca Mirka Simića, i druge zaslužne stručnjake.

Politikom masovnog stipendiranja na studijama sukcesivno su pristizali stručnjaci iz Pljevalja i to u zdravstvo ljekari Miloš Knežević, Ilija Kapetanović, Đuro Lacmanović, Lenka Golubović, Ljubica Džaković, Dragi Terzić, Rizah Strujić, Spasoje Vojinović, Rajko Tanjević, Mirko Pejović, stomatolozi Sadija Šabanić (prva muslimanka maturantkinja), Miloje Vožović, veterinari Mirko Nenadić, Aleksandar Cane Janićijević, arhitekte Rastko Milinković, Dušan Vajić, Žarko Tomić, apotekari Vera Vajić, Vaso Kujović, Ana i Vosiljka Vuko- vić, Dana Janković, ekonomsti Ivan Ostojić, Mirko Šćepanović, Tomislav Tota Tomić, Miloš Gvozdenović, Radomir Đačić, Slobodan Rondović, Tomislav J. Knežević, Ilija Terzić, Mihailo Tomanović, Slobodan Dragaš, Vlastimir Pušonjić, prav- nici Vajo Golubović, Momir Dragašević, Danilo Damjanović, Radoman Jović, Slobodan Sandić, Radoš Leković, Tomislav M. Knežević, Milutin Tanjević, Vojo Peruničić, dr Pavle Ostojić, Gavrilo Golubović, Radivoje Ostojić, Vožo Gledović, Radoje Petrović, Slobodan Tabaš, Jovan Radovanović, profesori Danica Đenisijević, Vojin Cerović, Ramiz Vambur, Radivoje M. Ostojić, Milovan Peruničić, Miloje Petrović, Zorica Janićijević, Milenko Vezarević, Momo Vuković, Vojkica Kandić, Vutko Halilbegović, Božidar Vojović, Vladeta Cvijović, Velinka Aritonović, Vasilije Vraneš, Zaga Đurović, Branislava Žic, Behudin Čorbo, Velinka Radović Pejović, etnolog Despa Kosorić, inženjeri Mihailo Čolović, Vekan Milićević, Vratislav Jovašević, Miodrag Aćimović, Dejan Krezović, Veselin Dragićević, Marko Žugić, Vojo Kovačević, Mišo Golubović, Radivoje Vukojičić, Milonja Vuković, Osman Drnda, Ljubomir Rondović, Petar Adžić, Velimir Vuković, Mićo Gledović, Velizar Radović i Zeko Ostojić. O masovnom školovanju Pljevljaka na fakultetima govori i podatak da je od jedne tadašnje generacije od 111 maturanata njih 101 završio fakultet!

Prvo poslijeratno (1944-1946) rukovodstvo Sreza pljevaljskog činili su: Miloš V. Perničić (predsjednik SNO), Vlado Damjanović i Vlado Mirković (sekretari SNO i SKKPJ), Vuko Radovanović (sekretar SNO i član SKKPJ), Mirko Vraneš (predsjednik Omladine), Jevrem Tanjević (predsjednik NOF-a), Kristina Kina Šiljak Vučković (predsjednik SO AFŽ), Vlado Stijepović (član SKKPJ) i Ilija Lopušina (predsjednik NO Pljevlja) a 1946. sekretar SNO i SKKPJ Nikola Golubović.

Drugo poslijeratno pljevaljsko rukovodstvo (1946- 1949) činili su Savo Rakuš (predsjednik SNO i sekretar SKKPJ), Vuko Radovanović (sekretar SNO i predsjednik NO Pljevlja), Vuko Dragašević (sekretar GkKpJ), Boško Ćirović (sekretar SNO), Mileta Mršović (Sekretar NF), Momir Starčević (organizacioni sekretar SKKPJ), Tokom 1949. svi su pohapšeni, navodno kao pristalice IB-a, osim Vuka Dragaševića (premješten za drugog sekretara GONF Crne Gore) i Vuka Radovanovića (predsjednik NO grada).

Pljevaljski kraj je dao 27 uglednih naučnika i profesora Univerziteta i to: u Beogradu akademik Uroš Ružičić, Gojko Ružičić, Ranko Vorović, Tihomir Dragašević, Ilija Vuković (filozof), Ilija Vuković (medicinar), Gavrilo Vuković, Predrag Peruničić, Jovan Peruničić, Mirko Pejović, Jovan Petrić, Dragan Petrović, Miloje Petrović, akademik Radoje Čolović, Aleksandar Terzić, Vorislav Džuverović, Slobodan Mišović, Momčilo Krgović, Miloje Preradović i Mile Vraneš, u Podgorici Momir Dragašević, Dragoljub Rondović, Dragomir Jelovac i Miško Vulatović a u Sarajevu akademik Jovan Vuković, Vogdan Vožović i Ljubo Zuković. U Beogradu su i istaknuti istoričari pukovnik Vogdan Gledović, dr Slavenko Terzić i Milić Petrović profesori na Višoj vojnoj akademiji pukovnici Jagoš Marković, Slobodan Lučić i Relja Karadžić kao i matematičar Mišo Radičević.

Pored ostalih iz Pljevalja su i publicista Mirko Vraneš, novinar i pjesnik Božur Hajduković, novinar i pisac Boško Pušonjić, novinari Manojlo Vukotić, Višnja Božović, Obrad Despotović i Mišo Janićijević. Tu su i slikari Ratomir Vukojičić, Vehbija Bambur, Naod Zorić, Vito Srbljanović, Hazbo Nuhanović i Mile Rondović te književnik i humorista Vuko Bezarević.

Pljevlja su do Drugog svjetskog rata imala samo četiri viša oficira – majora: Vojina Pavićevića, Miljana Jakića, Milutina Pejanovića i Vrana Vraneša. Sa završenom vojnom akademijom do čina kapetana bili su i Vranko Obradović, Vaso Anđelić, Velimir Knežević, Vladimir Knežević, Vlatko Samardžić, Radoman Railić, Vojin Popović, Petar Vojinović, Milojica Gluščević, Jovan Jelovac, Naod Džaković, Mitar Ostojić. Poslije Drugog svjetskog rata iz Pljevalja je bilo 13 generala i to general pukovnik Velimir Knežević, general potpukovnici Vranko Obradović, Žarko Vidović, Danilo Jauković, Ahmo Vajrović, Slavko Marićević, Obrad Stevanović, Tomislav Peruničić, general majori Đoko Jauković, Milovan Krvavac, Josif Strunjaš, Milovan Jegdić i Momčilo Krgović. Iz Pljevalja su i sekretar Prezidijuma FNRJ Mile Peruničić, potpredsjednik Savezne vlade i diplomata svjetskog ranga Mišo Pavićević, savezni ministri Mićo Zorić, Vuko Dragašević i Đorđije Peruničić, pomoćnik Saveznog tužioca Jovan Radovanović, sudija Vrhovnog suda Jugoslavije Danilo Knežević, član Izvršnog odbora Savezne konferencije SSRN i prvi predsjednik Patriotskog saveza Jugoslavije Ilija Vuković, predsjednik Sindikata građevinaca Jugoslavije Vlado Stijepović, predsjednik Saveza udruženja šumarskih inženjera i tehničara Jugoslavije Velimir Vuković i ambasadori Mišo Pavićević, Radoman Jović, Vuko Dragašević, Momčilo Bojović, dr Radoje Zečević, dr Miodrag Gomilanović, Marinko Ostojić, opunomoćeni ministar SMIP-a, kao i druge znamenite ličnosti iz nauke, struke i politike, na odgovornim dužnostima širom Jugoslavije.

Pljevlja su u vremenu o kome je riječ imala veoma uspješna preduzeća Rudnik uglja i barita (Dušan Popović, Vlado Stijepović i Ljubo Krsmanović), Rudnik “Šuplja stijena” (Slavko Dular, Đoko Oroščanov, Savo Vukmanović, Vogdan Ćosović), ŠIK “Velimir Jakić” (Lazo Jauković, Veljo Vuković), Šumsko gazdinstvo “Ljubišnja” (Radomir Jakić i Veljo Vuković), “Građevinar” (Rizah Katana, Vojo Peruničić, Drago Drobnjak), “Monter” (Radomir Đačić, Slobodan Rondović, Mišo Tomanović), “Prevoz” (Jovan Stamenić), Uprava za puteve (Mirko Živković, Dejan Krezović), Komunalno (Milosav Ćosović), Trikotaža “Tara” (Abdurahman Šabanić), Ciglana (Jovan Stamenić, Jovo Čolović), “Trgopred” (Mišo Terzić), “Prehrana” (Neđeljko Irić), “Ugostiteljstvo” (Miraš Krstajić, Gojko Laković), Poljoprivredno dobro i pet zadruga u Zemljoradničkom savezu (Dušan Vurić, Joko Knežević, Slobodan Rondović), PTT (Lazar Đurišić), Pljevaljska banka (Rajko Obradović), Štamparija (Vlastimir Pušonjić), Knjižara(Milovan Vulatović) i druga.

U prosvjeti i kulturi stvorili smo Pozorište (Mirko Simić), Muzej (Despa Kosorić), Muzičku školu (Vranko Lazarević), Gradsku biblioteku i čitaonicu (Drago Vojović), Bioskop (Kemal Šećerkadić), Putujući bioskop (Rajko Vajčetić Grkić), Dom kulture i Radnički univerzitet (Vladeta Cvijović). U gradu je radila Gimnazija (Ilija Lopušina), Ekonomska škola (Miloš Gvozdenović) a u srezu je bilo trinaest osmogodišnjih a u svim selima četvororazredne škole, dvije škole učenika u privredi, KUD “Volođa” (Branko Lazarević), Sportsko društvo “Rudar” (Radomir Matović, Kemal Čole, Slobodan Rondović), “Pljevaljske novine” (Ilija Vuković, Marko Vanović), Razglasna stanica (Kemal Šećerkadić). U zdravstvu smo imali Bolnicu (Miloš Knežević, Slobodan Dragaš), Dom zdravlja (Jovan Novosel), Veterinarsku stanicu (Mirko Nenadić, Boro Popović) Apoteku (Vaso Kujović, Miloš Janković).

Zaposlenih 1962. godine bilo je 3 137, u neprivredi 932 (do 1941. godine ukupno zaposlenih u Pljevljima bilo je 437).

U Pljevaljskom srezu elektrificirana je većina sela, napravljen put Pljevlja – Gradac, veći dio puta Pljevlja – Kosanica i Pljevlja – Prijepolje, dosta seoskih lokalnih puteva, urađena je regulacija rijeke Vreznice, asfaltirane ulice i drugo. Izgrađeno je u Pljevljima više stambenih zgrada, Bolnica i Dom zdravlja, domovi kulture, Vatrogasnog saveza, društvenih organizacija, poodmaklo se u modernizaciji gradnje Pljevalja po urbanističkom planu na- ročito zaslužnog Vaja Mirkovića. Izmještena su groblja iz grada na Rav- ni gdje se sahranjuju umrli svih vjeroispovijesti. Izgrađeni su i zgrada Opštine, Hotel “Tara” i renoviran Hotel “Zelengora”. Izvršeno je masovno pošumljavanje goleti oko Pljevalja i šire. Izgrađen je monumentalni spomenik poginulim u Pljevaljskoj bici 1. Decembra 1941. godine. Treba istaći da su sva preduzeća radila bez gubitaka i po uspješnosti bila su među prvima u Crnoj Gori i šire. Istina, zbog velikog zapošljavanja u društvenim preduzećima i ustanovama selo je dosta zapušteno. (Na selu je za trećinu u odnosu na 1939. godinu smanjen broj ovaca i goveda a oko 20 000 koza je nestalo).

U “Titovom vremenu” i Pljevljaci su se zasigurno masovno besplatno školovali, liječili, zapošljavali, socijalno ugroženi brižno su pomagani, borci za slobodu poštovani a istorijska mjesta obilježena spomen obilježjima.

Sve što je postignuto nije zsluga samo rukovodstva već i svih radnih ljudi pljevaljskog kraja. Naravno, kroz razvoj radničke i lokalne samouprave, i u uslovima jednopartizma, tokom ovog perioda opštinsko rukovodstvo o kome je riječ nije bilo bezgrešno i bez mana, ali mu se ne može poreći samoprijegoran i razuman rad na razvoju grada i sela.

Titov dolazak u Crnu Goru, za Pljevlja posebno, bio je od velikog istorijskog značaja. Tito je odlagao osjetu Crnoj Gori, kako je nama Blažo Jovanović saopštio, više od decenije. Vio je pogrešno obaviješten “da ga ne želi Crna Gora”.

Pripreme za Titov dolazak

Toplim i svečanim dočecima širom Crne Gore i brojnim susretima sa narodom i rukovodstvima, Tito se na licu mjesta uvjerio kakva je Crna Gora i šta su njeni gorući problemi. Uvidio je njenu privrednu zaostalost a posebno saobraćajnu odsječenost od ostalih dijelova Otadžbine. Pri tome najpreče je bilo da se uvjeri da je potrebna izgradnja pruge Beograd – Bar, iako su se protivila sva rukovodstva u SFRJ sem Srbije i Crne Gore. Protiv su bili Hrvati zbog Rijeke, Slovenci zbog Kopra, Vosanci zbog Ploča, Makedonci zbog Soluna i slično. Vlažo Jovanović je kod pljevaljskog rukovodstva insistirao da Đorđije Peruničić na svečanom ručku u Hotelu “Tara”, na završetku Titove posjete Crnoj Gori, “snažno zamoli Tita” da čim prje donese odluku o izgradnji ove pruge. Veoma srdačna dobrodošlica i topao prijem u Crnoj Gori, a posebno u Pljevljima, vjerovatno su imali uticaja da Tito već sjutradan (22.9.1959) na zboru u Prijepolju saopšti javnosti da se “pruga Veograd – Bar mora hitno izgraditi”. Imajući u vidu sistem rukovođenja i odlučivanja i autoritet šefa Države, iako možda bez formalno-pravne osnove, njegova odluka je bila presudna i neprikosnovena. Uvjeren sam da Tito tada nije donio odluku o izgradnji pruge Beograd – Bar nje danas ne bi bilo. Var za to trebalo bi da mu bude zahvalna Crna Gora.

Pripremajući se za doček Tita u Pljevljima ondašnje pljevaljsko rukovodstvo željelo je da što bezbolnije riješi i neke akutne grdaske probleme. Prvo, tražilo je da građani, i uz pomoć opštinskih kredita, ukloni avlije – visoke tarabe oko kuća, i da u njih uvede vodu i sanitarije. Drugo, trebalo je takođe do Titovog dolaska osloboditi od velikih bedema i starog groblja jedan od najljepših i najznačajnijih kulturno-istorijskih spomenika Balkana, znamenitu Husein pašinu džamiju. Pitanje je bilo kako da se to učini bez većeg otpora vjernika. Zato je planiran Titov dolazak u Pljevlja iz Bijelog Polja (inače izlokanim i prašnjavim makadamom), tako da se u glavnu ulicu, koja je nosila njegovo ime, prođe iz Varoši, Bajića sokaka, pored Crkve, do Trebovine i dalje do Husein pašine džamije. Objašnjeno je vjernicima da se mora rušiti visoki zid oko džamije, da bi Tito mogao proći do glavne ulice. Taj zadatak je dobio i uspješno (za dva dana i dvije noći) izvršio istaknuti antifašista i rukovodilac Pljevalja Rizah Katana, tada direktor Građevinskog preduzeća. Tako je Husein pašina džamija u svoj svojoj ljepoti bila trajno otvorena javnosti. Tito je sa Blažom Jovanovićem, stojeći u otvorenom automobilu, do hotela “Tara” prošao glavnom ulicom posutom cvijećem (uvezenim iz Srbije), pozdravljen veoma msrdačno, takoreći od svih građana pljevaljskog kraja.

Pripremajući dobrodošlicu Titu rukovodstvo je odlučilo da uruči darove njemu i njegovoj supruzi Jovanki, koja tada nije bila u Pljevljima. Poklon je trebao da bude u funkciji reprezentovanja kulturnih obilježja i vrijednosti Pljevalja i na prostoru Jugoslavije. U odbiru poklona Titu za Jovanku obezbijeđena je starogradska srpska ženska nošnja. Radi kompletiranja te nošnje na revers je uz moj potpis preuzet iz Muzeja srebrni pojas, odlukom uprave Muzeja i pljevaljskog rukovodstva. Nije riječ o “pljački, otimačini i bezakonju”, jer se u tom slučaju na eksponat ne daje revers i ne donosi odluka o razduživanju na način kako je to učinio Upravni odbor Muzeja sa časnim Gavrilom Golubovićem i sekretarom opštine na čelu. Odluka je donijeta po važećim normama i nakon saznanja da pokloni takve vrste i Titu i Jovanki ostaju u Državnom muzeju Jugoslavije. Tito od nacionalno – državnih vrijednosti ništa nije otuđio i ostavio naslednicima.

Otuda, kada je u pitanju navedeni pojas, Muzeju nije nanijeta šteta. Naprotiv, od značaja je za Pljevlja da se i kroz građansku žensku nošnju pokaže na širim prostorima da su u njima od davnina prisutni napori i za takvu kulturu oblačenja koja prati i modne trendove civilizovane Evrope. Inače, ustaljena je praksa u civilizovanim zemljama da i lokalni muzeji ustupaju eksponate državnim muzejima. Ako toga ne bi bilo postojali bi samo zavičajni muzeji. To bi bila tek nekultura čak i lokalnih veličina makar to bio i direktor Muzeja od 1993. koji u novinama naznačeni poklon supruzi predsjednika SFRJ nazva “pljačkom i otimačinom nacionalnog blaga”. Izgleda da on i slični uobražavaju da briga za kulturni razvoj zavičaja počinje od njih. Čudno je da se umjesto priznanja za nesporne zasluge blati i prvi i dugogodišnji direktor Muzeja Despa Kosorić, ugledni stručnjak i priznati radnik u kulturi i Pljevljima.

Drago mi je što je “Dan”, makar i tendenciozno, objavio uz tekst u kome se nekadašnje opštinsko rukovodstvo optužuje za navodna nedjela, fotografiju na kojoj se vidi kako se pozdravljam sa Titom u Pljevljima. Kada bi se sada ne čelu Otadžbine pojavio državnik takvog kalibra, moj naklon bi bio dublji i samo u znak poštovanja. Pripadam ljudima koji brane i poštuju trajne vrijednosti i zaslužne ličnosti Otadžbine – istinu i pravdu iznad svega. Zato branim i ovim tekstom ono što je vrijedno stvoreno u “Titovom vremenu”, iako sam bio i na Birou rada. Ideološke, političke i druge predrasude ne pomažu istinu, pravdi i poštenju, te onda nema napretka kakv zaslužuju ljudi naše Otadžbine.

Prof. dr Ilija Vuković

Objavljeno: 12. decembra 2019. godine