Nakon što je Državna revizorska institucija(DRI) utvrdila da je Vlada nezakonito finansirala vjerske škole Medresu „Mehmed Fatih“ i Pravoslavnu Gimnaziju „Sveti Sava“, Centar za građansko obrazovanje (CGO) je podnio krivičnu prijavu Specijalnom državnom tužilaštvu (SDT).

– Krivična prijava je dodijeljena u rad u skladu sa internim pravilima o dodjeljivanju predmeta i godišnjim rasporedom poslova. U toku je izviđaj – rekao je Pobjedi specijalni tužilac, portparol SDT-a Vukas Radonjić.

Nedugo nakon što je DRI objavila izvještaj da su se od 2019. godine vjerske škole finansirale nezakonito, Vlada je predložila Zakon o budžetu za 2025. godinu, ali u njemu zasad nema iznosa koji bi se dodijelio tim školama.

Na pozicijama za srednje vjerske škole stoji iznos od jednog eura u segmentu Ministarstva pravde.

Nakon konsultacija sa ekspertima, Pobjedi je pojašnjeno da se zapravo radi o rezervisanju pozicije, te da će ta sredstva biti vjerovatno kasnije opravdana preusmjerenjem.

Od rebalansa budžeta, koji je usvojen u avgustu, finansiranje vjerskih škola, odnosno 1,7 miliona eura, Medrese ,,Mehmed Fatih“ i Gimnazije ,,Sveti Sava“ prebačeno je sa Ministarstva prosvjete, odakle su finansirane od 2018. godine – u Ministarstvo pravde.

DRI je utvrdila da je tokom protekle četiri godine za vjerske škole uplaćeno 4,9 miliona eura. Medresa „Mehmed Fatih“ dobila je 3,1 milion, a Srednja vjerska škola – Gimnazija „Sveti Sava“ 1,8 miliona (za posljednje dvije godine koliko postoji).

Eksperti sa kojima je Pobjeda kontaktirala smatraju da je Vlada najvjerovatnije usljed pritisaka javnosti zbog ogromnog iznosa kojim se finansiraju vjerske škole, dok javne obrazovne ustanove i dalje imaju problema u radu, organizaciji, nastavnom materijalu, uslovima… – odlučila da zasad ne objavljuje sumu.

Da se novac za vjerske škole možda neće naći u prijedlogu budžeta za narednu godinu, najavio je indirektno ministar pravde Bojan Božović koji je nedavno Pobjedi kazao da će se finansiranje ovih škola posebno razmotriti, jer je budžetska godina u toku, te da predmetna aktivnost još nije realizovana.

– Tražiće se i izjašnjenje resora koji je nadležan za pitanje obrazovanja, odnosno Ministarstva prosvjete, nauke i inovacija – rečeno je nedavno Pobjedi iz Ministarstva pravde.

Iz tog resora Pobjedi nije odgovoreno da li su utvrdili ekonomsku cijenu obrazovanja učenika, na što je DRI ukazala kao jednu od nepravilnosti.

Novo definisanje budžeta pokazuje da nijedan resor nije spreman da na sebe preuzme odgovornost nakon izvještaja DRI.

Državna revizorska institucijaje u svom nalazu istakla da Ministarstvo prosvjete ne raspolaže dokumentacijom na osnovu koje se može uvjeriti na koji način je vršen obračun iznosa koji su uplaćeni srednjim vjerskim školama. Iznosi sredstava koji se uplaćuju vjerskim školama određeni su zaključcima Vlade Crne Gore, a Ministarstvo vjerskim školama uplaćuje iznos u skladu sa zaključenim ugovorima.

Ministarstvo prosvjete nije dostavilo državnom revizoru metodologiju za izračunavanje ekonomske cijene obrazovanja učenika za svaki obrazovni program.

Upravo je to – koliko košta školovanje jednog đaka, bilo predmet revizije Državne revizorske institucije, koja je od Ministaratva prosvjete zatražila odgovor na koji način su opredijeljena sredstva – 1,7 miliona za oko 350 učenika Medrese i 44 učenika Pravoslavne gimnazije.

Po toj računici, obrazovanje tih đaka košta daleko više nego onih koji uče u državnim školama.

DRI je istakla u nalazu da je finansiranje vjerskih zajednica neuređeno, a srednje vjerske škole nijesu dobijale novac iz budžeta u skladu sa Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju, za čije je sprovođenje nadležno Ministarstvo prosvjete.

Transfer sa Ministarstva prosvjete, koje kontroliše obrazovne institucije u Crnoj Gori, na Ministarstvo pravde objašnjen je time da se Zakonom o slobodi vjeroispovijesti ili uvjerenja i pravnom položaju vjerskih zajednica uređuju pitanja saradnje države i vjerskih zajednica. A nadzor nad primjenom tog zakona radi organ državne uprave nadležan za poslove pravosuđa – odnosno Ministarstvo pravde.

A upravo je Opšti zakon o obrazovanju i vaspitanju definisao kako se vjerske škole finansiraju i koje sve uslove mogu da ispune.

U Opštem zakonu o obrazovanju se navode uslovi finansiranja – članom 138 je definisano da se sredstva iz budžeta određuju na osnovu ekonomske cijene obrazovanja učenika za određeni obrazovni program, broja učenika, odnosno djece, koeficijenta programske grupe u koju je obrazovni program razvrstan i drugih kriterijuma karakterističnih za obrazovni program, ustanovu i određeno područje.

Medresa ,,Mehmed Fatih“ i dalje nije na listi licenciranih srednjih škola u Crnoj Gori, prema informacijama dostupnim na sajtu Vlade.

DRI je uvidom u Glavnu knjigu trezora utvrdila da je ta škola do 2021. godine iz budžeta primala 50.000 eura na mjesečnom nivou. Naredne, 2022. godine, Medresa je dobila 800.000 eura za tu i 2023. godinu.

Prilikom saslušanja na sjednici Odbora za prosvjetu, nauku, kulturu i sport u decembru 2022. godine tadašnji načelnik Direkcije za strategije, normativno-pravne poslove i harmonizaciju propisa Mijajlo Đurić kazao je da ova vjerska škola ne može da dobije licencu jer ne ispunjava jedan od osnovnih uslova – nemaju obezbijeđen vaspitni, odnosno nastavni i drugi stručni kadar, kako to nalaže Opšti zakon o obrazovanju i vaspitanju.

Prema odredbama člana 139 stav 3, srednja vjerska škola koja izvodi javno važeći obrazovni program može se finansirati iz budžeta Crne Gore u skladu sa članom 138 pod istim uslovima koji su propisani za javne ustanove.

Licenca gimnazije „Sveti Sava“ je izdata za mandata ministarke Vesne Bratić, a problematizovana je jer se nalazi u prostorijama stambeno-poslovne zgrade ispod Gorice. Gimnazija ,,Sveti Sava“ je takođe dobila zeleno svjetlo od Nacionalnog savjeta za obrazovanje godinu nakon što je počela da radi.

Komisija je utvrdila da gimnazija „Sveti Sava“ ispunjava sve uslove za rad. Isto je utvrdila i za srednju vjersku školu – Gimnazija ,,Mitropolit hadži Sava Kosanović“ u Nikšiću, koja je nedugo nakon toga odustala upravo zbog neriješenog prostora. To nije spriječilo Vladu Crne Gore da novac namijenjen za tu gimnaziju usmjeri u Podgoricu, pa je „Sveti Sava“ koju je osnovala Mitroloija SPC umjesto 450.000 dobila 900.000 eura. Toliko je dobila i prošle godine.

Osim toga, u vrijeme kada je školi „Sveti Sava“ data licenca, Nacionalni savjet za obrazovanje nije bio formiran, a Ministarstvo se pravdalo time da će se nastava izvoditi po javno važećem programu za gimnazije koji je taj savjet ranije propisao za ostale gimnazije, te da nema potrebe da bude posebno analiziran za tu školu.

Nacionalni savjet za obrazovanje je tek 23. oktobra 2023. na osnovu mišljenja Zavoda za školstvo utvrdio da je opšti dio javno važećeg obrazovnog programa za opšte srednje obrazovanje, s tim da se u nastavnom planu dodaju dva izborna predmeta i to – katihizis i crkveno pjevanje.

Prema Pravilniku, površina potrebnog zemljišta privatne škole (bez zemljišta za objekat škole, salu, pristupe i staze), po pravilu je najmanje 20 m², po učeniku, u jednoj smjeni i da je najmanja površina prostora za nastavu po učeniku u jednoj smjeni za učionicu 1,80 m²; kabinet 2,40 m²;… i kubatura za nastavne prostorije je najmanje 5 m³, po učeniku, u jednoj smjeni… Takođe, potrebna je i fiskulturna sala sa pratećim prostorijama… I sve se to zasad nalazi u par prostorija stambeno poslovne zgrade ispod Gorice.

Izgradnja gimnazije ,,Sveti Sava“ je još u toku.