Predstavnici civilnog sektora, 24 nevladine organizacije i 24 aktivista, uputili su krajem novembra ove godine pismo Vladi i poslanicima u Skupštini Crne Gore sa zahtjevom da Vlada hitno usvoji predlog, a Skupština izglasa „Zakon o pravnom prepoznavanju rodnog identiteta na osnovu samoodređenja“.

„Crnogorski državljanin ima pravo da promjeni oznaku pola, lično ime i jedinstveni matični broj u matičnim i drugim registrima i ličnim dokumentima. Ovo pravo ima i dijete starije od 15 godina uz saglasnost roditelja koji zajednički i sporazumno vrše roditeljsko pravo, odnosno roditelja koji samostalno vrši roditeljsko pravo i uz saglasnost drugog roditelja ili organa starateljstva“, navodi se u članu šest nacrta ovog zakona, koji je februara ove godine objavljen na sajtu Vlade Crne Gore.

Ranije je javni poziv Vladi i Skupštini Crne Gore za hitno usvajanje ovog zakona uputilo 137 regionalnih nevladinih organizacija.

U nacrtu zakona navedeno je  da je „zabranjen svaki oblik diskriminacije, neposredne ili posredne, na osnovu rodnog identiteta“, a pod izrazom „rodni identitet“ ovaj zakon „označava unutrašnji i lični doživljaj lica na koji ono shvata svoj rod i koji može, ali ne mora, da se poklapa sa polom pripisanim po rođenju, uključujući tu i lični doživljaj sopstvenog tijela, kao i druge načine rodnog izražavanja, kao što su odijevanje, način govora, gestikulacija i slično“.

Navedeno je i da je „samoodređenje pravo svake osobe da samostalno odlučuje u pogledu svog rodnog identiteta bez ograničenja“.

Dalje je predviđeno da „svako lice ima pravo da podnese zahtjev za promjenu oznake pola u matičnom registru rođenih, pod uslovom da se nalazi u slobodnom bračnom stanju“.

„Prilikom donošenja odluke o zahtevu za promenu oznake pola u matičnom registru rođenih, zabranjeno je tražiti da lice koje je podnijelo zahtjev obavlja medicinske preglede ili pruža dokaze o obavljenim medicinskim pregledima i intervencijama. Prilikom izdavanja novog izvoda iz matičnog registra rođenih zabranjeno je stavljati naznaku da je izvršena promjena oznaka pola u matičnom registru rođenih“, predviđa nacrt pomenutog zakona.

Predviđena su i neka ograničenja, pa se „promena oznake pola neće neće dozvoliti licu koje je pravosnažno osuđeno za krivično djelo koje se goni po službenoj dužnosti, do izvršenja kazne ili dok traju pravne posljedice osude“.

Evidenciju lica „kojima je izvršena promena oznake pola u matičnom registru vodiće nadležno ministarstvo, a podaci iz evidencije o promjeni oznake pola u matičnom registru rođenih se mogu dati tužilaštvu radi vođenja krivičnog postupka za krivična djela za koja se goni po službenoj dužnosti, sudovima radi vođenja sudskih postupaka, a drugim licima i organima samo uz pisanu saglasnost lica na koje se podaci odnose“.

Pored ovog, navodi se u nacrtu zakona, „lice ima pravo da promiijeni lično ime u skladu sa svojim rodnim identitetom“. Predviđeno je i da „lice kome je promijenjena oznaka pola u ličnim dokumentima uslove za penziju ostvaruje po svom novostečenom polu, u skladu sa propisima koji regulišu penzijsko i invalidsko osiguranje„.

Član 15. nacrta zakona predviđa i da „lice kome je promijenjena oznaka pola u ličnim dokumentima ima pravo na brak i životno partnerstvo, a u skladu sa propisima koji regulišu ovu oblast“.

„Roditelj kome je promenjena oznaka pola u ličnim dokumentima ima sva prava i obaveze prema detetu, koje je imao prije utvrđivanja života u drukčijem rodnom identitetu“, stoji u pomenutom članu.

Predviđene su i kazne za nepostupanje po ovom zakonu koji je sada u fazi nacrta pa će se tako „novčanom kaznom u iznosu od 200 do 2.000 evra kazniti  fizičko lice, pravno lice, preduzetnik i odgovorno lice u pravnom licu, ako: zahtijeva od lica koje je podnijelo zahtjev da obavlja medicinske preglede ili pruža dokaze o obavljenim medicinskim pregledima i intervencijama“, ako „u izvodu iz matične knjige rođenih stavi naznaku da je izvršena promjena oznake pola u matičnom registru rođenih“, ili ako „otkrije podatke o ličnosti koji se odnose na postupak pravnog prepoznavanja rodnog identiteta“.

U obrazloženju nacrta zakona navedeno je da je razlog za njegovo donošenje „usaglašavanje zakonodavnog okvira sa Ustavom“.

„Prepoznavanje rodnog identiteta u crnogorskom pravnom sistemu postoji samo deklarativno u vidu garancije zabrane diskriminacije po osnovu rodnog identiteta. Iz tog razloga, intencija ovog Zakona je da se regulišu i propišu prava kojima se garantuje dostojanstvo i sigurnost čoveka, nepovredivost fizičkog i psihičkog integriteta, privatnosti i ličnih prava. Takođe, jedan od ključnih razloga donošenja ovog Zakona jeste pravna praznina u crnogorskom zakonodavstvu, odnosno nepostojanje relevantnog zakonodavstva u Crnoj Gori kojim se reguliše pitanje pravnog prepoznavanja rodnog identiteta„, navedeno je u obrazloženju i dodaje da „svako ima pravo na dostojanstvo i slobodan razvoj ličnosti, pravo na privatni život i slobodno izražavanje i priznavanje rodnog identiteta“, navedeno je u dokumentu koji je objavljen na sajtu Vlade Crne Gore.

Kada je riječ o usaglašenosti sa Evropskim zakonodavstvom, odnosno sa praksom Evropskog suda za ljudska prava, navedeno je u obrazloženju, „Crna Gora kao pravna država, odnosno država koja stremi Evropskoj Uniji i koja je članica Savjeta Evrope, mora poštovati, ne samo ono što su dokumenta i propisi ovih institucija, dakle Evropske unije i organizacija Evropske unije i Savjeta Evrope, već i u skladu sa članom 9 Ustava Crne Gore i prakse Evropskog suda za ljudska prava“.

„Nije dovoljno da Crna Gora primjenjuje Evropsku konvenciju u njenom izvornom obliku, već da je primkenjuje prije svega u onom obliku koji je razvijen kroz praksu Evropskog suda za ljudska prava, koja podrazumeva da fizički i psihički integritet ne smije biti ugrožen licima drugačijeg rodnog identiteta. U tom kontekstu Crna Gora ima obavezu da donese pravne propise kojima će se jasno i precizno definisati i isključiti mogućnost da bilo koji građanin i građanka Crne Gore bude ograničen u svojim pravima zbog nedostatka propisa kojim se to reguliše“, stoji u obrazloženju nacrta ovog zakona.

Inače, nedavno je, kako su prenijeli crnogorski mediji, „jedna od najvećih evropskih organizacija koja deluje na polju ljudskih prava transrodnih osoba, Transgender Europe and Central Asia (TGEU), pozvala Vladu i Skupštinu da do kraja godine usvoje ovaj zakon“.

Mitropolija crnogorsko–primorska SPC u martu ove godine upozorila je  vlasti u Crnoj Gori da ne usvajaju Zakon o pravnom prepoznavanju rodnog identiteta na osnovu samoodređenja, čiji je nacrt pripremilo Ministarstvo ljudskih i manjinskih prava. Zakon je ocijenjen kao sulud i besmislen uz poruku da po tom pitanju ne smije biti pogađanja.

„I ne samo da ne razumijemo i da ovim putem protestujemo, nego ćemo kao ozbiljna institucija, preduzeti sve zakonom propisane radnje da ovu sramotu i bruku udaljimo iz zone ozbiljnog ljudskog razgovora i odlučivanja. Na prvom mjestu, pozivamo sve one ministre i poslanike u parlamentu, koji su pravoslavni hrišćani, a sigurni smo da će nas razumeti i podržati i oni među njima koji su vernici drugih monoteističkih vjera i njihove vjerske institucije, da ovaj Nacrt stave na merilo svojih vjerskih ubeđenja i moralnih principa, a ne na kantar trenutne materijalne i političke koristi“, stoji u saopštenju Mitropolije.