Vlada Crne Gore je, na 17. sjednici održanoj 30. marta 2021. godine kojom je predsjedavao premijer prof. dr Zdravko Krivokapić, utvrdila Predlog zakona o budžetu za 2021. godinu, kojim je predviđen ukupan iznos primitaka i izdataka od 2.455,79 miliona eura. Glavni cilj predloženog Zakona je stvaranje uslova za brži ekonomski oporavak, uz stabilizaciju javnih finansija kao jednog od glavnih preduslova ukupne ekonomske održivosti.
Snažan uticaj pandemije virusa COVID-19 na ekonomiju Crne Gore u uslovima visoke zavisnosti od turizma, uz istovremeno zatvaranje državnih granica tokom ljetnje turističke sezone, dovele su do realnog pada BDP-a od 15,2%, ostvarenja budžetskog deficita na nivou od 10,1% i ubrzale rast već visokog javnog duga na nivo od 105,1% u 2020. godini. Dubina ekonomske krize i slaba difersifikovanost ekonomije zahtijevale su sprovođenje odlučnih mjera fiskalnog prilagođavanja kako bi se obezbijedilo smanjenje budžetskog deficita i javnog duga, i pružila podrška ekonomskom rastu. Istovremeno, u cilju ostvarivanja ušteda i podizanja transparentnosti trošenja javnih sredstava, po prvi put je u potpunosti primijenjeno programsko budžetiranje u izradi budžeta.
Izvorni prihodi budžeta za 2021. godinu planirani su u iznosu od 1.880,2 miliona eura ili 40,6% procijenjenog BDP-a (4.636,6 miliona eura) i u odnosu na ostvarene u 2020. godini veći su za 240,9 miliona ili 14,7%. Rast budžetskih prihoda opredjeljuje projektovani rast ekonomske aktivnosti i sprovođenje mjera fiskalnog prilagođavanja koje imaju za cilj stvaranje uslova za povećanje budžetskih prihoda u narednom periodu, a to su:
– povećanje prihoda budžeta po osnovu oporezivanja neprijavljene imovine;- suzbijanje neformalne ekonomije kroz unaprjeđenje rada inspekcijskih službi i pune implementacije elektronske fiskalizacije poreskih registar kasa, čime se doprinosi širenju poreske baze;- uvođenje markiranja mineralnih ulja i njihovih derivata, čime se suzbija nelegalan promet naftnih derivata, unaprjeđuje kvalitet derivata na tržištu uz istovremeno povećanje budžetskih prihoda;- ukidanje najviše godišnje osnovice za plaćanje doprinosa.- Odlukom Vlade biće zahtjevano od predstavnika države u preduzećima u većinskom vlasništvu države i zavisnim preduzećima, da glasaju za raspodjelu neto dobiti od prethodne godine i uplatu sredstava u budžet shodno vlasničkom udjelu države;- U cilju suzbijanja negativnih efekata koje upotreba duvanskih proizvoda, alkoholnih pića i proizvoda sa dodatkom šećera imaju na zdravlje građana, kao i zbog potrebe daljeg uslaglašavanja visine akcize na cigarete sa zahtjevima pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji, te potrebe za povećanjem prihoda budžeta, planirane su izmjene akcizne politike. S tim u vezi planirano je povećanje akciza na duvan i duvanske proizvode, akcize na alkohol i – – alkoholna pića, akcize na gazirana pića sa dodatkom šećera kao i uvođenje akcize na proizvode od šećera, kakaoa i sladoleda.- Predviđeno je i smanjenje stope PDV-a na jaja kao osnovne životne namirnice sa 21% na 7%.
Ukupni izdaci budžeta planirani su na nivou od 2.019,3 miliona eura ili 43,6% BDP-a i u odnosu na preliminarno ostvarenje u 2020. godini manji su za 45,3 miliona eura ili 2,2%. U strukturi ukupnih rashoda, Tekuća budžetska potrošnja planirana je na nivou od 1.815,8 miliona eura ili 39,2% BDP-a, dok je Kapitalni budžet planiran u iznosu od 203,5 miliona eura odnosno 4,4% BDP-a.
U poređenju sa 2020. godinom, predlaže se smanjenje tekuće budžetske potrošnje u dijelu izdataka diskrecionog karaktera, do nivoa obezbjeđivanja funkcionisanja potrošačkih jedinica i implementacije aktivnosti kojima se obezbjeđuje unaprjeđenje pružanja javnih uluga i stvaranja nove vrijednosti.
U isto vrijeme, izdvajanja za bruto zarade, penziona i socijalna davanja nisu umanjivani već će ove kategorije rasti i u 2021. godini kao rezultat planiranog usklađivanja shodno zakonskom okviru kojim se regulišu ova prava.
Fiskalno prilagođavanje na rashodnoj strani veće je od pomenutog imajući u vidu planirano sprovođenje novih politika kojima se unaprjeđuje standard ranjivih kategorija društva, sa jedne strane, i stvaraju uslovi za implementaciju projekata koji imaju razvojni karakter, sa druge strane.

Utvrđen je i Predlog odluke o zaduživanju Crne Gore za 2021. godinu. Predloženom odlukom su definisani konkretni kreditni aranžmani koji će se zaključiti u skladu sa Zakonom o budžetu za 2021. godinu, kojim je projektovano da će nedostajuća sredstva za finansiranje budžeta u 2021. godini iznositi 575.600.000,00 eura.

Vlada je utvrdila Predlog zakona o izmjenama Zakona o budžetu i fiskalnoj odgovornosti. Izmjene Zakona se predlažu radi prelaska na programsko budžetiranje i uvođenje aktivnosti indikatora učinaka u godišnji zakon o budžetu.

Utvrđen je Predlog zakona o završnom računu budžeta Crne Gore za 2019. godinu. Prema preliminarnim podacima Zavoda za statistiku u 2019. godini se procjenjuje da je bruto društveni proizvod ostvaren u nominalnom iznosu od 4.907,9 miliona eura. Prihodi Budžeta za 2019. godinu planirani su u iznosu od 2.210,45 miliona Eura, a ostvareni su u iznosu od 2.904,51 miliona eura što predstavlja 31,40% iznad plana, odnosno 0,67% više nego u 2018. godini.
Za finansiranje javne potrošnje budžetom za 2019. godinu je planirano 2.384,02 miliona eura a rebalansom je povećan na 2.390,45 miliona eura, što je u odnosu na prethodnu godinu (2.512,27 miliona eura) manje za 4,85%. Izvršeno je 2.593,17 miliona eura ili 8,48% iznad plana. Kapitalni budžet za 2019 godinu planiran je u iznosu od 305,10 miliona eura što čini 12,76 % ukupno planiranih sredstava. Realizovan je u iznosu od 272,38 miliona eura ili 89,28%.
Ukupan javni dug Crne Gore, na dan 31.12.2019. godine, iznosi 3.789,26 miliona eura, odnosno 77,21% preliminarnog BDP-a 3 . Uzimajući u obzir depozite Ministartva finansija, (uključujući i 38.477 unci zlata), a koji su, na kraju 2019. godine, iznosili 597,13 miliona eura, neto javni dug Crne Gore, na dan 31.12.2019. godine, iznosi 3.192,14 miliona eura, odnosno 65,04% BDP-a.

Vlada je donijela Program rada Vlade Crne Gore za 2021. godinu kojim je planirano ukupno 350 obaveza od čega 250 u tematskom i 102 u normativnom dijelu. Od toga su 82 obaveze iz nadležnosti Komisije za politički sistem, unutrašnju i vanjsku politiku, 205 obaveza iz nadležnosti Komisije za ekonomsku politiku i finansijski sistem, dok su 63 obaveze predviđene za razmatranje za obje komisije.
Osnovu za pripremu Programa predstavlja, prije svega, Ekspoze predsjednika Vlade koji je prihvatila Skupština, mjere ekonomske politike za tekuću godinu, obaveze koje proizlaze iz zakona, strateških dokumenata, međunarodnih obaveza i obaveza iz procesa pristupanja Evropskoj uniji za 2021. godinu.
U proces pripreme Programa rada Vlade prvi put je bila uključena šira javnost, koja je svojim predlozima i sugestijama doprinijela ne samo unapređenju kvaliteta ovoga dokumenta, već i utvrđivanju budućeg djelovanja Vlade. Time se kao osnovni principi u budućem planiranju politika i planiranju rada Vlade žele postaviti transparentnost i otvorenost ka građanima i građankama kako bi se podstakla diskusija o ključnim prioritetima i pravcima razvoja javnih politika.
Takođe, prvi put su Godišnjim programom rada Vlade definisani ciljevi kojima će se težiti u 2021. godini, što jasno ukazuje na opredijeljenost Vlade da planiranje politika bude orijentisano na rezultate i da se zasniva na mjerljivim podacima. Svakom prioritetu je data jednaka pažnja i za svaki je razrađen set objektivnih, realnih i dostižnih ciljeva u narednom jednogodišnjem periodu, u potpunosti uzimajući u obzir izazove koje je u proces planiranja uvela situacija izazvana pandemijom virusa Covid-19.
Uz ciljeve su definisani i mjerljivi indikatori, kao pokazatelji napretka i uspjeha u sprovođenju zacrtanih ciljeva. Time se, prvi put, osnovni principi planiranja prenose u Program rada Vlade, koji će sada biti dokument sa jasno utvrđenim pravcima djelovanja za ovaj jednogodišnji period. Na ovaj način je omogućeno da ukupna javnost prati ostvarenje rezultata čime se povećava transparentnost rada Vlade, ali i uvodi veći stepen odgovornosti u rad javne uprave.
Programom su definisani ključni prioriteti Vlade:
1. Vladavina prava i jednake šanse, koji objedinjuje ključne politike za razvoj oblasti na kojim počiva svaka demokratski uređena država.2. Zdrave finansije i ekonomski razvoj kojima ćemo postići da naše finansije budu stabilne, a ekonomija održiva.3. Zdravlje i zdrava životna sredina se nameće kao jedan od ključnih prioriteta u uslovima kada je naše zdravlje ugroženo i kada pandemija virusa Covid-19 ne zaobilazi ni Crnu Goru.4. Obrazovanje i društvo zasnovano na znanju kao četvrti prioritet u svojoj osnovi ima obrazovanje fokusirano na kreativnost i prepoznavanje talenata, sportski razvoj djece i omladine, koja, od vrtića pa do univerziteta, treba da se nadmeću u sportskom duhu.5. Digitalna transformacija kao jedan od strateških prioriteta predstavlja pokretač inovacija, modernizacije, konkurentnosti i sveobuhvatnog društveno-ekonomskog razvoja.Crna Gora – buduća članica Evropske unije. Čvrsto opredjeljenje Vlade je da Crna Gora postane sljedeća članica Evropske unije, zbog čega je potrebno kroz prizmu pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji posmatrati sve planirane aktivnosti.6. Donijet je Program pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji 2021–2023. Program je strateški dokument koji obuhvata 33 pregovaračka poglavlja u tabelarnom prikazu. Kako se pravna tekovina Evropske unije konstantno mijenja i razvija, a imajući u vidu dinamiku pregovaračkog procesa, Program pristupanja se na godišnjem nivou prilagođava promjenama u okviru procesa razvoja prava EU. U skladu s tim, pristupljeno je izradi PPCG-a za period 2021 – 2023, kako bi ovaj dokument uskladio sa novom pravnom tekovinom EU, ali i dinamikom donošenja nacionalnih zakonodavnih i strategijskih dokumenata.

Donijet je Program pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji 2021–2023. Program je strateški dokument koji obuhvata 33 pregovaračka poglavlja u tabelarnom prikazu. Kako se pravna tekovina Evropske unije konstantno mijenja i razvija, a imajući u vidu dinamiku pregovaračkog procesa, Program pristupanja se na godišnjem nivou prilagođava promjenama u okviru procesa razvoja prava EU. U skladu s tim, pristupljeno je izradi PPCG-a za period 2021 – 2023, kako bi ovaj dokument uskladio sa novom pravnom tekovinom EU, ali i dinamikom donošenja nacionalnih zakonodavnih i strategijskih dokumenata.