Od kad je Taslidže zimske magle dopuštale su suncu da proviri tek oko podne, a ponekad danima ni toliko. Ne pada magla da pomori svijet već i da nekom đuvegiji sakrije trag, baš kako je i otpjevano u prelijepoj starogradskoj pjesmi iz ovoga kraja : “Po Taslidži pala magla “.

Sasvim je sigurno da naslov pjesme dobre poznavaoce starogradske pjesme i sevdalinke odmah asocira na Pljevlja, grad koji se nalazi na sjeveru Crne Gore i na tromeđi sa Srbijom i BiH. Na grad smješten u kotlini i okružen brdima i planinama, a istovremeno grad koji je pored izuzetno bogate muzičke tradicije u prošlosti bio više od dva vijeka sjedište Hercegovačkog Sandžaka i mjesto ukrštanja trgovačkih i karavanskih puteva i veliki trgovački i zanatski centar toga vremena.

Za vrijeme duge osmanlijske uprave ( od 1465 godine ) današnja Pljevlja su u to vrijeme nosila naziv Taslidža-Kamenica (grad u kamenim brdima ) i u kulturološkom i arhitektonskom smislu predstavljala su spoj hrišćanskog i islamskog duha i dokaz životne tolerancije različitih konfesija i kultura. Putopisac Evlija Čelebija je pisao da je u čaršiji postojalo više od 200 dućana, a pored trgovine postojala su mnoga zanatska zanimanja tako da je postojalo i oko 300 zanatlija od zlatara, sajdžija, kujundzija,  kazandžija, berbera, obućara, krojača, kovača, pekara, kasapa, tkalaca, kafedžija, poslastičara, vodeničara, vlasnika hanova (prenoćišta), kolara, stolara, bravara, zidara, tesara pa sve do zanatlija koji su se bavili izradom poljoprivrednog alata, a u gradu je radila i pivara.

Pored ostalog pažnju mnogih putopisaca i istoričara privlačila je kulturno-prosvjetna aktivnost pljevaljskog kraja zbog njegove duge i značajne tradicije muzičkog i dramskog amaterizma. Znajući kako lijepa pjesma ruši sve granice i prelazi kontinente Pljevlja su kroz istoriju bila nepresušni izvor za muzičke stvaraoce koji su najčešće kroz svoje ljubavne lirske pjesme govorili o vremenu i sredini u kojoj su nastajale.Tako je u mnogim pjesmama opjevana Taslidža, lijepa kasaba kroz bogatu istoriju.Muzičku tradiciju ovoga kraja slikovito su opisivali mnogi putopisci :”Muziciralo se po kućama, kafanama,na izletima, teferidzima i serenadama. Sirotinja je jela sira i hljeba ali je bila srca vesela.”Za ta stara vremena vezuje se i osnivanje dva kulturno prosvjetna društva : Srpsko pjevačko društvo “Bratstvo”(1889 godine) i muslimansko”Gajret” iz 1921 godine koje je uz tamburicu i sevdalinke njegovalo lokalni folklor. Pored njih postojalo je i “Pljevaljsko dobrovoljačko vatrogasno društvo sa pleh orkestrom”, “Vojna muzika sa duvačkim orkestrom” i “Kamerni gudački kvartet “pri pljevaljskoj gimnaziji.

Pored navedene nadaleko čuvene pjesme “Po Taslidži pala magla” koja je stara više od 500 godina za pljevaljski kraj vezane su i pjesme “Po Taslidži popala je tama”,”Izvir voda”izrazito lokalnog karaktera uz spominjanje pljevaljskih mahala “Musluka ” i “Moćevca” kao u još tri pjesme od kojih je najpoznatija “Moćevčiću, mali Carigrade”iz čijeg se prvog stiha zna naslutiti živopisnost mahala stare Taslidže.Istovremeno pisati o pjesmama iz pljevaljskog kraja nemoguće je ne spomenuti pljevljaka Hamdiju Šahinpašića jednog od najvećih baštinika bošnjačkog usmenog pjesništva koji je sakupio i sačuvao oko 2000 lirskih pjesama tako što je zapisivao riječi i melodije i na taj način sačuvao to ogromno muzičko blago od zaborava.

Takođe govoriti o pljevaljskom muzičkom životu i čuvenim pjesmama sa ovih prostora nemoguće je ne spomenuti pjesmu “Svi pljevaljski tamburaši”koja je porušila sve granice popularnosti, a koju je napisao pljevljak Ruždija Krupa, a komponovao i otpjevao pljevljak Mirko Rondović. U novije doba posebno posle izgradnje doma kulture 1949 godine osnovano je profesionalno pozorište i niža muzička škola, a od 1962 godine u Pljevljima je postojala i “Međurepublička kulturno-prosvjetna zajednica”. U gradu postoje i dva kulturno umjetnička društva “Volođa i “Pljevlja” koja se prevashodno bave folklorom.

U novije vrijeme pljevaljske muzičke istorije nadaleko su poznati “Pljevaljski tamburaši” koji nastavljaju tradiciju pljevaljske tambure i tamburaša i čuvaju od zaborava starogradske pjesme i sevdalinke ovoga kraja.Prvi tamburaški orkestar u Pljevljima osnovan je 1954 godine i vremenom je tambura postala zaštitni znak grada.U Pljevljima u novije vrijeme postoji još nekoliko tamburaških orkestara pljevaljske omladine koji nastavljaju bogatu muzičku tradiciju ovoga kraja. U Pljevljima i dalje su nezaobilazne pljevaljske magle ali tradicionalno u Pljevljima i dalje živi muzički duh stare Taslidže.

Autor: Kemal Kemo Pajević