Crna Gora je od 2009. do danas izgubila 46 sporova pred Evropskim sudom za ljudska prava, zbog čega je ošećenima i za troškove postupka morala da plati oko 1,2 miliona eura. Sagovornici „Dana“ ukazuju da nije samo finansijska strana ta koja treba da nas zabrine, već upravo podatak da je od 46 izgubljenih sporova u čak 35 utvrđeno da je država povrijedila pravo na pravično suđenje, što našu državu svrstava u društva kod kojih pravda, osim što je spora, često bude i nedostižna jer neki građani preminu čekajući ishod postupka.

Da je to dio crnogorske zbilje, svjedoči advokat i član organizacije Kod Budimir Minić koji ističe da je „spora pravda, gotova nepravda“. On navodi da i sam ima iskustva sa slučajevima gdje su se ljudi godinama borili za neko svoje pravo, da su čak išli i do Evropskog suda u Strazburu, gdje u prosjeku proces po jednoj predstavki traje i šest godina, ali da su u međuvremenu preminuli ne dočekavši da se donese odluka u njihovu korist.

– Na drugoj strani, kada pogledamo podatke o poravnanjima koja država sklapa sa podnosiocima predstavki, vidimo, kada već znaju da je pravo prekršeno, onda biva jasnije da je dostizanje pravde u Crnoj Gori jako teško. Mi imamo situaciju da izvršna i sudska vlast svojim odlukama građane dovode u sve nepovoljniji položaj kada je u pitanju ostvarivanje prava. Vlada donosi zakone koji imaju prvenstveno cilj da oslabe poziciju građana na sudu. Za to im zakonodavna grana vlasti, odnosno Skupština, služi kao protočni bojler jer usvajaju sve što im se predloži iz Vlade – ukazuje Minić.

Na trećoj strani, kaže Minić, imamo Vrhovni sud koji svojim pravnim stavovima daje instrukcije kako da se presuđuje.

– Ljudi koji se odluče da tuže državu ako im je prekršeno pravo etiketiraju se kao neprijatelji države. Isto je i sa sudijama koje presude u korist građanina – navodi Minić.

Prema podacima koje redovno ažurira NVO Akcija za ljudska prava (HRA), Evropski sud za ljudska prava je donio 51 presudu u odnosu na Crnu Goru počev od 28. aprila 2009. godine, kada je donijeta prva presuda, do 19. marta 2019. U 46 presuda je utvrđeno da je država prekršila Evropsku konvenciju o ljudskim pravima, u četiri je utvrđena povreda prava, dok je u jednom slučaju predstavka odbijena kao neosnovana.

– Najveći broj povreda konvencije, u 35 predmeta, odnosio se na povredu prava na pravično suđenje. Sledeća po učestalosti je povreda prava na mirno uživanje imovine, zabilježena u pet slučajeva, povreda prava na djelotvorni pravni lijek, u pet slučajeva, povreda zabrane torture, u četiri, povreda prava na poštovanje porodičnog života i privatnosti, takođe četiri, povreda prava na slobodu izražavanja, u dva, povreda prava na slobodu ličnosti tri, dok je u po jednom slučaju utvrđena povreda prava na život i zabranu diskriminacije – navodi se u izvještaju HRA.

Koordinator programa ljudskih prava i pravde u NVO Građanska alijansa Zoran Vujičić kaže da podatak da je pravo na pristup pravdi jedno od najčešće kršenih zabrinjavajući, te da bi pravosuđe trebalo dobro da se zapita šta nije u redu. On podsjeća da je samo u 2018. Sud u Strazburu donio 13 presuda protiv Crne Gore.

– Većina ih se odnosila upravo na član šest Evropske konvencije o ljudskim pravima (pravo na pravično suđenje), dvije su se odnosile na član osam (pravo na poštovanje privatnog i porodičnog života), dvije na član 1 Protokola br. 1 (pravo na imovinu), dok se jedna odnosila na član 13 (djelotvorni pravni lijek). Iako bi svaka presuda protiv trebalo da bude u korist Crne Gore jer bi trebalo da izvučemo neku pouku i spoznamo slabost unutar našeg sistema, nažalost, to nije slučaj pa ovakve greške građani plaćaju. Presude Evropskog suda su pravo pravno bogatstvo koje bi svaki sudija trebalo da iskoristi i podigne stepenicu u kvalitetu presuđenja. Ali sudije rijetko posežu za praksom Suda u Strazburu – navodi Vujičić.

Neslavno liderstvo
Vujičić ističe da državu mora da zabrine i podatak da je Crna Gora po broju predstavki Strazburu u odnosu na broj stanovnika među prve tri zemlje Evrope, što dodatno ukazuje na nepovjerenje građana u domaće pravosuđe.

Prema podacima Suda u Strazburu, Crna Gora je u odnosu na broj stanovnika prva po broju podnijetih predstavki. Statistika te institucije pokazuje da je broj predstavki koje su podnijeli građani protiv države Crne Gore deset puta veći (5,11) u odnosu na evropski prosjek u 2018. godini (0,52).