Pljevljaci već nekoliko dana žive u ekstremnim uslovima izuzetno štetnim za zdravlje ljudi prema pokazateljima sa mjerne stanice u Gagovića imanju i prema izvještajima sa svjetskih sajtova koji u realnom vremenu prate zagađenost vazduha u svijetu.

Proteklih nekoliko dana su satne koncentracije PM čestica u vazduhu u gradu bile i po 12 puta veće od zakonom propisanih vrijednosti. Po izvještajima sa svjetskih sajtova Pljevlja su bila 1. januara 2023. godine druga u svijetu po zagađenosti vazduha izuzetno opasnim PM 2.5 česticama. Takođe tokom noći drugog dana nove godine Pljevlja su bila treća u svijetu po visokim vrijednostima PM čestica u vazduhu.

Protekle noći najveće koncentracije PM 10 čestica u gradu su zabilježene u 21 čas i iznosile su 613,2 mikrograma po metru kubnom, dok su najveće koncentracije još opasnijih PM 2.5 čestica zabilježene takođe u 21 čas i iznosile su 578,1 ug/m3.

Najveće koncentracije štetnih materija u vazduhu u Pljevljima se bilježe od 12 časova pa do 3 časa ujutro. Uz ogromnu zagađenost vazduha u gradu je konstantno prisutna i gusta magla. U tom vremenu građani ne bi trebali da izlaze vani bez prijeke potrebe. Sasvim je jasno da su pored meteoroloških faktora osnovni razlog zagađenja u gradu individualna ložišta, kotlarnice i veliki broj motornih vozila u užem gradskom jezgru, kao i termoelektrana Pljevlja.

Pljevljaci se decenijama guše, a mnogi i obolijevaju i umiru zbog posledica zagađenja vazduha, dok nadležni državni organi decenijama ništa konkretno ne čine da građanima Pljevalja obezbjede poštovanje osnovnih ustavnih prava na čist vazduh i vodu za piće. Nije ih briga ni za pljevaljsku djecu koja idu u školu u vrijeme ekstremnog zagađenja vazduha.

Ćute državni organi, a ćute i nadležni u opštini Pljevlja. Sve odluke prošlih vlada ostale su mrtvo slovo na papiru, iako su znali da bi toplifikacija Pljevalja uz izgradnju pogona za prečišćavanje otpadnih voda iz jezera Otilovići najvećim dijelom riješila ekološke probleme u gradu.

Pljevljaci su više puta proteklih godina na protestima na centralnom pljevaljskom trgu i pred zgradom opštine tražili da država i opština počnu rešavate ogromne ekološke i zdravstvene probleme građana, ali osim praznih priča konkretno ništa nije urađeno. Nije bilo novca za pljevljake, a iz Pljevalja svaki dan odlazi milion eura proizveden u lokalnoj termoelektrani, dok su građani samo kolateralna šteta za podgoričke vlastodršce.

I ovih dana nadležni u vladi ćute kao i čelnici u opštini Pljevlja, kao i mnogo puta ranije. Nema predsjednika vlade da dođe u grad, kao što je u kasne sate dolazio u Nikšić zbog brige za radnike željezare. Prosto da se čovjek zapita da li je rješavanje egzistencijalnih potreba nekoliko stotina radnika Nikšića za koje je vlada ekspresno izdvojila 20 miliona eura, važnije od zdravlja 20 hiljada građana Pljevalja.

Takve brige nije bilo ni kad su se gasila mnoga pljevaljska preduzeća. Za građane Pljevalja decenijama unazad nije bilo novca za rješavanje toplifikacije grada, iako lokalna termoelektrana godišnje proizvede nekoliko stotina miliona eura novca za državni budžet, od kojeg građani Pljevalja dobijaju samo mrvice.

Jedini koji su se oglasili povodom teške ekološke i zdravstvene situacije u gradu su izvršni direktori Elektroprivrede Nikola Rovčanin i Rudnika uglja Milan Lekić. Elektroprivreda Crne Gore je odlučila da za pljevljake januarski računi budu umanjeni za 50 posto i istovremeno obezbjedila autobuse termoelektrane, koji će građane Pljevalja voziti na Žabljak da makar na kratko udišu čist vazduh.

Iz Instituta za javno zdravlje Crne Gore su prije nekoliko dana objavili preporuku za građane kojih se treba pridržavati prilikom ekstremnog zagađenja vazduha:

• Smanjite i održavajte fizičku aktivnost na niskom nivou.

• Izbjegavajte aktivnosti na otvorenom pri kojima dišete brže ili dublje. Preferirajte šetnju umjesto trčanja ili aktivnosti u unutrašenjem prostoru.

• Izbjegavajte prometne ulice i saobraćajnice gdje je koncentracija respirabilnih čestica veća usljed zagađenja koja potiču od prevoznih sredstava (automobila, kamiona i sl.).

• Boravite u zatvorenom prostoru u području sa što je moguće čistijim vazduhom. Naročito je bitno obezbijediti da je prostorija za spavanje najmanje ugrožena spoljašnjim i unutrašnjim zagađenjem. Dobar izbor je da prostorija obavezno bude bez uređaja za grijanje prostora fosilnim gorivima. Ako soba ima prozore koji su okrenuti ka saobraćajnici treba ih držati zatvorene.

• Koristite klima uređaje ili sisteme grijanja koji imaju odgovarajuće filtere ili su dizajnirani tako da ne uvlače spoljašnji vazduh u prostorije za boravak. Ako grijno tijelo pruža mogućnost korišćenja svježeg spoljašnjeg vazduha, treba onemogućiti unos svježeg vazduha spolja.

• Redovno održavajte i čistite filtere vazduha, kako bi se omogućio dobar protok vazduha u zatvorenom prostoru. Uređaji za prečišćavanje vazduha mogu pomoći u popravljanju kvaliteta vaduha u zatvorenom prostoru, ali treba voditi računa da se ne koriste uređaji koji proizvode ozon, jer će se u tom slučaju povećati zagađenje u stambenom prostoru.

• Smanjite zagađenje vazduha u vašem domu tako što ćete zabraniti pušenje u prostorijama u kojima boravite, sisteme grijanja prilagoditi i primjenjivati one koji ne stvaraju unutrašnje zagađenje i PM čestice, izbjegavati korišćenje svega što sagorijeva kao što je drvo u kaminima, otvorenim ložištima, uređaje za grijanje prostorija fosilnim gorivima, plinske šporete i šporete/peći na čvrsta goriva.

• Vodite računa pri održavanju čistoće u zatvorenim prostorijama. Čišćenje pokreće čestice koje se već nalaze unutar vaših prostorija, stoga treba po mogućnosti koristiti usisivače koji imaju filtere koji zadržavaju čestice u visokom procentu (npr. HEPA filter). Pri čišćenju treba dati prednost vlažnom čišćenju koje može pomoći u smanjenju količine prašine.

• Kada se kvalitet ambijentalnog vazduha poboljša, treba otvoriti prozore i provjetriti prostorije.

• Pratite preporuke Agencije za zaštitu prirode i životne sredine kao i vremensku prognozu kako bi što bolje planirali aktivnosti za vrijeme kada se poboljša kvalitet vazduha, kao što je na primjer pojava vjetrova ili kiša koji doprinose čišćenju vazduha. Kada se kvalitet ambijentalnog vazduha poboljša iskoristite ovo vrijeme da boravite na otvorenom.

• Pratite uputstva Agencije za zaštitu prirode i životne sredine, lokalne higijensko-epidemiološke službe i Instituta za javno zdravlje Crne Gore u cilju prevencije i zaštite zdravlja u slučajevima povećanog zagađenja vazduha.

Uredbom o utvrđivanju vrsta zagađujućih materija, graničnih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazduha (“Sl. list CrneGore”, br. 25/2012) se utvrđuje prag upozoravanja za sumpor(IV)oksid SO2 i azot(IV)oksid NO2 sa aspekta zaštite zdravlja ljudi, kao i prag upozoravanja i prag obavještavanja za ozon, sa aspekta zaštite stanovništva, odnosno osjetljivih grupa pri kratkotrajnom izlaganju povećanim koncentracijama ozona (Prilog 8), propisuju se obaveze Agencije za zaštitu životne sredine u slučajevima prekoračenja praga upozoravanja i praga obavještavanja (član 12) u pogledu obavještavanja javnosti i definišu posebne mjere upozoravanja stanovništva u slučaju prekoračenja pragova upozoravanja ili praga obavještavanja (Prilog 9).