Građani Pljevalja sumnjaju da će proces „pravedne tranzicije“, koji podrazumijeva postepeno napuštanje uglja kao izvora energije i grijanja, biti zaista pravedan.

To svjedoče nalazi istraživanja do kojih su došle nevladine organizacije Eko-tim i „Da zaživi selo“ analizirajući rezultate dubinskih intervjua sa zaposlenima u Rudniku uglja i Termoelektrani Pljevlja. 

Takođe, radnici ovih dviju kompanija smatraju da proces „pravedne tranzicije“, što podrazumijeva da odluke treba donositi u skladu sa potrebama ljudi, ali ne po cijenu životne sredine, u pljevaljskom regionu nije ni započet.

– Ukupno 80 zaposlenih u termoenergetskom sektoru, među kojima i 50 žena, odgovoralo je na pitanja iz upitnika i dalo svoje mišljenje u vezi sa važnošću očuvanja životne sredine, zagađenjem u životnoj sredini, koliko su upoznati sa pojmovima „energetska tranzicija“ i „pravedna tranzicija“, očekivanjima u vezi sa ishodom pravedne tranzicije i brojnim drugim temama – kazao je Andrija Krivokapić iz nevladine organizacije Eko-tim.

Većina ispitanika (86 odsto) smatra da će „pravedna tranzicija“ negativno uticati na Pljevlja i na njihove porodice, dok više od polovine intervjuisanih (56 odsto) nema želju da bude dio procesa i da na taj način pruži doprinos njegovoj uspješnosti.

– Predstavljeni rezultati dubinskih intervjua sa zaposlenima u termoenergetskom lancu ukazuju na nepovjerenje koje građani imaju prema procesu „pravedne tranzicije“, a što se može podvesti pod nedovoljnu političku prioritizaciju ove teme. Nadalje, nedostatak vizije budućeg privrednog razvoja najsjevernije crnogorske opštine, neodlučnost i nesaglasje koje vlada među donosiocima odluka, stvara strah među građanima i stav da Pljevlja bez uglja nemaju budućnost – dodaje Krivokapić.

Da Pljevlja nemaju budućnost bez Rudnika uglja i Termoelektrane smatra 66 odsto ispitanika, dok njih 52 odsto svoju budućnost ne mogu da zamisle u Pljevljima bez ovih privrednih subjekata.

– Bojazan koja vlada među građanima Pljevalja apsolutno je opravdana kada se u razmatranje uzme dugogodišnja tehnologija rudarenja koja se primjenjuje u ovom kraju i kulturna identifikacija s tom praksom, rizik od gubitka posla i potencijalno nesnalaženje u drugim profesijama, nerazumijevanje procesa „pravedne tranzicije“ i njenih pozitivnih efeketa. S tim u vezi, krajnje je vrijeme da se cjelokupna javnost, počevši od organa vlasti na svim nivoima, akademske zajednice, civilnog sektora, zaposlenih, građana i svih drugih zainteresovanih strana, uključi u proces „pravedne tranzicije“ sa ciljem donošenja ključnih planova za privredni oporavak Pljevalja, edukacije građana u vezi sa pozitivnim aspektima „pravedne tranzicije“ i izgradnjom povjerenja među akterima procesa, a kako bi proces zaista bio pravedan i kako niko ne bi bio zaboravljen – ističe Krivokapić.

Eko-tim, u svojstvu koordinatora Platforme za pravednu tranziciju, nedavno je Vladi uputio inicijativu za izradu Plana pravedne tranzcije za opštinu Pljevlja. Inicijativa je odgovor na sve alarmantniju socioekonomsku situaciju u Pljevljima, koja se pogoršava zbog zavisnosti od industrije uglja.

Realizacija dubinskih intervjua sa zaposlenima u termoenergetskom sektoru u Pljevljima omogućena je kroz projekat „Koraci ka pravednoj tranziciji u Pljevljima“, koji realizuje Eko-tim u saradnji sa NVO „Da zaživi selo“, a koji je podržan u okviru grant šeme „Javno zastupanje“, kao dio programa „Podržani = Osnaženi“, koji realizuje Fond za aktivno građanstvo – FAKT, u partnerstvu sa Zakladom za razvoj lokalne zajednice „Slagalica“ iz Hrvatske, uz finansijsku podršku EU i Ministarstva javne uprave.

Šta je pravedna tranzicija?

Crna Gora se obavezala da će smanjiti emisiju gasova s efektom staklene bašte (GH gasova) i tako pratiti cilj Zelenog dogovora EU do 2050. godine, navela je u autorskom tekstu Danijele Gašparikove, bivše stalne predstavnice UNDP-a u Crnoj Gori, objavljenom na sajtu te UN organizacije.

– Najveći udio u emisijama GH gasova u Crnoj Gori ima sektor energetike, 74,2 odsto, i to iz proizvodnje električne energije. Razvoj pljevaljske lokalne zajednice već decenijama se zasniva na lancu vrijednosti uglja, koji čine Rudnik uglja i Termoelektrana, uz još 55 direktno ili indirektno povezanih kompanija, od kojih 14 posluje u Pljevljima. Trećina ukupnog broja zaposlenih Pljevljaka i Pljevljanki radi u Rudniku uglja ili Termoelektrani. Za više od pola njih, ta zarada je istovremeno i jedini izvor prihoda njihovih domaćinstava – navela je Gašparikova.