Neimari i majstori

Još od dolaska austrougarske vojske u Pljevlja, počeo se polako napuštati turski oblik gradnje, kako kuća, tako i drugih objekata – škola, radnji, hotela i sl. Kuće mnogih imućnijih pljevaljskih porodica – Živkovića i Šećerovića na Raskrsnici, Đenisijevića na Varoši, Janićijevića u Čaršiji, rađene su po austrijskim planovima. Pljevaljski majstori vrlo brzo su prihvatali sve novitete iz građevinarstva, pa između dva svjetska rata, a i prije, u Pljevljima je bilo mnogo objekata koji su ovaj grad svrstavali u srednjoevropsku varoš. Najpoznatiji majstori i neimari, koji su dali pečat ovom zanatu u Pljevljima bili su:

Maksim T. Bojović (1852-1945) sin čuvenog neimara Todora iz sela Sedobra nadomak slavnog manastira Mileševe, poznat po tome što je sa još tri neimara (Radovan-Raka Varaklić, Arsenije Drobnjak iz Sedobra i Miloš Kuburović iz Babina) trideset majstora i dosta pomoćnih radnika-argata, obnovio manastir Mileševu od 1863 do 1868. godine. Posao je savladao do savršenstva, pa su ga zvali da radi ne samo na prostorima od Lima do Tare, nego i do Cetinja i Kotora. Radeći tako, uspio je da nabavi s Rakom Varaklićem i zvono za manastir Mileševu iz Kotora. Ostalo je zapisano da su ga sa Cetinja donijeli na konju (imalo je oko 70 oka). Maksim je radio sa ocem i vještine posla učio od njega. Prvi veći posao imao je sa ocem na obnovi manastira Pive (1871-1873). Kasnije na poziv vojvode Lazara Sočice sam ga je sa svojim društvom obnavljao posle turskih paljevina više puta. Radio je i na obnovi manastira Dobrilovine 1889. godine, a sa ocem je radio i u manastiru sv. Trojice posle velikog požara 1876. godine u kome su gotovo u potpunosti izgoreli konaci. Radio je Maksim sa sinovima Todorom i Ozrenom (1903-1993) i svoj posljednji neimarski rad baš u pljevaljskoj sv. Trojici 1933. godine. Tada je urađen veliki bazen za prihvat vode iz Biserke i tunel za njen odvod koji ide ispod obje porte u dužini 150 metara.
Todor M. Bojović (1900- 1987) je zanat učio od oca, a diplome tj. majstorska pisma za zidarsku, stolarsku i tesarsku struku dobio je posle položenih ispita u Kraljevini Jugoslaviji kod pljevaljskog esnafa.
Gotovo čitava Todorova graditeljska aktivnost vezana je za pljevaljski kraj, na prostoru od Tare do Lima, posebno u vrijeme obnove grada poslije Prvog i Drugog svjetskog rata. Izgradnja mostova na Ćotini („Gornji“ i „Donji“) 1924. godine, Vezičnici, Breznici 1937, zidarskih radova na parnoj pekari u Vojnom logoru, prvoj termoelektrani na Serhatu 1935. i TE „Volođa“ 1950. (ispod Pliješi), Silosa na Stražici (1940), objekata na rudniku uglja i u Šupljoj stijeni, Doma kulture (1947), zgrade Opštine (1949), fontana, i drugih javnih zgrada i objekata. Todor je za svoj rad 1947. godine proglašen za udarnika, a 1950. godine odlikovan medaljom rada.. Posebno je bio vješt u obradi drveta i kamena. Odlično je poznavao tajne betona i vezivnih materijala, što je rezultiralo da njegovi radovi imaju karakter dugovječnosti.

Arso T. Popović (1883-1951), je zanat završio u Sarajevu kod majstora Njemca, sa kojim je radio i u Beču. Arsovi stolarski radovi: ormani, kredenci, stolovi, stolice imali su umjetničku vrijednost. Bio je predsjednik zanatlijskog udruženja i Esnafa.
Između dva svjetska rata poznati stolari bili su i braća Milinko, Mihajlo i Savo Lazarević, Risto Dučić, Velimir – Veljo Samardžić, Pero Bavčić, Ilija Janjić, Ljubo Jegdić, Obrad Milić, Sveto Popović, Nedeljko Tomašević, Miro Seratlić, Husnija Arslanagić, a kasnije Hanefija Coković, Janko Bujak, Vojo Lisičić, Rade Drobnjaković, Petar Danilović, Slobo Novaković, Brane Ječmenica… Hanefija Coković (1911-1983) je bio odličan majstor stolar. Ostao je upamćen po svom majstorstvu, a posebno kod mladih Pljevljaka, djece, kojima je pravio ligure za klizanje, orkane i bobove. Hanefija je izrađivao i nanule, karakterističan vid obuće od drveta, koji se posebno upotrebljavao kod muslimanskog življa. Za vrijeme Drugog svjetskog rata Hanefija i Todor su pravili sandale od drveta tzv. apostolke, koje su kod mladih bile vrlo popularne.
Janko Bujak (1917-1988) je zanat završio u Beogradu. Bio je jedan od prvih rukovodilaca posleratne stolarske radionice. Janko je 1947. godine konstruisao jedan cirkular za obradu drveta, čime je tadašnja proizvodnja ubrzana za 25% („Pobjeda“ 22. 11. 1947.)
Ivan Krstov Joknić (1914-1999) je od rane mladosti zavolio zanat, a Bog ga je obdario vještinom i snagom, po čemu je bio čuven nadaleko. Svoje umjeće iskazivao je uglavnom u seoskoj gradnji, pa su tragovi njegovog rada ostali najviše u selima pljevaljske i pribojske opštine. Bio je vrstan majstor u izvođenju objekata tradicionalnog karaktera i to u vremenu kada je glavni građevinski materijal bilo drvo, kamen i kreč. Kao pripadnik 48. pješadijskog „gvozdenog“ puka, koji je po izbijanju Drugog svjetskog rata bio jedan od rijetkih koji je izvršio svoj zadatak u cjelosti i iskontrolisao cio ratni položaj sve do Skadra, Ivan se po obavljenom zadatku vratio pješke do Pljevalja, takoreći bos, jer za njegove noge nije bilo tada tako veliki broj obuće.

Pekarski zanat

Poznate porodice koje su se bavile ovim starim zanatom u gradu bile su – Đenisijevići, Kazaz, Obradovići, Ćulahovići, Kujundžijići, Roćeni, Latif Tifo Krajina, Mehmed i Alija Hodović, Kadrija Sokolović, Lazar Cvijetić, Vojin i Vlado Gogić, Meho Brković, Avdija Šmigović. Muho i Meho Brahić, Redžo Čole…
Latif Tifo Krajina (1865 – 1968) je imao četrnaestoro braće i svi su bili pekari. Radili su zajedno sve do 1925. godine, kada je prilikom diobe Tifo dobio tri radnje, dvije u Džematu i jednu u Moćevcu. Pri kraju radnog vijeka, prelazi da radi u novoizgrađenu parnu pekaru, a kasnije u kuhinju zanatskog preduzeća gdje je i penzionisan.
Vojin Lazara Gogić (1909-1997) je rođen u selu Zenici kraj Pljevalja, a zanat je završio u Sarajevu 1927. godine, gde je skoro deset godina i radio. Po povratku u Pljevlja, otvara svoju pekaru u tadašnjoj Obilićevoj ulici br. 27. tj. u kući Živka Roćena. Poslije Drugog svjetskog rata bio je prinuđen da zatvori pekaru.
Vlade Lazara Gogić (1925-1997) je zanat učio kod svog starijeg brata Vojina, u čijoj radnji je radio sve do 1944. godine. Radio je u Kolašinu, Gracu, Sarajevu, a po povratku u Pljevlja držao je takođe svoju samostalnu pekarsku radnju. Godine 1959. prelazi na rad u vojnu pekaru na Dolovima. Još jednom će Vlade u kući Petra Danilovića otvoriti svoju radnju, a svoju radnu aktivnost završio je u gradskoj pekari.

Mesarski – kasapski zanat

Ovo je takođe drevni zanat, jer je ovo područje bilo i ostalo poznati stočarski kraj. On se prenosio sa koljena na koljeno i bio je u porodicama – Talovići, Abdićevići, Vlahovljaci… Između dva rata a i kasnije poznati kobasičar bio je Dragiša Rosić (1906-1994) koji je zanat učio u Sarajevu. Dugo godina u ovom poslu pomagao mu je Milovan Ćurčić. Takođe, vrstan kvalifikovan kobasičar između dva svjetska rata, bio je i Ferika Janković. Poslije Drugog svjetskog rata porodice koje su se bavile obradom mesa i njegovale ovaj zanat su porodica Ljubojević u Moćevcu, kao i porodica Murata Mahmutovića – „Paše“, Vlahovljak, Hadžalić… U preradi kože isticali su se Sulejman Čaušević, Stevo Tešović – Cuco, Meho Talović, Alija Hodović, Smajo i Derviš Čole…

Nastaviće se…