Pljevlja su nekada bila grad zanata i trgovine, pogotovo u srednjem i novom vijeku. Zato su ovdje vrlo česta prezimena – Kovačevići, Zlatarići, Kujundžići, Lončari, Terzići (terzije), Mutapdžići, Kačari, Sujuldžići… Nažalost, ova tako važna ljudska djelatnost nije posebno i detaljnije istražena i izučena. Ako se tome doda naš nemar i nebriga, onda je od svega onoga od čega se nekada živjelo na ovim prostorima, ostalo tek nešto više od ništa. Malo sačuvanih dokumenata i fotografija kod porodica koje su svoj prosperitet imale dok je „zanat bio zlatan“ upotpunjuju fond skromnih izvora. Svakako da je jedan od zlatnih perioda pljevaljskog zanatsva bilo vrijeme austrougarskih trupa u Pljevljima. U jednom dokumentu iz tog vremena Stevan I. Samardžić piše: „Dok je ovde garnizovala austrijska vojska sem liferanata i mnogi drugi imali su koristi. Tolike zanatlije radile su isključivo sa austrijskom vojskom (kao kobasičari, pekari…). Ali ne treba ovo ni za časak tumačiti da svet žali za Švabom. I onaj koji nema mnogo pojma o opštim interesima, toliko je Srbin da se raduje odlasku Švabe.“

Bravarsko – limarski zanat

Lazar S. Popčetović (1892-1939) je bio jedan od prvih pravih majstora, savremenih limara. U Pljevljima je počeo da uči kovačko – kolarski zanat kod Mustafe Nahodovića, a 1908. godine bježi u Nikšić. Tu, kod nekog majstora „latina“ zajedno sa Filipom Zekovićem iz Stančana završava bravarsko – limarski zanat. Nenadmašan je bio u izradi šporeta, umivaonika, kada, oluka, raznih vrsta vaga, čeličnih kapija, limenih krovova. Za zasluge u Balkanskom i Prvom svjetskom ratu, odlikovan je više puta. Nosilac je ordena Sv.Save.

Lazar – Lazo T. Rabrenović (1901 – 1973) je pored toga što je bio dobar majstor, ostao zapamćen kod svojih Pljevljaka kao izuzetan muzičar sluhista i boem.

Jovan St. Stamenić (1904 – 1990) je zanat završio u Sarajevu, a 1930. godine je otvorio radionicu „Jovan Stamenić i brat“ u Čaršiji, naspram nekadašnje „Zelengore“ gde je radio sa bratom Dojčilom. Limarsku radnju imao je i njihov brat Diko, koji je bio i dobar kazandžija.

Jovan R. Golović (1909 – 1984) je zanat završio u Tuzli kod majstora Natana Fridmana. Jedno kratko vrijeme radi u Valjevu, a od 1930. godine čitav svoj radni i životni vijek je proveo u Pljevljima.

Pero M. Potparić (1910 – 1982) je zanat završio 1923. godine kod Laza Popčetovića, kod koga kasnije i radi sve do Lazove iznenadne smrti 1939. godine. Posle rata radi u državnim preduzećima i ustanovama.

Svetozar Sveto G. Novaković – Lički (1914 – 1999) je izučio zanat kod Jovana Stamenića, u čijoj radionici provodi petnaest godina, a pred rat prelazi na rad u radionicu „Braće Vidović“. Posle rata radi u raznim opštinskim i komunalnim preduzećima.

Od majstora ovog zanata, poznati su bili i Nikola Šljukić, Hasan Čuturić, Milan Gomilanović, Adem Čolović…

Kovački zanat

Ovo je jedan od najstarijih zanata kojim su se Pljevljaci bavili od davnina. Kovačnice su obično bile locirane na periferiji grada, a bilo ih je i po selima i duž puteva. Najpoznatiji kovači u XX vijeku bili su – Jeko Krejović, Obrad Irić, Redžo Bajramović, Mustafa Nahodović sa sinovima, Tomo Milićević, Murat Nahodović, Milan Popadić, a kasnije Alija Nuhanović, Alija i Šefkija Nahodović, Džemail Dautović, Halil Belović, Meho Pelidija, Avdo Čano, Miloš Kotlaja i drugi. Kao kovači koji su se isključivo bavili potkivačkim poslovima, tzv. nalibanti, bili su Duran Pobrić, Haso Ljumić i Alija Kurtović. Posle Drugog svjetskog rata istaknuti kovači bili su Demir Nuhanović i Ljubo Milićević, a među seoskim majstorima poznat je bio Vukoman Peruničić iz Pandurice.

Fotografi

Prvi profesionalni fotograf u Pljevljima bio je Nikola J. Nastić (1868-1928). Radnja, koju je otvorio 1892. godine u blizini logora – garnizona, bila je istovremeno i brijačnica i nju je nasledio njegov sin Ljubo. Kasnije, 1932. godine, taj posao preuzima Savo J. Milić (1907-1941) čije fotografije predstavljaju značajan dokument jednog vremena. Pored njih treba pomenuti i Radmila Mazića (iz Foče) a posle Drugog svjetskog rata – Anica Milić, supruga Savova nastavlja porodični posao, dok fotografske radnje otvaraju i Šefkija Deljković, Vlasto Sekulović, Vlado Vukanić a jedno vrijeme i Vojislav – Vojo Svrkota (popularni Vojo „Ribo“) bavio se ovim zanatom u svojoj radnji „Mladost“.

Berberi – frizeri

Nekada su ljudi koji su se bavili ovim poslom obavljali i druge djelatnosti koje nisu ni u kakvoj sličnosti. Tako se nekada u brijačnici mogao izvaditi zub, izliječiti povrijeđeni zglob, nabaviti melem za neku ranu i sl. Prvi berberin koji se pominje u gradu je Ibrahim Čelebija. Ovaj zanat obilježili su kasnije Mile Popović, Josif Mirković, Ševko Mulović, Jusuf Čorbo, Derviš Hrastovina, porodica Pjevović, Durumbašić, Čole, Hadžagić, Sadagić, Sarvan. I u ovom zanatu bio je uspješan Brane Ilić, koji je istovremeno bio i pravi majstor za ispisivanje firmi, a svoj talenat ispoljavao je u glumi i kao sportista.

Nastaviće se…