Foto: Ilustracija-

Crna Gora će se pretvoriti u društvo sa “nula deponija”, zabranom stvaranja novih, zatvaranjem postojećih i sanacijom odlagališta otpada i deponija do 2030. godine.

Kako bi se taj plan obistinio, predviđaju u Ministarstvu ekologije, održivog razvoja i razvoja sjevera, potrebno je 400 miliona eura u naredne četiri godine i to samo za infrastrukturu za upravljanje otpadom.

To piše u Nacrtu državnog plana za upravljanje otpadom za period od 2025. do 2029. godine, koji je odnedavno na javnoj raspravi.

“Crna Gora, kao zemlja kandidat za članstvo u EU, ima obavezu da uspostavi funkcionalan integrisani sistem upravljanja otpadom (ISUO) i ovaj cilj se smatra jednim od prioriteta na putu pristupanja EU. Izrada planova upravljanja otpadom je obaveza država članica EU i proizilazi iz člana 28 Direktive 2008/98/EC o otpadu”, stoji u Nacrtu plana.

Navodi se da su ključni principi promocija integrisanog upravljanja otpadom iz domaćinstva. Prioritet je, naglašeno je, na smanjenju otpada, ponovnoj upotrebi i recikliranju, potpunoj prevencije nelegalnog odlaganja, deponovanja i spaljivanja otpada, ali i princip zagađivač plaća…

“Državni plan upravljanja otpadom predviđa da će se Crna Gora progresivno kretati ka društvu “cirkularne ekonomije”, kako bi se ostvarile mogućnosti povrata resursa i povećale investicije i radna mjesta u sektoru reciklaže. Shodno tome, glavni ciljevi kvantitativnog upravljanja otpadom su pripremiti za ponovnu upotrebu najmanje 30 odsto do 2028. i 50 procenata do 2030. otpadnih materijala kao što su papir, metal, plastika i staklo, iz domaćinstava i drugih izvora u kojima su tokovi otpada slični tokovima otpada iz domaćinstava, pripremiti za ponovnu upotrebu i reciklažu”, navodi se.

Plan je da se do 2028. godine 25 odsto ambalažnog otpada reciklira – 30 procenata staklene ambalaže, 30 papirne i kartonske, 40 metalne, kao i 15 odsto plastične ambalaže i pet procenata drvne mase.

Svaka opština ima “divlje” deponije, ukupno ih je 334

“Da bi se postigli gore navedeni ciljevi sakupljanja, DPUO predviđa modernizaciju sistema sakupljanja i transporta otpada, reorganizaciju uslužnih područja sakupljanja, novi dizajn zoniranja i poboljšanje planova ruta, optimizaciju logistike kroz razvoj mreže transfer stanica, razvoj mreže reciklažnih centara i jačanje odvojenog sakupljanja otpadnih jestivih ulja i masti”, stoji u Nacrtu plana.

Ističe se da skoro svaki grad u Crnoj Gori ima neuređeno odlagalište otpada i ova odlagališta predstavljaju veliki pritisak na životnu sredinu.

“U Crnoj Gori postoji 18 kontrolisanih odlagališta, od kojih su dvije namijenjene samo za odlaganje građevinskog otpada (lokacija Dragalj u Kotoru i lokacija Brajići u Budvi). Prema MERS-u, u Crnoj Gori postoje 334 nezakonita odlagališta otpada”, navodi se u Nacrtu dokumenta.

Zato Nacrt plana predviđa uspostavljanje četiri regionalna centra upravljanja otpadom – centralni sa sjedištima u Podgorici i Nikšiću, sjeverni u Bijelom Polju i primorski u Baru.

“Osnovna infrastruktura za upravljanje komunalnim otpadom će uključivati postrojenje za preradu (recikliranje) materijala, ukupnog kapaciteta od približno 70.000 tona godišnje gdje će odvojeno sakupljeni miješani otpad koji može da se reciklira biti povraćen i očišćen kako bi se proslijedio na ponovnu upotrebu/reciklažu. Postojeća mreža MRF biće proširena na cijelu zemlju”, navodi se.

Naglašeno je da će postojeće deponije neopasnog otpada u Podgorici (“Livade”) i Baru (“Možura”) biti dopunjene dodatnim postrojenjima.

“Ukupne potrebe za deponovanjem biće približno 205.000 tona godišnje”, objašnjeno je.

Opcija i iznošenje smeća u vrijeme kad dođu kamioni

Prema podacima iz Nacrt dokumenta, tokom 2021. godine u Crnoj Gori je proizvedeno 189.650 tona biorazgradivog otpada, odnosno 287 kilograma po stanovniku. Iste godine je proizvedeno 144.837 tona reciklažnog otapada, što je 219 kilograma po stanovnika. Kabastog otpada bilo je 5.328 tona, odnosno osam kilograma po stanovniku.

Tokom 2021. godine proizvedeno je 308.904 tone komunalnog otpada, 2022. godine 321.129, dok je 2023. ta cifra iznosila 342.230. Radi se o 498 kilograma otpada po stanovniku 2021, 520 tokom 2022, odnosno 548 tokom 2023. godine.

Nacrt plana predviđa i organizaciju sakupljanja otpada, privremenog skladištenja i odvoza privrednim društvima ovlašćenim od strane Agencije za zaštitu životne sredine za upravljanje otpadom.

“Uspostaviće se odgovarajući sistem upravljanja i izvještavanje o količini generisanog otpada. Poseban naglasak stavlja na preuzimanje odgovornosti koje se pripisuju proizvođačima u kontekstu njihove proširene odgovornosti”, stoji u dokumentu.

Naglašeno je da se najčešći problemi, kojima se treba baviti prilikom koncipiranja usluga sakupljanja otpada, odnose na učestalost sakupljanja i definisanje ruta za sakuplje otpada. Oba ova parametra, navodi se, utiču na kvalitet i cijenu usluga sakupljanja otpada.

Pojašnjeno je da je ponuđeno više opcija, a da se one oslanjaju na uspostavljanje odvojenog sakupljanja frakcija otpada koji može da se reciklira i biorazgradivog otpada.

“Dostupne opcije uključuju posude na ulicama, odnosno posude u posebnim lokacijama unutar zgrada ili na spoljašnjosti zgrada, kao i različite sisteme za odvojeno sakupljanje frakcija otpada koji može da se reciklira”, stoji u Nacrtu plana.

I kad je u pitanju transport, postoji više opcija.

“Otpad se prethodno sakuplja u plastične vreće (50 ili 80 litara) koje se iznose na ulicu, ispred zgrada, otprilike u vrijeme sakupljanja. Vreće ručno sakupljaju operateri i ubacuju u kamion za sakupljanje otpada. Druga opcija predviđa sakupljanje otpada zasnovano na sistemu ‘od vrata do vrata’, sa posudama i pojedinačnim kontejnerima. U slučaju ovog sistema, svako pojedinačno domaćinstvo dobija posude i kontejnere – posude od 120, odnosno 240 litara”, navodi se.

Prioritet objekat za privremeno skladištenje opasnog otpada

U Nacrtu dokumenta naglašeno je da Crnoj Gori ne postoji deponija za obradu opasnog otpada.

“Proizvođači otpada u cijeloj zemlji prinuđeni su da izdvajaju značajne sume novca kako bi angažovali ovlašćena pravna lica koja se bave izvozom opasnog otpada, da se pobrinu za otpad u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom, ili da ga ‘privremeno’ skladište. Neophodnim se smatra objekat za privremeno skladištenje opasnog otpada, u koji se sakupljeni opasni otpad sa teritorije cijele zemlje po potrebi prepakuje i priprema za izvoz”, ističe se.

Precizirano je da je približno 24 odsto, 317.136,6 tona od ukupne količine generisanog otpada (1.314.393,60 tona) tokom 2020. godine u Crnoj Gori bio industrijski opasan otpad.