Prilikom rebalansa budžeta, 1,7 miliona eura za finansiranje vjerskih škola daće Ministarstvo pravde a ne Ministarstvo prosvjete, kao što je to dosad bio slučaj.

Iz Ministarstva pravde su naglasili da će se ovo pitanje posebno razmotriti, jer je budžetska godina u toku, te da predmetna aktivnost još nije realizovana.

Tražiće se i izjašnjenje resora koji je nadležan za pitanje obrazovanja, odnosno Ministarstva prosvjete, nauke i inovacija, rečeno je Pobjedi iz Ministarstva pravde, kojim rukovodi ministar Bojan Božović.

– Nakon što Vlada Crne Gore donese o predmetnom pitanju konačnu odluku, o istoj ćete biti blagovremeno obaviješteni – kazali su iz tog ministarstva odgovarajući na pitanja Pobjede.

Na pitanje da li to znači da su sada vjerske škole Medresa „Mehmed Fatih“ i pravoslavna Gimnazija „Sveti Sava“ prešle u njihovi nadležnost – odgovoreno je da nijesu.

Pojasnili su da se Zakonom o slobodi vjeroispovijesti ili uvjerenja i pravnom položaju vjerskih zajednica uređuju pitanja saradnje države i vjerskih zajednica. A nadzor nad primjenom tog zakona radi organ državne uprave nadležan za poslove pravosuđa – odnosno Ministarstvo pravde.

– Zakonom o izmjenama i dopunama Zakona o budžetu Crne Gore za 2024. godinu, koji je donijela Skupština na sjednici 6. septembra 2024, ova obaveza je adresirana na Ministarstvo pravde, imajući u vidu nadležnosti ovog ministarstva s aspekta nadzora nad Zakonom o slobodi vjeroispovijesti ili uvjerenja i pravnom položaju vjerskih zajednica, te i nadležnosti Direktorata za saradnju sa vjerskim zajednicama, nadležne organizacione jedinice koja je u sastavu ovog ministarstva – kazali su iz Ministarstva kojim rukovodi Bojan Božović.

U rebalansu budžeta, koji je objavljen na sajtu Skupštine, na strani 82 se navodi Program19 032 – Uređenje, nadzor i razvoj svih nivoa obrazovnog sistema za koji je opredijeljeno 1,7 miliona eura, odnosno potprogrami Nadzor nad obrazovnim sistemom i Podrška vjerskim obrazovnim ustanovama.

U Zakonu o slobodi vjeroispovijesti, vjerske škole se tretiraju kroz nekoliko članova. Tako je članom 54 određeno da vjerska zajednica može da osniva vjerske škole svih nivoa obrazovanja, osim osnovne škole, koja je po zakonu obavezna, kao i domove za smještaj lica koja se školuju u tim ustanovama. Vjerska zajednica samostalno utvrđuje obrazovni program vjerske škole, sadržinu udžbenika i priručnika i utvrđuje uslove za nastavno osoblje. Obrazovni programi, kao i sadržaji udžbenika i priručnika u vjerskim školama ne smiju biti u suprotnosti s Ustavom i zakonom. Članom 55 je naglašeno da Ministarstvo prosvjete usaglašava obrazovne programe i sadržaje udžbenika i priručnika vjerskih škola s Ustavom i zakonom. Naredni član definiše da vjerska škola osnovana u skladu sa ovim zakonom može izvoditi javno važeće obrazovne programe ako je dobila licencu u skladu sa propisima iz oblasti obrazovanja.

Vjerska škola koja je licencirana, odnosno akreditovana kao obrazovna ustanova ima pravo na finansiranje iz državnog budžeta, srazmjerno broju učenika, u skladu sa zakonom.

A upravo je Opšti zakon o obrazovanju i vaspitanju definisao kako se vjerske škole finansiraju i koje sve uslove mogu da ispune. Zbog toga je Pobjeda i postavila pitanje resoru pravde, da li su škole sada pod njihovom jurisdikcijom.

Kako je rečeno da nijesu, ostaje da je za finansiranje nadležna pravda, a za programe i licence – prosvjeta.

Ipak, u Opštem zakonu o obrazovanju se navode uslovi finansiranja – članom 138 je definisano da se sredstva iz budžeta određuju na osnovu ekonomske cijene obrazovanja učenika za određeni obrazovni program, broja učenika, odnosno djece, koeficijenta programske grupe u koju je obrazovni program razvrstan i drugih kriterijuma karakterističnih za obrazovni program, ustanovu i određeno područje.

Upravo je to koliko košta školovanje jednog đaka bilo predmet revizije Državne revizorske institucije, koja je od Ministaratva prosvjete zatražila odgovor na koji način su opredijeljena sredstva – 1,7 miliona za oko 350 učenika Medrese i 44 učenika pravoslavne gimnazije.

Po toj računici, obrazovanje tih đaka košta daleko više nego onih koji uče u državnim školama.

DRI je istakla u nalazu da je finansiranje vjerskih zajednica neuređeno, a srednje vjerske škole nijesu dobijale novac iz budžeta u skladu sa Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju.

Milioni eura

Tokom protekle četiri godine za vjerske škole je uplaćeno 4,9 miliona eura.

Medresa „Mehmed Fatih“ dobila je 3,1 milion, a srednja vjerska škola – Gimnazija „Sveti Sava“ 1.800.000 (za posljednje dvije godine koliko postoji).

Revizori ističu da Ministarstvo prosvjete ne raspolaže dokumentacijom na osnovu koje se može uvjeriti na koji način je vršen obračun iznosa koji su uplaćeni srednjim vjerskim školama. Iznosi sredstava koji se uplaćuju vjerskim školama određeni su zaključcima Vlade Crne Gore, a Ministarstvo vjerskim školama uplaćuje iznos u skladu sa zaključenim ugovorima.

Pobjeda je u serijalu tekstova pisala o nezakonitoj dodjeli novca vjerskim školama, koje imaju problematičan nastavni program, kao i o dodjeli licenci za te škole, te problematizovala i pravilnike na osnovu kojih se dodjeljuje novac nekoj školi.

Pobjedine tekstove je potvrdila i revizija DRI, koja je ukazala da nijesu finansirane u skladu sa Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju.

Ministarstvo prosvjete nije dostavilo državnom revizoru metodologiju za izračunavanje ekonomske cijene obrazovanja učenika za svaki obrazovni program.

Preskupo školovanje

A da školovanje svakog đaka ne košta isto, može se vidjeti i na primjeru broja učenika u školama u odnosu na novac koji dobijaju. Prema riječima direktora gimnazije „Sveti Sava“ Jugoslava Blagojevića, prve godine tu školu u pohađalo 12 učenika, dok su ove godine upisana 44 učenika. Medresa „Mehmed Fatih“ koja postoji znatno duže, sada ima oko 360 učenika.

Ministarstvo je u izjašnjenju DRI napisalo da odredbe člana 138 Opšteg zakona nikada nijesu zaživjele u praksi jer budžeti za tekuće fiskalne godine nijesu bili struktuirani za finansiranje obrazovanja po tome koliko košta školovanje jednog učenika, zbog specifičnosti sistema obrazovanja u Crnoj Gori.

– Da bi se počeo primjenjivati ovaj sistem finansiranja, neophodno je da se prethodno uradi pilot projekat u određenom broju ustanova, kako bi se sa sigurnošću ustanovilo da li je ovaj model primjenjiv u Crnoj Gori – piše u izjašnjenju Ministarstva prosvjete.