Od kada su sile Antante potpisale primirje sa Njemačkom i time okončale Prvi svjetski rat, 11. novembra 1918. godine u Francuskoj, u specijalnom vagonu maršala Ferdinanda Foša u blizini grada Kompienja, taj se dan obilježava kao Dan primirja.

On se slavi u svim zemljama koje su potpisale sporazum.

Primirje je potpisano u 5 i 15 ujutro, a istog dana u 11 sati zvona širom Francuske oglasila su da je i posljednja neprijateljska sila, Njemačka, potpisala kapitulaciju.

Na čelu njemačke delegacije bio je Matijas Ercberger, civil koga su njemački nacionalisti 1921. u atentatu ubili kao izdajnika, a nacisti su činjenicu da je Marijas bio civil kasnije koristili kako bi negirali da se njemačka vojska predala.

Poslije potpisivanja primirja, nastavljeni su pregovori o uslovima mira. Oni su dogovoreni Versajskim mirom, koji je potpisan 28. juna 1919. godine.

Tim dogadajem i zvanično je okončan Prvi svjetski rat.

Vagon u kojem je potpisano primirje, odnosno kapitulacija Njemačke u Prvom svjetskom ratu, korišćen je još jednom, 22 godine kasnije, prilikom predaje Francuske na početku Drugog svjetskog rata.

Hitler je, naime, 22 godine nakon sramne kapitulacije Njemačke u Prvom ratu zahtijevao da predaja Francuske bude potpisana u istom vagonu, koji je za tu priliku bio dovučen iz muzeja, a njemački vođa je sjedio na istom mjestu na kom je 1918. sjedio francuski maršal.

Istorijski vagon je, inače, uništen u savezničkom bombardovanju Berlina 1945. godine.

Inače, opisujući u svom dnevniku užase Velikog rata, francuski je oficir Alfred Žuber napisao neposredno prije pogibije: “Čovječanstvo je ludo. Mora biti ludo da bi radilo ono što radi. Kakav masakr. Kakve scene horora i pokolja. Ne mogu da nađem riječi da prenesem svoje impresije. Pakao ne može biti ovako užasan! Ljudi su ludi!”

U Velikom ratu se borilo više od 65 miliona ljudi iz 30 zemalja, a poginulo je deset miiona.

Velika Antanta izgubila je oko šest miliona, dok su Centralne sile izgubile četiri miliona ljudi.

Stradalo je 35 miliona civila, više od 15 miliona je poginulo, dok je 20 miliona ranjeno. Gotovo dvije trećine vojničkih smrti u tom ratu bile su posljedica borbi, dok je trećinu odnio španski grip čija je epidemija izbila 1918.

Rusija je u Velikom ratu imala najbrojniju vojsku, gotovo 12 miliona ljudi, od kojih je tri četvrtine poginulo, ranjeno ili nestalo.

Njemci koristili bacače plamena, Francuzi bojni otrov

Mnogi detalji i događaji iz Velikog rata i nisu poznati široj javnosti, pa tako vjerovatno ni da su Njemci prvi u tom sukobu koristili bacače plamena, koji su plamen bacali i na daljinu do 40 metara.

Francuska je prva upotrijebila bojni otrov avgusta 1914. godine, Njemci su to uradili januara naredne godine protiv Rusa.

Gotovo 1,2 miliona vojnika umrlo je od gasa. Korišćeno je 30 različitih vrsta bojnih otrova. Vojnici su najprije na lice stavljali tkaninu natopljenu urinom, da bi do 1918. gas-maske postale pouzdana zaštita. Na kraju rata mnoge zemlje su potpisale sporazum po kome se upotreba ovog oružja zabranjuje.

Prvi britanski tenk “jurio je” brzinom od 4,8 kilometara na sat, a ekpslozivi koji su uništavali njemačke linije u Belgiji čuli su se u Londonu koji je udaljen 220 kilometara.

Psi su korišćeni kao kuriri koji su nosili naređenja do prvih linija fronta u kapsulama zakačenim na njihovo tijelo.

Više od 500.000 golubova nosilo je poruke između glavnih štabova i prvih linija fronta.

Najuspješniji pilot u cijelom ratu je bio fon Rihthofen, poznat kao Crveni baron, koji je oborio 80 savezničkih aviona, a poginuo je iznad Amijena. Najuspješniji sa savezničke strane bio je Francuz Rene Fonk, koji je oborio 75 avona.

Slogan kojim je Vudro Vilson pobijedio u kampanji za predsjednika SAD 1916. godine bio je : “On nas drži podalje od rata”, da bi SAD samo mjesec dana kasnije objavile rat Njemačkoj.

Indijanci i crnci kopali rovove

Mreža rovova na Zapadnom frontu bila je dugačka preko 700 kilometara i išla je od Lamanša do Švajcarske, a britanski pjesnik Zigfrid Sasun je napisao: “Kada se sve sabere, rat je uglavnom bio stvar rupa i jaraka”.

Američki hamburgeri, nazvani po njemačkom gradu Hamburgu, tokom rata su preimenovani u “salisberski biftek”, frankfurteri su preimenovani u “slobodarske kobasice”, jazavičare (dašhunde) su zvali “slobodarski psi”, a škole su prestale da predaju njemački jezik.

Iako Amerikanci nisu svojim Indijancima dali državljanstvo sve do 1924. godine, 13.000 njih je služilo u vojsci tokom ovog sukoba.

I više od 200. 000 američkih crnaca je takođe bilo u ovom ratu, ali samo 11 odsto kao borci. Ostali su kopali rovove, radili na istovaru i utovaru, gradili puteve. Služili su u 92. i 93. segregacionoj diviziji.

U Americi su, inače, ignorisana djela harlemskih paklenih boraca, američkih crnaca koji su zbog svog herojstva u prvim linijama fronta odlikovani francuskim Ratnim krstom.

Prvi svjetski rat je od SAD napravio najmoćniju vojnu silu na svijetu, a od od Rusije je napravio Sovjetski Savez.