Prema osnovnom scenariju bruto javni dug Crne Gore na kraju 2027. godine će narasti na 5,66 milijardi eura, odnosno na 64,6 odsto bruto domaćeg proizvoda (BDP), pokazuju podaci iz Srednjoročne strategije upravljanja dugom od 2025. do 2027. godine. To znači da bi prema tom osnovnom scenariju javni dug za tri godine bio uvećan za 1,1 milijardu eura.

U dokumentu Ministarstva finansija se navodi da bi prema scenariju koji predviđa niži rast crnogorske ekonomije javni dug na kraju 2027. godini mogao dostići i do oko 5,8 milijardi eura, odnosno 68,5 odsto BDP-a. Prema tom scenariju, javni dug bi za tri godine bio veći za 1,24 milijarde eura.

Projekcije

U strategiji se navodi da se prema projekcijama Ministarstva finansija, očekuje da će državni dug na kraju 2024. godine iznositi 60,56 odsto BDP-a, dok će javni dug iznositi 61,44 odsto BDP-a.

– Uzimajući u obzir planirane depozite Ministarstva finansija, neto državni dug na kraju 2024. godine će dostići nivo od 54,69 odsto, dok će neto javni dug biti na 55,57 odsto BDP-a – precizira se u Strategiji.

Prema osnovnom scenariju, projekcija je da će na kraju ove godine javni dug porasti na 4,79 milijardi eura, ali će udio javnog duga u BDP-u do kraja ove godine pasti na 60,2 odsto.

– Tokom 2025. godine očekuje se povećanje državnog duga u apsolutnom iznosu u odnosu na kraj 2024. godine za oko 237 miliona eura, dok će u odnosu na BDP doći do smanjenja za 1,19 procentnih poena – navodi se u Strategiji.

Na kraju 2025. godine projektovan je iznos depozita od oko 110 miliona eura (bez zlata), koji bi se koristili za otplatu duga u 2026. godini.

– Iznos nedostajućih sredstava za 2026. godinu projektovan je na oko 640 miliona eura, i to za otplatu duga i finansiranje kapitalnih izdataka, stoga je predviđeno zaduživanje u iznosu od oko 750 miliona eura – piše u dokumentu.

Naredne godine će se javni dug uvećati na 5,35 milijardi eura, odnosno na 63,9 odsto BDP-a.

– Tokom 2026. godine očekuje se povećanje državnog duga u apsolutnom iznosu u odnosu na kraj 2025. godine za oko 555 miliona eura, dok će u odnosu na BDP doći do uvećanja za 3,75 procentnih poena – kaže se u Strategiji.

Otplata duga

Tokom 2027. godine će javni dug prema projekcijama dostići 5,66 milijardi eura i 64,6 odsto BDP-a.

– Tokom 2027. godine za otplatu duga iz prethodnog perioda potrebno je obezbijediti oko 972 miliona eura, od čega se najveći dio odnosi na isplatu obveznice iz 2020. godine, u iznosu od 750 miliona eura, stoga, projektovano je obezbjeđivanje većeg iznosa depozita u 2026. godini u cilju rasterećenja potreba za zaduženjem u 2027. godini, odnosno stvaranja rezerve u iznosu od oko 220 miliona eura (bez zlata) – precizira se u strategiji.

Tokom 2027. godine očekuje se povećanje državnog duga u apsolutnom iznosu u odnosu na kraj 2026. godine za oko 310 miliona eura, dok će u odnosu na BDP doći do uvećanja za 0,8 procentnih poena. Od navedenog rasta, projektovan je iznos od oko 100 miliona eura koji će služiti kao rezerva za 2028. godinu.

– Na dinamiku rasta javnog duga Crne Gore u periodu 2025–2027. godine ključni uticaj imaće planirana zaduženja za infrastrukturne i razvojne projekte, realizovana kroz kreditne aranžmane i Instrument EU za reformu i rast (Plan rasta), kao i ulaganja u projekte planirane kroz kapitalni budžet. Ovi projekti obuhvataju različite sektore, uključujući obrazovanje, zdravstvo, odbranu, saobraćajnu i željezničku infrastrukturu, komunalnu infrastrukturu, energetiku, digitalizaciju i zaštitu životne sredine. Crna Gora ima strateški cilj ubrzanja razvoja ključne infrastrukture, posebno u sektorima saobraćaja i energetike, čime će se stvoriti osnova za dinamičniji ekonomski rast – tvrdi se u Strategiji.

Trenutno stanje

Podsjeća se da u periodu od 2020. do 30. septembra 2024. godine, javni dug u odnosu na BDP ima znatan trend pada sa 105,34 odsto BPD-a na 60,19 odsto BDP-a.

– Stanje javnog duga u periodu od 2020. do 2022. godine karakteriše smanjenje kako u apsolutnom iznosu tako i u odnosu na BDP, na šta je u najvećem dijelu uticala činjenica da tokom 2021. i 2022. godine nije bilo potrebe za većim kreditnim zaduženjima. Tokom posljednje dvije godine uslijedilo je blago povećanje duga u apsolutnom iznosu, dominantno uslijed većih potreba za obezbjeđenjem nedostajućih sredstava u cilju otplate dospjelog duga, finansiranja kapitalnih projekata, kao i stvaranja fiskalne rezerve – piše u Strategiji.

Dodaje se da u periodu od 2022. do 30. septembra 2024. godine javni dug u odnosu na BDP nastavlja trend pada, dok u apsolutnom iznosu bilježi blagi rast.

Uslijed jačeg ekonomskog rasta, kao i odgovornog upravljanja dugom, u odnosu na 2020. godinu, stanje duga u apsolutnom iznosu na 30. septembar 2024. godine je na istom nivou od 4,4 milijarde eura, dok je u odnosu na BDP smanjen sa 105,34 odsto na 60,19 odsto. Uzimajući u obzir depozite Ministarstva finansija, koje čine depoziti u novcu i zlatu, a koji su se kretali od 872,43 miliona eura u 2020. godini do 617,94 miliona eura na kraju trećeg kvartala 2024. godine, neto javni dug, u posmatranom periodu se kretao na nivou od 3,5 milijardi eura ili 84,5 odsto BDP-a 2020. godine do 3,8 milijardi eura ili 51,9% BDP-a na kraju trećeg kvartala 2024. godine.

– Smanjenje javnog duga sa maksimuma iz 2020. godine od 105,34 odsto BDP-a na 60,19 odsto BDP-a u 2024. godini, može se pripisati snažnom ekonomskom oporavku, visokim stopama inflacije i korišćenju depozita prikupljenih tokom velikih emisija obveznica u 2020. i 2024. godini. Naime, strategija upravljanja dugom je išla u pravcu pribavljanja dovoljnog iznosa sredstava za servisiranje duga, finansiranje budžetskog deficita i održavanje minimalnog nivoa depozita od 100 miliona eura – pojašnjava se u Strategiji.

Produžavanje rokova

Navedeno je da Srednjoročna strategija upravljanja dugom Crne Gore za period od 2025. do 2027. godine predstavlja okvir za očuvanje fiskalne stabilnosti i odgovorno upravljanje javnim dugom.

– Fokusirana je na uravnotežen pristup zaduživanju, smanjenje troškova finansiranja i rizika refinansiranja, kao i unapređenju domaćeg tržišta državnih hartija od vrijednosti i diverzifikaciju izvora finansiranja. Jedan od glavnih ciljeva Strategije je produžavanje roka dospijeća duga i ravnomjerno raspoređivanje obaveza otplate kako bi se smanjio pritisak na budžet – kaže se u dokumentu.

Dodaje se da je prioritet i korišćenje dugoročnih instrumenata uz fiksne kamatne stope kako bi se smanjila izloženost tržišnoj volatilnosti.

– Posebna pažnja posvećena je razvoju domaćeg tržišta državnih hartija od vrijednosti uključujući povećanje učešća obveznica za građane što ima za cilj jačanje povjerenja javnosti u državne finansije, stimulisanje štednje i podizanje finansijske pismenosti – piše u Strategiji.

Ističe se da pridruživanje Evropskoj uniji predstavlja ključni strateški cilj Crne Gore, pri čemu je fiskalna održivost jedan od osnovnih preduslova za uspješnu integraciju.

– Iako trenutne projekcije pokazuju da će nivo javnog duga ostati iznad referentne granice od 60 odsto BDP-a u srednjoročnom periodu, strategija upravljanja dugom osmišljena je da balansira između fiskalne odgovornosti i potrebe za intenzivnim investicionim ciklusom koji će doprinijeti dugoročnom ekonomskom rastu – navedeno je u Strategiji.

Dodaje se da će ulaganje u kapitalne projekte imati privremeni uticaj na povećanje nivoa duga, „ali se očekuje da će generisani ekonomski rast znatno smanjiti relativno opterećenje duga u odnosu na BDP u narednim godinama“.

Navedeno je da strategija teži usklađivanju sa evropskim standardima kroz transparentno upravljanje dugom, optimizaciji

troškova zaduživanja i diversifikaciji izvora finansiranja, uz očuvanje fiskalne stabilnosti.

– Iako cilj od 60 odsto BDP-a trenutno nije dostižan, fokus je na održavanju tekuće budžetske potrošnje iz tekućih prihoda, dok se novo zaduživanje koristi isključivo za projekte koji podstiču održivi razvoj i povećavaju konkurentnost crnogorske ekonomije. Put ka postizanju kriterijuma iz Mastrihta zahtijeva dodatno vrijeme, strategija upravljanja dugom već sada postavlja osnove za njihovo dugoročno ostvarenje – tvrdi se u Strategiji.

Naglašeno je da su fokus na kvalitetna ulaganja, povećanje fiskalne otpornosti i usklađivanje sa evropskim standardima ključni koraci ka održivom razvoju i integraciji Crne Gore u Evropsku uniju.

– Strategija prepoznaje trenutne izazove, uključujući makroekonomske neizvjesnosti i volatilnost globalnih tržišta, i nudi prilagodljiv pristup njihovom ublažavanju. Njena uspješna realizacija zavisiće od dosljedne primjene mjera, efikasne koordinacije institucija i transparentne komunikacije sa domaćim i međunarodnim partnerima, sa ciljem ne samo očuvanje fiskalne stabilnosti, već i unapređenje ekonomske otpornosti Crne Gore – zaključuje se u Strategiji.