Na današnji dan 1945. godine prestala su borbena dejstva na području nekadašnje Jugoslavije čime je zvanično u Jugoslaviji okončan Drugi svjetski rat, a i u Evropi.

Nacistička Njemačka je 9. maja 1945. potpisala bezuslovnu kapitulaciju, ali Drugi svjetski rat u Jugoslaviji nije završen 9. maja. Završen je na današnji dan 1945. telegramom iz Slovenije koji je potpisao, general Kosta Nađ, španski borac i partizan: “Druže Tito, rat je završen”.

Iako je Drugi svjetski rat u Evropi završen pobjedom Saveznika 9. maja 1945, borbe za oslobođenje Jugoslavije vođene su i poslije tog datuma sve do 15. maja 1945. Prema izvještaju Generalštaba JA, 16. maja 1945. brojno stanje JA je iznosilo 756.000 vojnika, podoficira, oficira i generala. Zašto je rat trajao od 9. do 15. maja 1945.

Prvo, nasljednik Hitlera admiral Denic Karl izdao je 7. maja 1945. naređenje komandantu Grupe armije „E“ pod komandom Aleksander Lera da obustavi neprijateljstva protiv engleskih i američkih jedinica, a da se ispred jedinica Crvene armije i Jugoslovenske armije ubrzano povlače na tle Austrije i predaju engleskim i američkim trupama.

Drugo, jedinice JA – Prva, Druga i Treća armija – u Sloveniji su opkolile Grupu armija „E“ sa Lerom na čelu (u rejonu Maribor-Dravograd-Zidani Most-Celje) i prisilili na predaju. Takođe, i Četvrta armija JA opkolila je dio Grupe armija „C“, tj. 97. njemački armijski korpus u rejonu Trsta i okoline i prinudile ga na predaju.

Treće, od marta 1945. po prvi put se promijenio brojčani odnos snaga u korist JA, kao i u naoružanju i snabdijevanju. Pomoć u naoružanju i drugoj ratnoj tehnici dobijana je od SSSR-a, Velike Britanije i SAD, te je tako ojačala borbena moć jedinica JA.

Primjera radi Sovjeti su poslali opremu za 12 pešadijskih divizija i dvije vazduhoplovne divizije (samo tenkova T-34 ukupno 65 komada). Naspram snaga JA nalazile su se snage Vermahta od 7 korpusa, zatim komanda 18 vojnog područja „Rezener“ i druge pozadinske jedinice, što je iznosilo ukupno 381.400 vojnika, podoficira, oficira i generala.

U borbama sa JA imali su osjetne gubitke (poginulih više od 10 odsto), a jedan dio je uspio da se preda Englezima u rejonu Trsta. Jugoslovenska armija zarobila je 230.532 pripadnika Vermahta i 122.212 pripadnika kvislinških i kolaboracionističkih vojnika, ukupno 352.744.

U trijaži tolikog broja zarobljenih veliku ulogu su odigrali organi OZNE, KNOJ-a i KOS-a koji su izdvojili 23.381 lice koji su počinili ratne zločine, zločine genocida i Holokausta. Od tog broja 15.592 su bili pripadnici Vermahta, a 7.789 pripadali su četnicima, ustašama, folksdojčerima, nedićevcima, hortijevcima i balistima.

Svi ovi osumnjičeni za počinjene zločine su, sa istražnim materijalima, predati sudskim organima DFJ i Vojnim sudovima JA. Sudski postupci protiv kvislinga i kolaboracionista obavljani su širom Jugoslavije i ta dokumentacija nije objedinjena ni sačuvana. Od 7.797 zarobljenih folksdojčera njih 170 je osuđeno i to najviše iz Sedme SS divizije „Princ Eugen“.

Njemački zarobljenici raznolikog sastava po narodnosti su do 18. januara 1949. sukcesivno repatrirani. Na primjer, od 29.070 zarobljenih Austrijanaca repatrirano je 26.126. U narednim godinama i ostali su repartrirani. Jedino njih par koji su bili osuđeni na doživotnu robiju ostali su u zatvoru u Sremskoj Mitrovici gdje su i umrli.

Do 28. maja 1945. na tlu Jugoslavije izvedene su još dvije veće operacije. Riječ je o operaciji koju je vodio 3. korpus JA protiv zaostalih snaga četničke grupacije na Zelengori. Operacija je uspješno završena 15. maja 1945. uništenjem i zarobljavanjem četnika. Isti ovaj Korpus vodio je žestoku borbu sa zaostalom ustaškom grupacijom na ušću rijeke Bosne u Savu oko Odžaka. Ta operacija pod nazivom „Vlaška mala“ završena je 28. maja 1945. uništenjem i zarobljivanjem ustaša. Na željezničkoj stanici u Rozenbahu OZN-a i KOS uspješno su 19. juna 1945. izveli akciju hapšenja užeg štaba Ante Pavelića. Tom prilikom uhapšeno je pet ustaških generala i 35 oficira. Sam Pavelić i general Pečnikar uspjeli su da to izbjegnu i pobjegnu u Italiju, tačnije u Vatikan. I slovenački domobramslo general Leo Rupnik je uhapšen i osuđen na smrt strijeljanjem.

Od preimenovanja NOVJ u JA 1. marta 1945. do kraja maja 1945. JA je postigla ogroman uspjeh u završnim operacijama za oslobođenje Jugoslavije i okončanje Drugog svjetskog rata u Evropi. Taj uspjeh je bio moguć uz pomoć Saveznika na čijoj strani je ratovala JA, i činila dio zajedničkog fronta protiv snaga Vermahta i njenih satelita.

U Jugoslaviji je tokom Drugog svjetskog rata poginulo, prema zvaničnim podacima, 1.706.000 ljudi.

Iz rata Jugoslavija je, sa 800.000 vojnika, bila četvrta vojna sila antifašističke koalicije, uz SSSR, SAD i Veliku Britaniju.