Nikola Tesla (1856-1943) jedan je od najblistavijih umova u svijetu, koji je čovječanstvu poklonio epohalne izume.

Uveo je svijet u električno doba, osmislio indukcioni motor, naizmjeničnu struju, lasersku i radarsku tehnologiju, daljinsko upravljanje, bežičnu komunikaciju, električne automobile i mnoštvo drugih čudesnih otkrića.

Rođen u Smiljanu 10. jula 1856. godine kao četvrto od petoro djece u porodici pravoslavnog sveštenika Milutina i Georgine, Nikola Tesla je sa devetnaest godina zauvijek otišao iz rodne Like na studije elektrotehnike u Grac.

Spava veoma malo i sve vrijeme provodi u učenju. Zabrinuti za njegovo zdravlje, profesori šalju pisma njegovom ocu u kojima ga savjetuju da ispiše sina ukoliko ne želi da se ubije prekomjernim radom. Nažalost, studije napušta jer nema novca za školovanje.

Put ga vodi preko Maribora, Praga do Budimpešte, a potom Pariza i Strazbura, da bi se na kraju u 28. godini obreo u Njujorku.

Svoje prve patente prijaviće 1877. godine. Mnoga su njegova otkrića pripisivana drugima, ali neke zabune su vremenom ispravljene i svijet je saznao da je čarobni vizionar.

U šest godina rada sa Edisonom, pokazao je svu svoju spretnost, nadarenost, znanje i marljivost. Posle mučnog i teškog sukoba sa Edisonom, koji je na sve načine pokušavao da progura sistem jednosmjerne struje, Vestinghaus i Tesla izašli su kao pobjednici.

Vestinghaus je zbog dugotrajnog sukoba umalo bankrotirao, pa je Tesla pocijepao ugovor i oslobodio američkog preduzetnika obaveze plaćanja korišćenja patenata. Prvu hidroelektranu na svijetu izgradio je 1895. godine na Nijagarinim vodopadima zajedno sa Džordžom Vestinghausom, kome je prodao vlasništvo nad motorom za nazimjeneičnu struju.

Teslin briljantni um se nije fokusirao samo na jednu oblast, već je eksperimentisao na mnogim poljima. Tako se još 1887. godine zainteresovao za ono što će se kasnije nazvati iks-zracima, a narednih nekoliko godina osmislio je uređaje koje će kasnije koristiti Vilhelm Rendgen pri otkriću iks-zraka 1895. godine.

Pokušavajući da svoju ideju o malom uređaju koji bi primao telegrame i šifrovane poruke sprovede u djelo podigao je prvi prenosni toranj na Long Ajlandu u Njujorku gdje mu je bila i laboratorija. Osnovna namjena tornja bila je bežična veza preko Atlantskog okeana, a kako nikada nije postao funkcionalan srušen je 1917. godine.

Godine 1891. izumieo je „Teslin kalem“ koji su se decenijama kasnije koristili u radio predajnicima i drugoj elektronskoj opremi.

Uvijek zainteresovan za daljinsko upravljanje i slanje signala, Tesla je nakon nekoliko prethodnih patenata objavio izum prvog teleautomatizovanog broda kojim je daljinski upravljao, što je demonstrirao pred publikom u Medison skver gardenu.

U laboratoriji u Kolorado Springsu 1899. godine bavio se bežičnim prenosom električne energije, pokušavajući da iskoristi Zemlju kao provodnik. Takođe je radio i brojne eksperimente bežične telegrafije.

Vrhovni sud SAD je 1943. godine posle Tesline smrti priznao pravo Nikole Tesle na ovaj patent

Vratio se u Njujork 1900. godine, kada počinje gradnja kule „Vardenklif“ koja je trebalo da služi kao Svjetska radio-stanica. Međutim, 1902. godine zatiče ga vijest da je Guljelmo Markoni uspio da ostvari transatlantski prenos radio-signala.

Američki Zavod za patente 1904. godine dodieljuje Markoniju patent za radio. Italijanski inženjer 1909. godine dobija Nobelovu nagradu, što je mnogo pogodilo Teslu, a takođe i lažna vijest 1915. godine da će sa Edisonom podijeliti Nobela za fiziku.

Tesla je sve podatke koje je pročitao koristio kao da u sebi ima biblioteku, zbog te sposobnosti nije pravio crteže izuma, već je radio prema slikama koje je imao u glavi.

Bio je čovjek kojeg su neupućeni često nazivali zaludnim sanjarem koji je dobio je više od milion dolara od svojih izuma i istom brzinom ih potrošio na nove izume. Međutim, Tesla je bio idealista najvišeg reda, a takvim ljudima, novac malo znači.

Iako nije diplomirao, za života je stekao doktorate na mnogim svjetskim univerzitetima i proglašen za člana nekoliko najslavnijih akademija nauka. 

Predimenzioniran u svemu, Tesla je bio u stanju da radi po 21 sat svakog dana, a dešavalo se da bez trenutka predaha probdi u radu ravno 82 sata. Bio je stvaralac novih principa, jedan od vizionara naše civilizacije, čudesan čovjek koji nije želio da ima vremena ni za šta drugo osim za nauku.

U Beogradu je boravio jednom, 1892. godine. Upućeni kažu da nije imao ni vremena ni novca. Nauka i novi eksperimenti imali su prioritet. Ni slikaru Paji Jovanoviću, tokom njegovog boravka u Njujorku, nije imao vremena da pozira. „Čovek je rođen da radi, trpi i da se bori, ko tako ne čini mora propasti“, govorio je Tesla.

U čast rođenja jednog od najvećih svjetskih umova, Nikole Tesle, Srbija danas obilježava i Nacionalni dan nauke. Bez njegovih pronalazaka i izuma danas bismo živeli u mraku, a mnoga savremena tehnička dostignuća bila bi nezamisliva.

Tesline crnogorske veze

Tesla se ponekad izjašnjavao i kao Crnogorac. Duboke su veze Nikole Tesle sa Crnom Gorom. Njegovi preci su poticali iz crnogorskog plemena Banjani, koje je dio stare Hercegovine i zapadne Crne Gore. 

Brojni izvori to potvrđuju. Njegov ujak Toma Mandić je služio kao sveštenik u Kotoru 1861. godine. Njegova majka Đuka, iako nepismena, znala je “Gorski vijenac” napamet. Prvo izdanje ove knjige se nalazilo u biblioteci njegovog oca Milutina Tesle, otkrio je Teslin biograf i autor nekoliko knjiga Milovan Matić.

On je dodao da je Tesla primio crnogorsko odlikovanje Orden Danila Prvog za nezavisnost Crne Gore drugog stepena 1895. godine kojim ga je odlikovao kralj Nikola. Diploma Ordena se nalazi u Muzeju Nikole Tesle u Beogradu.