Mještani pljevaljskih sela Šumane i Borovica, koji žive u neposrednoj blizini istoimenih površinskih kopova u vlasništvu Rudnika uglja, predali su ovih dana peticiju Rudniku, Elektroprivredi Crne Gore i opštini Pljevlja u kojoj traže hitnu rekultivaciju zemljišta i zaštitu životne sredine.

Naime, iako je prije desetak godina Rudnik uglja A.D. Pljevlja završio eksploataciju uglja iz površinskih kopova „Šumane“ i „Borovica“, zakonska obaveza da se izvrši rekultivacija zemljišta nikad nije izvršena, iako se kop graniči sa istoimenim naseljima.

U međuvremenu uprava Rudnika uglja je zemljište u kopu „Šumane“, na kome je završena eksploatacija uglja, prodala Elektroprivredi Crne Gore za potrebe TE Pljevlja, koja namjerava da baš tu sada deponuje otpad od pepela i šljake, nakon što se zatvori višedecenijska deponija pepela i šljake „Maljevac“.

Mještani u peticiji navode da im je ugroženo zdravlje, opstanak na ovom području i pravo na zdravu životnu sredinu. Navode da su česta isparenja sumpora i svih drugih otrovnih čestica, samozapaljenje uglja koje mjesecima gori, kao i stvaranje malih jezera u zemljišnim vrtačama u kojima su velika legla komaraca. Takođe, dodaju, ovi kopovi nisu ni adekvatno ograđeni, a jedina “zaštita” je tabla sa upozorenjem da je nezaposlenim licima strogo zabranjen pristup.

“Imajući u vidu sve gore navedeno mještani sela koji gravitiraju neposredno uz ove kopove pokreću peticiju da se konačno krene u realizaciju rekultivacije ovog područja od strane privrednih subjekata čija je ovo zakonska obaveza, a u skladu sa zakonskim propisima”, navodi se u peticiji uz zaključak da će, u slučaju izostanka rekacije nadležnih, biti prinuđeni i da sudski zaštite svoja prava.
Peticiju je potpisalo 88 mještana.
 
Odgovorila Opština, u Rudniku i EPCG bez reakcije

Mještanima je jedino stigao odgovor od predsjednika opštine Pljevlja Rajka Kovačevića u kome se između ostalog navodi:
“Opština Pljevlja nije vlasnik nije vlasnik zemljišta niti je bila koncesionar, a kao što vam je i poznato, koncesionar je bio Rudnik uglja A.D. Pljevlja. Zakonom o rudarstvu čl.71 propisano je  da je koncesionar dužan da u toku i po završetku izvođenju radova na eksploataciji mineralnih sirovina, a najkasnije u roku od jedne godine od dana završetka radova, privede zemljište na eksploatacionom polju namjeni prema Projektu rekultivacije zemljišta. Prema tome, u skladu sa  svim važećim zakonskim propisima, privredni subjekat tj. koncesionar i državni organ su nadležni za rekultivaciju i praćenje njenog izvršenja kao i  preduzimanje mjera u skladu sa zakonom”.

Zakonske obaveze koncesionara koje nisu realizovane

Problemi mještana sela Šumane i Borovica su generalno problem svih sredina u kojima se vrši eksploatacija uglja, jer za posledicu ima stvaranje neregulisanih deponija jalovine, koje u potpunosti mjenjaju reljef i u znatnoj mjeri doprinose zagađenju životne sredine i mjenjaju biodiverzitet eksploatacione sredine.

Iz tog razloga su ostali napušteni, nerekultivisani i nezaštićeni nekadašnji površinski kopovi “Šumane”, ”Borovica” i vještačko jezero “Borovica”, kao i nekoliko manjih neuređenih jezera na lokaciji navedenih kopova. Širenje kopova uslovilo je i izmještanje seoskih grobalja.

Osim što je Rudnik imao zakonsku obavezu da godinu od završetka radova rudokop rekultiviše, prema članu 73. Zakona o rudarstvu, za sanaciju i rekultivaciju zemljišta, na kojem je vršena eksploatacija mineralnih sirovina, koncesionar je dužan da od svake jedinice proizvoda mineralne sirovine izdvaja sredstva za djelimičnu ili potpunu sanaciju zemljišta, a prema odobrenim projektima sanacije i rekultivacije. Ovo su odredbe za čije nepoštovanje su predviđene kaznene mjere kako za pravno, tako i za odgovorno fizičko lice u privrednom društvu.

Rudarska inspekcija je nedavno naložila rukovodstvu Rudnika uglja da rekultivišu i saniraju jedno od dva jezera koja su se formirala na mjestu izvođenja rudarskih radova u nekadašnjem površinskom kopu Borovica.

Iz Rudarske inspekcije su za portal dali pojašnjenje u kome navode da je za potrebe praćenja rekultivacije i sanacije rudokopa država trebalo da oformi posebnu komisiju.

“Rudarska inspekcija je u ranijem periodu upoznala koncesionara Rudnik uglja A.D. Pljevlja  sa obavezama u vezi sa izradom tehničke dokumentacije neophodne za dobijanje odobrenja za sanaciju i rekultivaciju (koja se vrši u toku i nakon eksploatacije), kao i “Uredbom o visini sredstava za sanaciju i rekultivaciju prostora na kojem se izvode rudarski radovi, načinu obračunavanja, plaćanja i korišćenja tih sredstava”(“Sl. list Crne Gore”, br. 51/11 od 28.10.2011). U skladu sa članom 6 ove Uredbe, Ministarstvo ekonomije (sadašnje Ministarstvo kapitlnih investicija) Vlade Crne Gore-Direktorat za rudarstvo i geološka istraživanja, je bilo u obavezi da formira Komisiju čiji bi zadatak bio vršenje stručnog nadzora nad izvodjenjem radova na rekultivaciji.

Iz svega gore navedenog isključuje se bilo kakva dalja ingerencija Rudarske inspekcije u smislu kontrole izvodjenja radova na sanaciji i rekultivaciji površinskih kopova uglja, kojima upravlja Rudnik uglja A.D. Pljevlja u Pljevljima, a samim tim i eventualnog pisanja kazni, a shodno članu 72 Zakona o rudarstvu, ako nadležni organ (bivše Ministarstvo ekonomije, a sada Ministarstvo kapitalnih investicija) utvrdi da koncesionar nije ispunio zakonske obaveze u smislu rekultivacije i sanacije, isti ih izvršava ali o trošku koncesionara”.

Iz Ministarstva kapitalnih investicija otkrivaju, međutim, da na “spornom” kopu eksploatacija uglja još nije okončana.

“A.D. Rudnik uglja Pljevlja je dobio saglasnost u maju 2022. godine za izvođenje radova prema Uprošćenom rudarskom projektu eksploatacije uglja na lokalitetu “Mala Borovica” u sklopu Ljuće – Šumanskog basena, što predstavlja nastavak izvođenja rudarskih radova na proizvodnji mrkolignitnog uglja u skladu sa Ugovorom o produženju prava na eksploataciju mrkolignitnog uglja na eksploatacionom polju „Pljevaljski ugljeni basen“, opština Pljevlja. Saglasnost je data na godinu dana, odnosno traje do 25. maja 2023. godine. Nakon završene eksploatacije Koncesionar će u skladu sa zakonskom procedurom pristupiti sanaciji i rekultivaciji eksploatisanih površina”, navodi se u objašnjenju koje je PV Informer dobio od resornog ministarstva.

Dok od Rudnika traže sanaciju kopa, EPCG im “donosi” deponiju

Život na obodu rudokopa mještanima sela Šumane i Borovica predstavlja decenijsku borbu za pravo na zdravu životnu. Peticija za rekultivaciju rudokopa je jedna strana medalje.

Kako sada stvari stoje, prije nego Rudnik uglja rekultiviše stare kopove, na njima bi se mogla formirati deponija pepela i šljake za potrebe Termoelektrane Pljevlja koja je u vlasništvu EPCG.

Naime, na osnovu člana 22 i člana 31 stav 1 Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata (Sl. List br.51/08 i 34/11), Vlada Crne Gore je na sjednici od 17. maja 2012. godine donijela Odluku o izradi Detaljnog prostornog plana za Termoelektranu Pljevlja.

Zahvat Detaljnog prostornog plana Termoelektrana Pljevlja obuhvatao je prostor tri međusobno povezane lokacije:

– Lokacija Termoelektrane, na kojoj se nalaze postojeći objekti Termoelektrane

 – Lokacija iskorišćenog rudnika uglja Borovica – Šumani II

– Lokacija postojeće deponije pepela i šljake “Maljevac” u dolini Paleškog potoka.

GLAVNE ODLIKE PROSTORNOG MODELA DPP SU SLEDEĆE:
1.Formiranje industrijskog termoenergetskog kompleksa koji će činiti tehnološku cjelinu i obuhvatiti:
– blok I i II Termolektrane
–        sistem za prevoz pepela i šljake do nove deponije Šumani
–        sistem za izdvajanje i odvoz elektrofilterskog pepela koji bi se koristio za potrebe gradjevinarstva
–        novu deponiju pepela i šljake Šumani
 2. Formiranje zaštitne zelene zone u širini 300m oko nove deponije pepela i šljake Šumani, koje predviđa iseljavanje stanovnika sa predmetnog prostora.
 3. Stvaranje uslova za dalju izgradnju seoskih objekata I razvoja poljoprivrede u bafer zoni 300 – 600m oko zaštitnog zelenila nove deponije, koje podrazumijeva obezbedjenje saobraćajnih prilaza, mreže instalacija vodovoda, elektroinstalacija I tk instalacija.
4. Formiranje sportsko rekreacione zone Borovičko jezero u okviru koga je planirana rekonstrukcija nekadašnjih administrativnih objekata i sportskog igrališta Rudnika Pljevlja
 5. Formiranje zone zelenila i rekreacije na prostoru rekultivisane deponije Maljevac.

Od svega planiranog do sad je realizovana zona zelenila i rekreacije na prostoru rekultivisane deponije Maljevac, dok se odustalo od izgradne bloka 2 TE Pljevlja.

U međuvremenu je opština Pljevlja predstavila idejno urbanističko-arhitektonsko rješenje sportsko rekreativnog kompleksa na Borovičkom jezeru procjenjene vrijednosti oko 12 miliona eura i potpisan ugovor o izradi Glavnog projekta.

Rudnik uglja spreman za eksploataciju uglja u zatvorenim kopovima

U Rudniku uglja već odavno postoji ideja da se ponovo pristupi eksploataciji uglja zatvorenog površinskog kopa Borovica, jer po nekim proračunima iz kompanije na tom području je ostalo još neiskorišćeno između 220 – 270 hiljada tona uglja za potrebe TE Pljevlja.

Po izjavi nadležnih u rudniku urađen je i uprošćeni plan eksploatacije uglja i rekultivacije zemljišta. Međutim na Odboru direktora Rudnika uglja još nije pokrenuto pitanje realizacije tog posla.

Problem predstavlja činjenica da bi sa pokretanjem ponovne proizvodnje u površinskom kopu Borovica došlo do problema u realizaciji opštinskog projekta izgradnje Sportsko rekreativnog kompleksa “Borovičko jezero”.

Iz tog razloga redakcija portala je kontaktirala Informativnu službu Rudnika uglja Pljevlja i od njih dobila pojašnjenje:

“Rudnik uglja AD Pljevlja (RUP) po nalogu rudarskog inspektora planira rekultivaciju i eksploataciju uglja na prostoru “Mala Borovica”. Ukoliko EPCG  odluči da na prostoru “Šumana” otvori deponiju pepela i šljake i po zakonskim propisima ekspropriše pojas od 300 metara od ivice deponije, RUP će razmotriti mogućnost eksploatacije ugljeva koji su ostali u tim zonama,što će  biti tema na zajedničkim sastancima RUP-a i EPCG”.

EPCG nije još donijela konačnu odluku o budućoj deponiji pepela i  šljake

Dok u Vladi kao novu lokaciju vide Šumane, iz EPCG su razmatrali i opciju da se po zatvaranju deponije Maljevac šljaka lageruje u dio površinskog kopa Potrlica koji se nalazi na samom obodu Pljevalja.

Postavlja se pitanje zašto je EPCG od Rudnika uglja Pljevlja kupila zemljište u Šumanama za 7,5 miliona eura, ako razmatra promjenu lokacije za novu deponiju pepela i šljake iz TE Pljevlja.

Od krajnje tačke površinskog kopa “Potrlica” do centra grada ima manje od 200 metara vazdušne linije, tako da je trenutno nemoguće tamo deponovati opasan otpad. Uz to u kopu su prirodni izvori vode velike vodene snage, zbog čega Rudnik uglja pomoću velikih pumpi izvorsku vodu odvodi u rijeku Ćehotinu.

Redakcija portala “PV Informer“ je 16.  jula ove godine putem elektronske pošte uputila pitanja informativnoj službi EPCG u kojima traži odgovore za kad je planirano zatvaranje deponije Maljevac i da li će nova deponija pepela i šljake biti u selu Šumane? Pitanja su ponovo poslata i 21. jula ali, odgovora na pitanja nema.

Prema nezvaničnoj informaciji iz vrha rukovodstva EPCG, teško je trenutno dati bilo kakve precizne odgovore. Zbog zahtjeva iz Rudnika uglja, o dodatnoj eksploataciji uglja iz zatvorenih ugljenokopa, još nije u menadžmentu EPCG definisano gdje će se odlagati pepeo i šljaka nakon Ekološke rekonstrukcije TE Pljevlja.

Što se tiče kopa Potrlica, isti se nalazi svega nekoliko stotina metara od centra grada i u prostornom planu Opštine nije naveden kao trajna lokacija za deponiju, mišljenje je nadležnih iz lokalne uprave Pljevlja.

“U Prostorno-urbanistički plan (PUP) Opštine Pljevlja, Detaljnom prostornom planu (DPP) za TE ‘Pljevlja’ i izveštaju o strateškoj procjeni uticaja DPP TE ‘Pljevlja’ na životnu sredinu, nije predviđen ugljenokop PK Potrlica za tu namjenu. S obzirom na to da je ova lokacija blizu grada, izgradnja deponije pepela i šljake negativno bi uticala na sve segmente životne sredine i zdravlje ljudi”.

I Milorad Mitrović,predsjednik Ekološkog društva “Breznica” protivi se namjeri da se u kopu Potrlica odlaže otpad iz TE Pljevlja:

“Njihovim besmislenim idejama nema kraja. Zašto nisu iskoristili kop u Šumanama koji je udaljen od grada, nego su dozvolili da se u tamošnji kop ulije voda i napravi veliko jezero. Ovo sve pokazuje da oni nemaju dugoročne vizije, već planove rade ad-hok. I Maljevac je stavljen na pogrešno mjesto i već nekoliko decenija  mještani i čitav grad trpe teror od ove deponije. Mi imamo evropske pravne propise pretočene u naše zakonodavstvo, ali je samo problem u primjeni tih zakona”, kaže Mitrović.

AUTOR: Redakcija portala PV Informer

http://mrezamedija.me

Ovaj tekst nastao je u okviru projekta “Transparentnost lokalnih online medija za jačanje demokratskih kapaciteta”, a koji finansira Ambasada SAD u Podgorici. Mišljenja, nalazi, zaključci ili preporuke koji su ovdje izneseni su stav autora i ne odražavaju nužno stav Stejt dipartmenta/Vlade SAD.