Foto: Pixabay –

Ogromne površine šume na području Nacionalnog parka (NP) Prokletije zahvaćene su potkornjakom, a sa adekvatnim mjerama za sprečavanje širenja ove štetočine nije se krenulo na vrijeme, kazali su za „Dan“ iz Odsjeka za inspekciju šumarstva, lovstva i zaštite bilja Uprave za inspekcijske poslove (UIP).

Iz inspekcije su kazali da feromonske klopke koje se postavljaju u velikom broju nisu dovoljne za smanjenje brojnosti potkornjaka, te da one u suštini služe samo za utvrđivanje brojnog stanja potkornjaka i na osnovu njih se preduzimaju konkretne mjere. 

– Šanse da se zaraženo stablo oporavi su minorne ili čak nikakve i ukoliko se ne uklone zaražena stabla, nastavlja se širenje zaraze – kazali su za „Dan“ iz UIP-a.

S druge strane, u Ministarstvu ekologije, održivog razvoja i razvoja sjevera (MERS), Agenciji za zaštitu životne sredine (EPA) i Nacionalnim parkovima Crne Gore (NPCG) juče su se pohvalili uspješno realizovanom akcijom suzbijanja potkornjaka u NP Prokletije, navodeći da je postavljanjem 160 feromonskih klopki uhvaćeno gotovo 15 miliona jedinki ovog štetnog insekta, tvrdeći da je time sačuvano oko 100.000 stabala. U ovim institucijama smatraju da sječa suvih i uništenih stabala nije rješenje, te da bi se time nanijela šteta.

Neophodno uklanjanje svih napadnutih stabala

Iz šumarske inspekcije navode da je zbog nepostupanja po nalogu inspektora podnijeta i jedna krivična prijava.

– Šumarska i stručna javnost, kako u našoj zemlji, tako i u regionu, saglasna je da je jedina mjera koja će dati pozitivne i konkretne rezultate upravo uklanjanje svih napadnutih stabala, kao i užeg prstena oko njih i to u što hitnijem roku. U protivnom će potkornjak samo nastaviti širenje. Kombinovanje sanitarnih sječa i feromonskih klopki jedini je način da se prevaziđe problem. Sve drugo je rizik da se nastavi dalja devastacija usljed prenamnoženja potkornjaka, koji zbog propuštanja blagovremenog preventivnog djelovanja, prijeti da ugrozi naše šume – istakli su iz inspekcije.

– Suva i uništena stabla koja su ostala u šumi ne predstavljaju izvor zaraze. Naprotiv, njihova sječa i uklanjanje bi nanijeli veću štetu, posebno mladim stablima koja su već počela da obnavljaju šumu. Insistiranje na sječi oboljelih stabala u NP Prokletije može imati za cilj ostvarivanje finansijske dobiti, ali bi ujedno dovelo do uništavanja podmlatka i dodatnog ugrožavanja šumskih ekosistema – kazali su iz Ministarstva.

Dodaju da su žarišta potkornjaka u šumama NP Prokletije najviše koncentrisana uz puteve i katune, te da to jasno ukazuje da su ilegalne sječe i nepravilna obrada drveća glavni uzrok prisustva potkornjaka u ovom zaštićenom području.

– MERS, EPA i NPCG će nastaviti sa sprovođenjem Akcionog plana za borbu protiv potkornjaka, postavljanjem dodatnih klopki i redovnim praćenjem stanja na terenu – poručili su iz tih institucija.

Kako će šuma rasti, kad je potkornjak napao i mlada stabla

Nedžad Cecunjanin iz nevladinog udruženja „Drvoprerađivači Plav“ pitao je od čega će šuma da raste kad je potkornjak napao i mlada stabla. On je za „Dan“ kazao da je situacija u šumama NP Prokletije takva da s koje god strane se okreneš, vidiš oboljela stabla.

– Mlado stablo, tek izniklo, metar – metar i po visine, već je zaraženo. Od čega će šuma da raste kad je potkornjak napao i mlada stabla – pitao je Cecunjanin, komentarišući navode državnih institucija da bi sječa ugrozila mlada stabla.

On tvrdi da je potkornjak počeo da se širi od 2015. kada su izgrađene mini-hidro centrale u trećoj zoni parka. Masovno širenje potkornjaka, po njegovim navodima, počelo je u proljeće 2020. kada je vjetar izvalio 10.000 kubika šume. Po riječima Cecunjanina, Nacionalni parkovi nisu sproveli naredbu o prodaji sanitara iz 2022. zbog čega je u poslednje dvije godine širenje potkornjaka dodatno uzelo maha.

Stručnjaci sa kojima je „Dan“ razgovarao smatraju da klopke nisu i ne mogu biti jedino rješenje za sprečavanje širenja potkornjaka, te da se njima, po literaturi i praksi, može „uhvatiti“ samo od četiri do šest odsto populacije, i to u slučaju kada su pravilno postavljene. S obzirom na to da su iz Ministarstva juče saopštili da su klopke uhvatile oko 15 miliona jedinki potkornjaka, naši sagovornici ukazuju da je u šumi ostalo 400 miliona jedinki potkornjaka, jer su klopke uhvatile oko četiri odsto ukupne populacije ove štetočine.

Iz UIP-a objašnjavaju da je potkornjak sekundarna štetočina i pri normalnoj brojnosti gnijezdi se isključivo na fiziološki slabim stablima, na svježe posječenim stablima i na neokoranoj oblovini, ali kad se prenamnoži, postaje primarna štetočina i napada i zdrava stabla.

U kontinitetu, posljednjih nekoliko godina, inspekcija za šumarstvo, lovstvo i zaštitu bilja je pravovremeno izdavala naloge za vršenje doznaka stabala koja su u fazi sušenja, preloma i izvale, da se postave feromonske klopke i da se, u skladu sa zakonom, izvrši njihovo uklanjanje iz šume. Međutim, sječa i uklanjanje tih stabala je kasnila zbog tenderskih procedura i malog interesovanja za sanitarno drvo. Takođe, od momenta doznake pa do momenta prodaje je dug period, pa se za to vrijeme bolest proširi. Nadamo se da će pojednostavljenje zakonskih procedura, izmjene određenih propisa koje regulišu ovu oblast, kao i formiranje novog preduzeća koje bi bilo zaduženo za uklanjanje bolesnih stabala (na koji bi se način izbjegle duge tenderske procedure) doprinijeti da se ovi problemi mnogo brže i efikasnije rješavaju – objasnili su iz šumarske inspekcije.

Kako navode, prvi korak pri suzbijanju potkornjaka je utvrđivanje brojnog stanja, a za to služe feromonske klopke.

– Zatim se vrši otkrivanje i doznaka zaraženih stabala. Stabla mogu biti potpuno zdrava a da su napadnuta, a zaraza se poznaje po smeđoj piljevini koja sipi niz deblo i smoli koja curi niz deblo. Naime, feromonske klopke koje se postavljaju u velikom broju nisu dovoljne u cilju smanjenja brojnosti potkornjaka. One u suštini služe samo za utvrđivanje brojnog stanja potkornjaka i na osnovu njih se preduzimaju konkretne mjere. Šanse da se zaraženo stablo oporavi su minorne ili čak nikakve i ukoliko se ne uklone zaražena stabla, nastavlja se širenje zaraze. Napadnuto stablo je biološki oslabljeno i treba ga ukloniti dok potkornjak nije prešao na susjedna zdrava stabla – naglasili su iz UIP-a.