Pravoslavna crkva i njeni vjernici danas obilježavaju praznik posvećen svetom apostolu i jevanđelisti Luki.

Prema kalendaru Pravoslavne crkve, ovaj dan nije obilježen kao zavjetni, već je kao “crno slovo” svrstan u praznike od značaja za suštinu crkve.

Sveti Luka je rodom iz Antiohije. Sveti Luka je jedan od prvih propovjednika hrišćanstva, savremenik Isusa Hrista i jedan od pisaca Četvorojevanđelja. Smatra se da je Jevanđelje po Luki – treće jevanđelje u Novom zavjetu napisao oko 60. godine.

Poslije smrti apostola Pavla, Luka je nastavio da propovijeda hrišćanstvo po Italiji, Dalmaciji i Makedoniji. S obzirom da je izučavao živopisanje, oslikao je tri ikone Presvete Bogorodice za koje se vjeruje da su najvjerodostojnije jer smatra se da je sveti Luka lično poznavao Bogorodicu i da su ove ikone sa njenim likom najbliže njenom pravom izgledu, a poznata je i “ikona u ikoni”, koja predstavlja Svetog Luku i u perspektivi ikonu Bogorodice koju svetitelj oslikava. Takođe, naslikao je ikone svetih apostola Petra i Pavla. Zato se sveti Luka smatra osnivačem hrišćanskog ikonopisa.

Iscjeliteljska moć moštiju

Sveti Luka je život okončao u 84. godini kada ga, kako je zapisao vladika Nikolaj Velimirović, “zlobni idolopoklonici udariše na muke, Hrista radi, i objesiše o maslinu u gradu Tivi”. U 4. vijeku naročito se pročulo mjesto gdje su počivale časne mošti svetoga Luke, zbog iscjeljivanja koja su se zbivala od njih. Posebno iscjeljivanje od bolesti očiju. Saznavši o tome car Konstancije, sina cara Konstantina, poslao je upravnika Egipta Artemija da mošti svetoga Luke prenese u prijestonicu, u Carigrad, što je i bilo učinjeno.

Despot Đurađ Branković je 1453. godine prenio mošti apostola Luke u Smederevo. Njegova unuka Mara, udala se za bosanskog kneza i kasnijeg kralјa Stefana Tomaševića, tri mjeseca pred predaju despotovine 20. juna 1459. i u miraz ponijela mošti Svetog Luke u miraz. Kako je i Bosnu 1463. godine zadesila ista sudbina, grupa rimokatoličkih monaha iz reda franjevaca odnijela je mošti u Dubrovnik, a odatle u Veneciju. Mjesto čuvanja prvo je bila crkva Svetog Nikole na moru, a kasnije crkva Svetog Jova, mjesto gdje mošti i danas počivaju.

Zaštitnik medicine i farmacije

Što se naših prostora tiče, crkva manastira Župa Nikšićka u Crnoj Gori čuva čestice moštiju Svetog Luke, a u manastiru Kosijerevo, takođe na tlu Crne Gore, čuva se stopalo za koje se vjeruje da pripada upravo ovom svetitelјu.

Praznik je u narodu poznat kao Lučindan i česta je slava, a vjernici ga slave i kao iscjelitelja i zaštitnika pojedinih zanata. 

U spisima na starogrčkom i crkvenoslovenskom jeziku sveti Luka se “opisuje” kao “pouzdani ljekar duše i tijela”. Apostol Pavle ga je zvao “ljubljeni ljekar”. Poštuje se kao zaštitnik medicine i farmacije, bolnica i apoteka, ljekara, farmaceuta i bolesnika, mnogih porodica. Poznato je da je liječio besplatno. Vjeruje se da njegove mošti imaju iscjeliteljsku moć.