U cilju borbe protiv pandemije virusa COVID-19 uvedene su brojne privremene mjere. Ograničeno kretanje i zatvaranje državnih granica, je uslovilo još veću aktivnost policije i dovelo do toga da je kriminalnim grupama smanjeno i otežano djelovanje. Tako se za sada bilježi pad stope izvršenja krivičnih djela, ali nadležne službe, poput Europola, upozoravaju na porast sajber kriminala zbog pandemije koronavirusa. Od uvođenja privremenih mjera u Crnoj Gori pokrenut je izviđaj u 13 predmeta visokotehnološkog kriminala, a za ta krivična djela najčešće su korišćene društvene mreže.

“Od početka uvođenja privremenih mjera u cilju borbe protiv epidemije COVID-19 u Crnoj Gori, službenici Sektora za suzbijanje organizovanog kriminala – Grupe za suzbijanje krivičnih djela visokotehnološkog kriminala, započeli su izviđaj u 13 predmeta iz svoje nadležnosti, u odnosu na  krivična djela iz oblasti visokotehnološkog kriminala”, navode iz Uprave policije.

Objašnjavaju da što se tiče konkretno predmeta vezanih za izvršene nezakonitosti u odnosu na uvođenje privremenih mjera u borbi protiv epidemije COVID-19 u Crnoj Gori, postupano je u šest predmeta, od kojih je, za sada, jedan rezultirao podnošenjem krivične prijave, protiv jednog lica, koje je lišeno slobode.

Lični podaci, panika i nered, prevare

“Registrovani slučajevi iz oblasti visokotehnološkog kriminala, koji su izvršeni u periodu od uvođenja privremenih mjera, odnose se na krivična djela: neovlašćeno prikupljanje i korišćenje ličnih podataka, izazivanje panike i nereda i računarska prevara”, ističu iz Uprave policije.

Objašnjavaju da se najveći broj predmeta u navedenom periodu odnosio na izvršena krivična djela izazivanje panike i nereda, gdje su posredstvom društvenih mreža – Facebook, Instagram i Twitter, širene lažne vijesti u vezi sa COVID-19.

“Takođe, vezano za druga krivična djela iz oblasti visokotehnološkog kriminala, zaprimljene su prijave koje se tiču računarskih prevara gdje je zloupotrijebljena email adresa, pri čemu su građani dobijali lažne instrukcije za plaćanje, kao i prijave u kojima se navodi da su vlasnicima bankovnih kartica zloupotrijebljeni podaci sa istih, a koji su upotrijebljeni za plaćanje proizvoda na internetu i plaćanje reklama na Facebook-u i Instagramu”, navode iz UP za Standard.

U navedenom periodu, kako su kazali iz Uprave policije, nije bilo predmeta koji su zahtijevali saradnju međunarodnih policijskih službi koji se konkretno tiču pandemije COVID-19.

APEL

“Ovim putem apelujemo na građane da budu obazrivi prilikom online trgovine i da svoje lične podatke, kao i podatke sa bankovnih kartica ne daju nikome, te na taj način smanje mogućnost zloupotrebe istih. Takođe, prilikom zaštite naloga email adresa i društvenih mreža, poželjno je koristiti mogućnost dvostruke autentifikacije”, apeluju iz Uprave policije Crne Gore.

Istraga u računarskim tehnologijama znatno otežana

“Događaj koji se desio u sajber svijetu u fizičkom svijetu ostavlja malo tragova koji su uglavnom elektronski i u suštini događaj u virtuelnom svijetu predstavlja elektromagnetni impuls u fizičkom svijetu. Istraga na Internetu kao i u računarskim tehnologijama je znatno otežana i zahtijeva veliko iskustvo jer tu anonimnost počinilaca igra ozbiljnu ulogu kao i oprema koja često premašuje raspoloživa sredstva organa gonjenja, posebno ako se ima u vidu da većina virusa predstavljaju opasne programe koji nastaju na novim i do sada neiskorišćenim idejama”, kazao je za Standard kriminolog i profesor Velimir Rakočević.

On dodaje da je otkrivanje posebno otežano usled dinamičnog razvoja kompjuterske tehnologije i brzine  implementacije.

CG sajber bezbjednost podigla na neophodan nivo

Rakočević ističe da, što se tiče stanja kriminaliteta u ovoj oblasti kod nas, činjenica je da i pored trenda povećanja krivičnih djela kompjuterskog kriminaliteta, broj ovih delikata je manji u odnosu na prosjek u okruženju i šire.

“Crna Gora je sajber bezbjednost podigla na neophodan nivo što jeste jedan od razloga državanja ovih inkriminacija pod kontrolom. Najčešći oblik kompjutersakog kriminaliteta kod nas je računarska prevara. Veliki je udio u kompjuterskom kriminalitetu računarskih prevara, kao i velikog broja lica koja svoje prevarne namjere ostvaruju u ovoj oblasti”, dodaje on.

Organizovani i kompjuterski kriminal

“Organizovane kriminalne grupe koriste usluge kriminalizovanih pojedinaca u oblasti informatičkih tehnologija, dovodeći u vezu  kompjuterski kriminalitet sa organizovanim kriminalitetom, pokazuju kriminološka istraživanja. Ova tema posebno dobija na značaju kada se radi o privatnosti podataka i nedozvoljenom pristupu kako privatnim podacima, tako i podacima koji su vezani za elektronske transfere novca koji omogućavaju zloupotrebe u vidu pranja novca, gdje se novac po više desetina puta  elektronski prenosi sa računa na račun pravnih i fizičkih lica koja su rezidenti država širom svijeta, zatim prevara i krađa, neovlašćenog pristupa poslovnim, službenim, vojnim i državnim tajnama što dovodi do špijunaže, odnosno koncipiranja obavještajnih programa  i njihove primjene u modernoj trgovini informacijama”, smatra Rakočević.

EUROPOL: Najveća prijetnja sajber kriminal

U saopštenju Europola navode da je došlo do rasta sajber kriminala tokom pandemije COVID-19. Ova organizacija navodi da su trenutno najveća prijetnja osobe koje se bave sajber kriminalom, odnosno vrše krivična djela u kojima su kompjuter ili računarska mreža sredstvo ili cilj.

„Sa ogromnim brojem ljudi koji rade od kuće, često sa starijim bezbjednosnim sistemima, kriminalci koriste priliku da zloupotrebe ovu nadrealnu situaciju. Ovi kriminalci su uspjeli brzo da se prilagode i iskoriste strepnje i strahove svojih žrtvi“, navodi Europol.

“Korona” sajtovi, lažne vijesti i dezinformacije

Europol navodi da je na početku krize primjećen veliki broj sajtova koji su u nazivu imali korona ili covid. Neki od njh čine osnovu kriminalnih operacija, pa se na njima prodaju proizvodi poput maski i kompleta za testiranje na koronavirus.

„Iako namjera može da bude dobra, ovo je jednostavan način da se anonimno proda lažna, falsifikovana ili nekvalitetna oprema“, ističu iz Europola.

Europol je u analizu tehnološkog kriminala obradio i širenje dezinformacija o korona virusu. Dodaju da ljudi postaju ranjivi i podložni dezinformacijama i lažnim vijestima zbog prezasićenosti informacijama i nedostatka pouzdanih izvora vijesti.

“Postoje institucije koje prate i registruju lažne vijesti o koronavirusu, poput Svjetske zdravstvene organizacije. Lažne vijesti mogu plasirati različiti ljudi, sa različitim motivima, ali najčešće to čine kako bi zaradili novac. Jedan od načina je dezinformacije o tome da je proizvod navodni lijek za ovaj virus ili sredstvo za prevenciju”, navode u izvještaju Europola.