Zbog nedostatka termina, ali i stručnog kadra, na godišnjem nivou u Crnoj Gori nekoliko stotina djece, koja kasne u govoru i kojima su potrebni intenzivni defektološko-logopedski, stimulativni tretmani, dobija uput za dvije ustanove u Beogradu koje se bave govornom patologijom, kazao je za Pobjedu direktor Centra za autizam dr Ivan Krgović.

On je pojasnio da intenzivan logopedski tretman podrazumijeva tri do pet termina nedjeljno, ali da taj intenzitet, na broj djece koja imaju potrebu za ovim tretmanima, u Crnoj Gori nije moguće postići.

„Obično roditelji mogu da zakažu jedan do dva termina na mjesečnom nivou, a ponekad, kada su koleginice na opravdanom odsustvu, i manje od toga. To su djeca sa neurorazvojnim poremećajima poput disfazije, mješovitog razvojnog poremećaja, poremećaja iz spektra autizma, intelektualnim smetnjama, batarizmom, disleksijom i svim onim stanjima i sindromima u okviru kojih se pojavljuju ovakve poteškoće“, kazao je dr Krgović.

Da u našim zdravstvenim institucijama fali stručnih lica, koja bi radila sa djecom na pospješivanju govora, saglasna je logopedica JPU ,,Đina Vrbica“ Senka Živković, koja je posebno istakla da broj djece kojima je potreban rad sa logopedom raste iz godine u godinu.

„Do školske 2021/22. godine u JPU ,,Đina Vrbica“, koja broji preko 6.000 djece, bio je zaposlen jedan logoped. Sada ova ustanova ima dva logopeda, ali realna situacija, kao i statistički podaci ukazuju na to da je taj broj nedovoljan i da zahtijeva angažovanje većeg broja logopeda. Međutim, učestalost logopedskih tretmana je samo jedan od činilaca od kojih zavisi dalje napredovanje djeteta. Dinamika napredovanja svakog djeteta je individualna i zavisi od njegovog kapaciteta, motivacije i adekvatne stimulacije svih segmenata koji su uključeni u njegov razvoj“, kazala je Živković.

Pojašnjava da je prvi korak ka rješavanju ovog problema prepoznavanje istog, prije svega od članova porodice.

„Roditelji, koji prate razvoj svog djeteta, uglavnom prepoznaju kašnjenje. Od njihove pravovremene reakcije i uključenosti u velikoj mjeri zavisi dalji rad i ishod. Vaspitači u grupama takođe brzo uoče odstupanja pa se često i na njihovu sugestiju roditelji jave logopedu. Na prvoj konsultaciji izvrši se detaljnija procjena govorno-jezičkih i komunikativni sposobnosti djeteta. Nakon toga roditelji, kao i vaspitači dobiju značajne savjete i instrukcije za rad u porodičnom okruženju i u vršnjačkoj grupi“, ispričala je Živković.

Dodaje da, ukoliko je to potrebno, uključuju se i ostali članovi stručne službe – psiholozi, pedagozi. Međutim, nekada problematika bude takva da zahtijeva intenzivnije praćenje, a vrlo često i upućivanje na dalju procjenu, van ustanove (resursni centri, opštinska komisija za usmjeravanje djece sa smetnjama u razvoju, Centar za autizam, Centar za djecu sa smetnjama u razvoju.)

„Kasnije progovaranje dovodi do usporenijeg razvoja govorno-jezičkih sposobnosti, a time utiče na usporavanje ukupnog razvoja i učenja. Sve više je djece koja imaju jezičke teškoće (nedovoljno razumijevanje, oskudan rečnik, agramatična rečenica, slabija slušna pažnja…). Takav trend nije prisutan samo u našoj državi, nego i šire. Razlozi su brojni, počev od medicinskih, pedagoških, socijalnih, a u širem smislu i ekonomskih“, rekla je Živković.

U Centru za autizam trenutno rade tri logopeda, jedan oligofrenolog i jedan somatoped, koji imaju otvorene termine za osam pacijenata u toku jednog radnog dana.

„Može se zakazati do osmoro djece po zaposlenom na dan, osim kod dječjih psihijatara, gdje je taj broj 11, te tako na pregledima i tretmanima bude preko 1.000 djece u prosjeku mjesečno, na nivou Centra“, pojasnio je dr Krgović.

Centar za rani razvoj ima i pet psihološkinja koje se bave psihološkim testiranjem i procjenom, ali i savjetovanjem i podrškom adolescentnoj populaciji kod koje nijesu u pitanju razvojni poremećaji, već mentalni poremećaji druge vrste.

„U Centru trenutno rade i dva dječja psihijatra koji se, takođe, pored djece sa neurorazvojnim smetnjama, njihovom dijagnostikom i praćenjem, bave i terapijom poremećaja ponašanja i raspoloženja kod te djece, u smislu farmakoterapije, a i djecom urednog razvoja koji razviju neki od mentalnih poremećaja karakterističnih za adolescenciju – od adolescentne krize, preko depresije, anoreksije, poremećaja ponašanja, pa sve do akutnih psihotičnih poremećaja i drugih mentalnih bolesti“, zaključio je sagovornik.

Udruženje logopeda Crne Gore trenutno broji oko 90 članova, što je broj koji je u porastu. Taj podatak raduje, kao i to da se sve veći broj mladih ljudi odlučuje za ovaj poziv.

Izlaganje virtuelnim sadržajima utiče na razvoj govora djeteta

Školske 2009/10. godine u JPU ,,Đina Vrbica“ logopedskim tretmanima bilo je obuhvaćeno oko 100 djece.

Školske 2017/18. godine taj broj se povećao na preko 150, da bi prošle godine dvije logopedice radile sa preko 350 djece, kod kojih je postojala neka govorno-jezička smetnja ili drugo razvojno odstupanje.

Pomenuti podatak iz predškolske ustanove iz 2023. može ukazati na to da su izostanak vršnjačke stimulacije i socijalna izolacija, uslovljeni pojavom pandemije, u velikoj mjeri uticali na adekvatan razvoj jezičkih sposobnosti, kao i na ostale segmente razvoja. Neadekvatna stimulacija u ranom uzrastu, koja uključuje nekontrolisano, prekomjerno izlaganje virtuelnim sadržajima (nekad i na stranom jeziku), takođe je jedan od uzroka odloženog javljanja govora.

Jedno dijete od 36 djece ima poremećaj iz spektra autizma

Doktor Ivan Krgović istakao je da, kada je autizam u pitanju, već neko vrijeme se govori o pravoj epidemiji.

„Posljednji podaci američkog centra (Center for disease control and prevention), koji je pandan našem Institutu za javno zdravlje, govore da jedno dijete od 36 djece ima poremećaj iz spektra autizma“, rekao je sagovornik.