Za uništavanje ovolike površine lokaliteta je potrebno više od jedne godine što potvrđuje ranije iznijeti stav o nesavjesnom odnosu prema kulturno-istorijskom nasleću i sistematskom uništavanju lokaliteta – navodi Borovinić i ističe veliki značaj ovog arheološkog lokaliteta jer iz vremena neolita dosad su u Crnoj Gori otkrivena svega tri lokaliteta

Arheologa Centra za konzervaciju i arheologiju Nikola Borovinić kaže da je poslovodstvo Rudnika uglja ne poštujući Zakon o kulturi uništilo oko 80 odsto površine neolitskog naselja u mjestu Doganje. Borovinić, koji je vodio arheološki tim za iskopavanje u Doganjama, kaže da je Rudnik uglja bio obavezan da obustavi radove čim je prošle godine, a i ranije, dobio oba-vještenje od mještana ali i od Zavičajnog muzeja u Pljevljima da se na prostoru ovog sela nalaze velike količine arheološkog materijala.

Naselje na lokalitetu Doganje podignuto je na lijevoj obali tj. riječnoj terasi Ćehotine, čiji je tok danas izmješten zbog potreba Rudnika uglja. Nakon arheoloških istraživanja i vizuelne pro-spekcije (pretraga) okoline lokaliteta arheolozi vjeruju da je nalazište zahvatalo izuzetno veliku površinu, od koje je danas ostao sačuvan jako mali dio. Sačuvani dio naselja je vjerovatno periferija, dok se centralni dio nalazio bliže rijeci. Pretpostavlja se da se naselje pružalo od rijeke pa sve do, i danas vidljivog, grebena što iznosi oko 150 metara širine. Dužinom je naselje zahvatalo mnogo veću površinu nego što se ranije pretpostavljalo. Vizuelnom prospekcijom su utvrđeni ostaci kulturnog sloja u kojem su vidljivi ostaci keramičkih fragmenata na oko 250

metara vazdušnom linijom od mjesta na kojem su vršena istraživanja.

– Na toj lokaciji se danas nalazi ulazna rampa Rudnika, a na parceli između rampe i mjesta na kojem su vršena istraživanja, gdje su bili sačuvani ostaci naselja, danas se nalazi improvizo-vani parking za mehanizaciju Rudnika uglja – navodi Borovinić u svom izvještaju i objašnjava da je naselje bilo u dužini od 500 metara, i da je sačuvan samo periferni dio naselja, a da je 80 njega sistematski uništeno u proteklih nekoliko godina.

– Na nesavjestan odnos prema lokalitetu tokom više godina ukazuje i saznanje da su mještani na deponovanom sedimentu prošle godine pronašli krupne fragmente keramičkih posuda o čemu su obavijestili lokalni muzej i dostavili im sakupljni materijal. Do bilo kakve intervencije došlo je tek u aprilu ove godine, dok je u međuvremenu mehanizacija rudnika nesmetano nastavila sa radom, a samim tim i uništavanjem lokaliteta. Za uništavanje ovolike površine lokaliteta je potrebno više od jedne godine što potvrđuje ranije iznijeti stav o nesavjesnom odno-su prema kulturno-istorijskom nasleću i sitematskom uništavanju lokaliteta – navodi Borovinić i ističe veliki značaj ovog arheološkog lokaliteta jer iz vremena neolita dosad su u Crnoj Gori otkrivena svega tri lokaliteta. Sva tri su na sjeveru i nalaze se na mjestima Beran krš i Kremeštice, u okolini Berana, i Trnje u okolini Bijelog Polje.

– Analizom fragmenata keramičkih posuda utvrđeno je da kulturni slojevi sa lokaliteta Beran krš i Trnje pripadaju Vinčanskoj kulturi, te su hronološki mlađi od slojeva sa Kremeštica. Ostaci Starčevačke kulture, starije faze neolita, oktriveni su na lokalitetu Kremeštice i Doganje. Nijedan od pomenutih lokaliteta nije istražen u svom punom kapacitetu, već samo parcijal-no. Lokalitet Doganje predstavlja, dosad, najveći neolitski lokalitet na otvorenom u Crnoj Gori. Iako je sačuvan samo mali dio, uz savremenu metodologiju iskopavanja i savremene anali-ze mogao bi da nam pruži izuzetne podatke o stanovnicima naselja, načinu života, socijanim i ekonomskim odnosima i još mnogo toga – kaže Borovinić i upozorava da je neophodno što prije zaustaviti njegovo dalje uništavanje.

– Česta miniranja u neposrednoj okolini lokaliteta izazivaju obrušavanje sedimenta (kulturnog sloja) i radom mehanizacije na samom lokalitetu nastavlja se sa sistematskim uništavanjem lokaliteta. Naselje u Doganjama je u konstantnoj opasnosti od totalnog uništenja zbog čega smo mišljenja da treba, što hitnije, staviti lokalitet pod prethodnu zaštitu kako bi sačuvali i ovaj mali dio od daljeg uništenja – navodi se u izvještaju Borovinića.

Uprava za zaštitu kulturnih dobara donijela je rješenje o prethodnoj zaštiti neolitskog naselja na lokalitetu Doganje. Ovom odlukom prethodna zaštita je započela 27. avgusta i trajaće 12 mjeseci. U kojoj će mjeri zaštita biti poštovana od uprave Rudnika uglja ostaje da se vidi.

Uništeno mjesto istraživanja

Da Rud nik uglja ne poštuje zabranu radova na lokalitetu Doganje, koja je donijeta 27. avgusta, juče smo imali priliku da se uvjerimo na licu mjesta. Na lokalitetu gdje su ljetos arheolozi vršili istraživanja rudnička mehanizacija je sve prekopala i sada se i taj dio neolitskog naselja nalazi u kopu. Radovi su izvršeni najvjerovatnije tokom oktobra.

Prastanovnici poznavali vještinu tkanja

Osnovne privredne grane stanovnika Doganja iz doba neolita bile su zemljoradnja, stočarstvo i lov, međutim, na osnovu malog uzorka istraženog materijala, odnosno samo jednog dijela objekta, nijesmo u mogućnosti da kažemo kojom su se granom dominantno bavili. Pronalazak nekoliko cijelih i fragmentovanih pršljena ukazuje nam da su stanovnici poznavali vještinu tkanja – kaže Borovinić i dodaje da bi uz pravilan pristup arheološkim iskopavanjima, konzervatorskog tretmana koji bi uslijedio nakon istraživanja ili rekonstrukcije barem dijela sačuva-nog naselja doprinijelo kulturnom oplemenjavanju ne samo lokalne zajednice već i šire regije.

– Rekonstrukcija naselja značajno bi obogatila turističku ponudu opštine Pljevlja, što bi u konačnom uticalo i na ekonomski standard stanovnika – smatra Borovinić. Iz Rudnika bez odgovora

Iz Rudnika uglja gotovo svakodnevno tvrde da su odgovorni prema lokalnoj sredini i da im nije jedini cilj da izvuku dobit, već im je želja i da pomognu lokalnoj zajednici. Ipak na pitanje „Dana” hoće li zaustaviti uništavanje arheološkog lokaliteta u Doganjama ni nakon četiri dana odgovori nijesu stigli.

Kada je u pitanju vlasnička struktura Rudnika uglja, 31 odsto akcija ima država Crna Gora, oko 39 italijanska kompanija A2A, dok je 11 odsto akcija u rukama Aca Đukanovića, brata pre-mijera Mila Đukanovića. Ostatak kapitala je u rukama manjinskih akcionara, koji ipak ne mogu uticati na odluke Rudnika uglja.