Objasnite građanima Pljevalja koji se u kontinuitetu svakodnevno truju, da li postoji Opštinski Tim za vanredne situacije, ko su njegovi članovi, šta su obaveze koje su u djelokrugu njegovog rada? Zašto se ne sprovode mjere iz Kratkoročnog akcionog plana za Opštinu Pljevlja u slučaju prekoračenja ili rizika od prekoračenja praga upozoravanja za sumpor(IV)oksid SO2, koji se desio prije nekolika dana i prijetio da eskalira u potpuno i trenutno trovanje građana?

Da li će i ko, konačno  odgovarati za ovakvo neodgovorno ponašanje i dovođenje u opasnost zdravlje stavovništva Pljevalja sa mogućim i izvjesnim smrtnim ishodom, kao i zravstvenim posledicama koje su eventualno već nastupile kod nekih građana zbog višesatne izloženosti otrovnim i veoma opasnom gasu ili gasovima?

Ko je dobio konkretna zaduženja da preventivno djeluje u vrijeme nedavnog prekoračenja praga upozoravanja za sumpor(IV)oksid SO2, a nije reagovao, kad znamo da niko nije razmjenjivao informacije o prekoračenju, niti je bilo, bilo kakve komunikacije, a kamoli  saradnje sa Upravom policije, Direktoratom za vanredne situacije i čelnicima velikih industrijskih zagađivača, Arhus Cenrom ili drugim subjektima? (Mreža institucija zaduženih za postupanja u slučaju postojanja rizika od prekoračenja: Agencija za zaštitu prirode i životne sredine, Opština Pljevlja, MUP, UIP-Ekološka inspekcija, MORT, ZHMS, IJZ, Arhus centar Pljevlja, Ministarstvo ekonomije, TE Pljevlja, Rudnik uglja Pljevlja, CETI).

Podsjećamo javnost i građane de je u avgustu 2017. godine, na osnovu člana 23 Zakona o zaštiti vazduha Agencija za zaštitu prirode i životne sredine donjela Kratkoročni akcioni plan za Opštinu Pljevlja u slučaju prekoračenja ili rizika od prekoračenja praga upozoravanja za sumpor(IV)oksid SO2.

Pored Zakona o zaštiti vazduha, ova materija uređena je i Uredbom o utvrđivanju vrsta zagađujućih materija, graničnih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazduha. Uredbom se utvrđuje prag upozoravanja za sumpor(IV)oksid SO2 i azot(IV)oksid NO2 sa aspekta zaštite zdravlja ljudi, kao i prag upozoravanja i prag obavještavanja za ozon, sa aspekta zaštite stanovništva, odnosno osjetljivih grupa pri kratkotrajnom izlaganju povećanim koncentracijama ozona, propisuju se obaveze Agencije za zaštitu prirode i životne sredine u slučajevima prekoračenja praga upozoravanja i praga obavještavanja u pogledu obavještavanja javnosti i definišu posebne mjere upozoravanja stanovništva u slučaju prekoračenja pragova upozoravanja ili praga obavještavanja.

U samom akcionom planu je precizirano da je u nadležnosti Opštinskog tima za upravljanje u vanrednim situacijama koje u slučaju velikog zagađenja vazduha, da izdaje apel građanima u skladu sa Prilogom 9 Uredbe o utvrđivanju vrsta zagađujućih materija, graničnih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazduha i upozori ih da je došlo do prekoračenja ili da postoji rizik od prekoračenja praga upozorenja  za sumpor(IV)oksid SO2. Pomenutim, obavezujućim dokumentom je poredviđeno da Opštinski tim za upravljanje u vanrednim situacijama u koordinaciji sa PJ Uprave Policije uvodi zabranu kretanja za teretna motorna vozila ukupne mase preko 3,5 t u određenom vremenu na određenim saobraćajnicama, kao i dapreduzimaju druge akcionim planom predviđene mjere. Međutim, po svemu sudeći, izgleda da Opštinski tima za upravljanje u vanrednim situacijama ne postoji, jer da postoji, bilo bi logično da nakon ovog ekološkog incidenta reaguje, a nije reagovao.

Nezvanično se priča da je u mandatu predhodnog predsjednika opštine Pljevlja upućen dopis nadležnim državnim organima za mišljenje da se na osnovu postojećeg akcionog plana izradi konkretan plan djelovanja opštinskih službi vezan za ekstremne situacije i to ne samo za zagađenje vazduha, ali da odgovor nikada nisu dobili (?).

Konkretan plan nikada nije ni urađen, kao što nije ni formiran Opštinski tim za upravljanje u vanrednim situacijama,tako da se i ne zna šta ko treba raditi u konkretnim slučajevima kao što je bio ovaj od prije nekoliko dana.

Prema dostupnim informacijama građanima, Tim zaštite i spašavanja opštine Pljevlja, nama nikakve obeveze i zaduženja da ispunjivaju obaveze iz Kratkoročnog akcionog plana i da to ne spada u njihovu nadležnost, a da ne znaju ko je na čelu opštinskog Tima za vanredne situacije, niti znaju da li on uopšte i postoji.

U Pljevljima su dvedestprvog i dvadesetdrugog Oktobra registrovana 3 izuzetno visoka satna prekoračenja granične vrijednosti za sumpor(IV)oksid SO2. Rezultati mjerenja Sumpor dioksida su upoređeni sa propisanim graničnim vrijednostima za jednočasovnu srednju vrijednost (350 μg/m3) i satna prekoračenja su zabilježena u toku dana u 14 i 15 časova. Interesantno je da posle zadnjeg prekoračenja satnih koncentracija SO2 koje su zabilježene 22. oktobra u 14 časova, mjerna stanica u Pljevljima više nije imala prikaz informacija on lajn za SO2, što tumačimo kao obmanjivanje građana i skrivanje podataka, jer ovo nije prvi, niti izolovan slučaj, već praksa da se on lajn mjerenje prekida u trnutcima kad ono pokazuje prekoračenje graničnih vrijednosti.

Tabela sa mjerne stanice u naselju Gagovića imanje u Pljevljima: SO2 – 531,5μg/m3, a MDK – 350 μg/m3

Da podsjetimo javnost i odgovorne u institucijama vlasti, sta su i čije su obaveze iz Kratkoročnog akcionog plana za Opštinu Pljevlja u slučaju prekoračenja ili rizika od prekoračenja praga upozoravanja za sumpor(IV)oksid SO2:

Drugi korak – Upozorenje (prekoračen prag) obavještavanje javnosti Mreža institucija/kontakt osobe za sprovođenje akcionog plana dobijaju informaciju o izmjerenim koncentracijama koje su iznad praga upozorenja. Agencija za zaštitu prirode i životne sredine obavještava javnost, postavljanjem saopštenja za javnost na sajt Agencije i šalje obavještenje svim elektronskim i štampanim medijima. Institut za javno zdravlje intenzivira aktivnosti – izdavanje preporuka za zaštitu zdravlja tokom visokog prisustva zagađujućih materija u vazduhu. Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju vrši analizu meteorološke situacije i dostavlja izvještaje mreži institucija. Centar za ekotoksikološka ispitivanja vrši dodatne provjere statusa rada instrumenata. Lokalna samouprava odnosno Opštinski tim za upravljanje u vanrednim situacijama je u stanju pripravnosti i izdaje saopštenje za građane putem lokalnih medija. Veliki zagađivači su u stanju pripravnosti.

Treći korak – trajanje prekoračenja 3 h – prvi set mjera Veliki zagađivači postupaju u skladu sa Preduzetnim planovima za akcidentne situacije – zaštitu i spašavanje i Opštinskim planom zaštite i spašavanja.

Agencija za zaštitu prirode i životne sredine, Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju, Ekološka inspekcija, predstavnici lokalne samouprave, CETI su u stalnoj komunikaciji u cilju analize dostupnih podataka i identifikacije uzroka zagađenja.

Institut za javno zdravlje intenzivira aktivnosti – izdavanje preporuka za zaštitu zdravlja tokom visokog prisustva zagađujućih materija u vazduhu na osnovu analize procjene rizika za zdravlje građana u skladu sa izmjerenim koncentracijama zagađujućih materija u vazduhu.

Lokalna samouprava odnosno Opštinski tim za upravljanje u vanrednim situacijama izdaje apel građanima u skladu sa Prilogom 9 Uredbe o utvrđivanju vrsta zagađujućih materija, graničnih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazduha.

Obavještava se elektronskim dopisom (mail-om) OKC 112 – Direktorat za vanredne sitaucije i MUP Crne Gore o tome da je nastupilo prekoračenje od 3h i da je na snazi treći korak Kratkoročnog akcionog plana za Opštinu Pljevlja u slučaju prekoračenja ili rizika od prekoračenja praga upozoravanja za sumpor(IV)oksid SO2.

Opštinski tim za upravljanje u vanrednim situacijama u koordinaciji sa PJ Uprave Policije uvodi zabranu kretanja za teretna motorna vozila ukupne mase preko 3,5 t u odredjenom vremenu na odredjenim saobraćajnicama. Rudnik uglja zaustavlja svu mehanizaciju koja je na dizel pogon, kao i rad na kompletnnoj otkrivki Jagnjilo.

Ništa od ovih mjera i aktivnopsti nije se sprovelo niti je bilo ko, učinio bilo šta, da se građani Pljevalja upozore na opasnost kojoj su bili izloženi iako im je to bila zakonska, moralna i svaka druga obaveza.

I na kraju postavljamo jasno i jednostavno pitanje i na njega tražimo odgovor, zašto institucije koje su zadužene za sprovođenje mjera iz pomenutog plana, nisu reagovale ne nedavne višesatne povećane koncentracije opasnog gasa i prekoračenje praga upozoravanja za sumpor(IV)oksid SO2, niti su čak komunicirale između sebe, iako su bile u obavezi?

Da li možemo u bliskoj budućnosti očekivati da će građani u vrijeme višesatne povećane koncentracije opasnih i otrovnih gasova, prvenstveno sumpor(IV)oksidaSO2 i azot(IV)oksid NO2, početi padati po ulici, pa će možda tek onda neko reagovati i (ne)odgovorne pozvati na odgovornost?

 NVO Ekološko Društvo “Breznica”