Proteklih nekoliko dana u toku noći u Pljevljima se temperatura spuštala do nultog podeljka, uz nezaobilaznu maglu, koja se sporo dizala u jutarnjim časovima. Kao posledica hladnijih dana, što nije neuobičajeno za kraj oktobra mjeseca, aktivirana su mnoga individualna ložišta, što je neumitno dovelo do povećanja koncentracija štetnih materija u vazduhu iznad grada.

Proteklih nekoliko dana u večernjim časovima, obično od 21 čas pa do 4 časa ujutru dolazilo je do prekoračenja satnih koncentracija PM 10 čestica, uz povećane koncentracije satnih vrijednosti PM 2,5 čestica. Posebno se to dešavalo 21. i 22. oktobra u 22 časa kad su zabelježena najveća satna prekoračenja štetnih materija u vazduhu.

Kao i protekla dva dana i 23. oktobra u večernjim satima zabilježena su satna prekoračenja koncentracija PM čestica koja rastu iz sata u sat. Inače srednje dnevne vrijednosti suspendovanih čestica PM10 su upoređene sa propisanom graničnom vrijednošću (50 μg/m3), za srednju dnevnu vrijednost, koja se ne smije prekoračiti više od 35 puta u toku godine.

PM 10 ČESTICE:

PM 2,5 čestice:

U Pljevljima su registrovana 3 izuzetno visoka satna prekoračenja granične vrijednosti za sumpor(IV)oksid SO2, takođe 21. i 22. oktobra. Rezultati mjerenja Sumpor dioksida su upoređeni sa propisanim graničnim vrijednostima za jednočasovnu srednju vrijednost (350 μg/m3) i satna prekoračenja su zabilježena u toku dana u 14 i 15 časova. Interesantno je da posle zadnjeg prekoračenja satnih koncentracija SO2 koje su zabilježene 22. oktobra u 14 časova, mjerna stanica u Pljevljima više nije imala prikaz informacija on lajn za SO2.

SO2:

PM suspendovane čestice, nevidljive ubice iz vazduha, predstavljaju prašinu manju od 10 mikrona, mješavinu čvrstih čestica dima, čađi, prašine i kisjeline, uz teške metale poput olova, kadmijuma, nikla i arsena, a nastaju kao posledica kombinovanog uticaja grijanja, saobraćaja i industrije.

Uz PM10 uvijek idu i PM2.5 čestice koje još lakše dospijevaju u organizam jer su sitnije, i upravo one sa sobom nose teške metale. PM2.5 čestice su veoma male i one mogu da se uoče samo pomoću mikroskopa.

Zbog male veličine PM čestice se ponašaju kao gas. Prodiru kroz disajni sistem u alveole čak i do krvotoka. U slučaju udisanja PM čestice skraćuju dah, srce se napreže da bi kompezovalo smanjeni unos kiseonika i pri tom se iscrpljuje. Često mogu izazvati osjećaj gušenja čak i napad astme. U slučaju veće koncentracije i dugotrajnoj izloženosti mogu uticati i na povećanju krvnog pritiska, srčanog ili moždanog udara pa i prerane smrti.

Iako vlada mišljenje da su ljudi koji boluju od resiratornih oboljenja pod većim rizikom, zapravo, ljudi koji boluju od kardiovaskularnih bolesti su više izloženi štetnom dejstvu PM čestica. U najugroženiju kategoriju spadaju djeca i stariji.

Prema Svjetskoj zdravstvenoj organizaciji ukoliko živite u mjestu u kom je koncentracija PM2,5 čestica do 12 μg/m3, ono se može smatrati zdravim, dok je koncentracija do 35 μg/m3 nezdrava za osjetljivu grupu kao što su djeca, starije osobe, trudnice i ljudi sa osjetljivim respiratornim sistemom. Kad se prekorači granica od 55 μg/m3, govorimo o skroz nezdravoj sredini i velikoj izloženosti riziku.

Sumpor dioksid (SO2) je gas bez boje, kisjelog ukusa i vrlo karakterističnog oštrog mirisa. Klasifikovan je kao zagađujuća materija zbog toga što sumporna jedinjenja imaju svojstvo da reaguju sa vodenom parom, pri čemu se formira sumporna kiselina, koja potom kroz smog, maglu, snijeg i kisjele kiše dospijeva u prirodne ekosisteme i ima vrlo štetan uticaj.

Sumpor dioksid se u vazuhu najčešće pojavljuje iz antropogenih izvora i to preko 90%. Nastaje sagorijevanjem goriva koja sadrže sumpor, na prvom mjestu uglja i nafte. Sadržaj sumpora u fosilnim gorivima varira od 1-5%, a najčešće se oko 95% sumpora u gorivu emituje kao SO2, 15% kao SO3 i 1-3% kao čestice sulfata. Izduvni gasovi motornih vozila takođe sadrže Sumpor dioksid, naročito dizel motori.

Najveća koncentracija SO2 javlja se u gradskim sredinama i velikim industrijskim centrima. Sumpor dioksid se prema sluzokoži očiju i sluzokoži respiratornog sistema ponaša kao jak iritant, a u ljudski organizam se unosi disanjem. Udisanjem malih koncentracija SO2 (0,02 mg/l) nadražuju se respiratorni putevi, najčešće gornji, dok kod asmatičara može da se smanji funkcija pluća. Udisanjem većih koncentracija (od 0,1 mg/l) javljaju se ozbiljnija zapaljenja sluzokože disajnih organa i odvajanje površinskog sloja epitela. U reakciji sa drugim jedinjenjima u vazduhu stvaraju se sitne sulfatne čestice koje dospijevaju u pluća i tamo se nagomilavaju oštećujući membrane alveola čime se smanjuje kapacitet pluća, prodiru u krvotok i u limfni sistem, a u nekim slučajevima mogu dovesti i do smrti. 

Prema smjernicama Svjetske zdravstvene organizacije za kvalitet zraka u zatvorenim prostorijama, ugalj se zbog visoke toksičnosti ne bi ni smio koristiti za zagrijavanje domaćinstava. Očito je od vitalnog značaja iskoristiti sve raspoložive opcije za prestanak korištenja uglja za grijanje domaćinstava. No, imajući u vidu da je u pitanju prvenstveno socijalno-ekonomski problem koji ugrožava upravo najsiromašnije, one kojima usljed loženja uglja zdravlje biva trajno narušeno, intervencija u smjeru stroge primjene zabrane uglja morala bi početi zbrinjavanjem siromašnih porodica i obezbjeđivanje dostupnih alternativnih načina grijanja.