“Crna Gora i zemlje Zapadnog Balkana na pravi način ne odgovaraju potrebama mladih ljudi, koji zbog toga odlaze”, ocjenjuje Edin Koljenović, šef Kancelarije za regionalnu saradnju mladih (RYCO) govoreći o „odolivu mozgova“ iz Crne Gore i zemalja regiona.

Koljenović za Radio Slobodna Evropa (RSE) naglašava da Kancelarija nema statističke podatke koliko je mladih poslednjih godina napustilo Crnu Goru, ali napominje da sva istraživanja pokazuju zabrinjavajući trend.

Da li Vlada, odnosno njeno nadležno tijelo Direktorat za mlade u Ministarstvu sporta i mladih, raspolaže podacima o broju onih koji su poslednjih godina otišli iz Crne Gore ni nakon dva dana od upita RSE nijesmo mogli saznati. Iz Direktorata nam je saopšteno da će odgovore i komentar na navode o sve većem broju onih koji žele da napuste Crnu Goru “dostaviti sljedeće sedmice”.

Trend se ne smanjuje

Poslednja istraživanja civilnog sektora potvrđuju ranije podatke da se trend odlaska mladih iz Crne Gore poslednjih godina ne smanjuje.

“Podaci iz Studije o mladima u Crnoj Gori 2018/19 koju je radio Centar za građansko obrazovanje (CGO) opominju da se 50 odsto mladih nosi željom da napusti Crnu Goru u potrazi za boljom budućnošću. I to je na liniji prethodnog istraživanja iz 2016. godine, što znači da je taj negativan trend sve stabilniji za Crnu Goru“, kaže Miloš Knežević i dodaje da je visoka stopa nezaposlenosti mladih u Crnoj Gori jedan od gorućih problema.

Jedna od onih koji žele da napuste Crnu Goru je i dvadeset četvorogodišnja Jelena koja za RSE objašnjava zašto: “Pošto mislim da u našoj zemlji nema perspektive, sigurno je da bih otišla. Osobe koje završe fakultete ovdje nemaju posla. Evo, ja sam završila jedan fakultet i sada studiram drugi. Ne znam šta bih vam rekla, ali sigurno želim da odem iz Crne Gore.”

Miloš Knežević iz CGO tvrdi da se nijedna državna institucijau Crnoj Gori ne bavi pitanjem iseljavanja mladih što obrazlaže činjenicom da dva nadležna državna tijela, Monstat i Ministarstvo unutrašnjih poslova (MUP), ne vode evidenciju o broju otišlih.

„I upravo ovakvo stanje, koje sada imamo u Crnoj Gori, i sam odnos države prema mladima šalje dodatnu poruku da institucije države ne prepoznaju ovaj problem kao prioritetan. Niti da žele da rade na zadržavanju mladih u Crnoj Gori“, smatra Knežević i zaključuje da mladi ostaju „bez sistemskog odgovora države“, na njihove rastuće probleme.

Bijela kuga u 14 opština

I Edin Koljenovićiz RYCO upozorava da su problemi mladih poput nezposlenosti ili partijskog zapošljavanja, neizvjesne budućnosti razlozi zbog kojih sve više njih odlazi:

“Smatram da razni segmenti društva, a naročito institucije sistema moraju da počnu da se bave svojim poslom“, poručuje Koljenović.

Studentkinja Nađa (21) sa Fakulteta političkih nauka govoreći o trendu odlaska mladih napominje da ona ujedno razmišlja i o eventualnom povratku u Crnu Goru.

“Nemam dilemu da želim da odem iz Crne Gore. Ali ukoliko tamo negdje ne bih bila zadovoljna vratila bih se, i to stečeno znanje i iskustvo primijenila u Crnoj Gori”, priča za RSE Nađa.

Zbog sve većeg odliva stanovništva iz države, studentski aktivista Vuk Vujisić, pokrenuo je kampanja „Neću da idem”, koja treba da motiviše mlade da ostanu u Crnoj Gori. Kampanja je prvo pokrenuta u Bosni i Hercegovini, koja se takođe suočava sa problemom odlaska mladih, a Vujisić je odlučio da je pokrene u Crnoj Gori jer je, kako kaže, država suočena sa ozbiljnim problemom.

“Taj problem je mnogo opasniji u Crnoj Gori nego u drugim državama u regionu iz razloga što Crna Gora ima nešto više od pola miliona stanovnika i onda se taj tren odražava kao domino efekat. Jer tako mala država sa ovakvim trendom može da bude dovedena u opasnost. A već smo ove godine imali problem sa tržištem rada odnosno, nedostajalo je radne snage na primorju. Ali ono što je najveći problem je što ako se nastavi sadašnji trend migracija, za nekoliko godina Crna Gora neće imati mlade ljude u gradovima. Imamo zvanične podatke da je u 14 opština zavladala bijela kuga”, objašnajava Vujisić.

U dokumentu državnog zavoda za statistiku Monstat “Procjene stanovništva i osnovni demografski pokazatelji”, za 2018. godinu navodi se da čak 15 opština ima negativan prirodni priraštaj, dok je u samo šest opština više rođenih nego umrlih.

Prikupljanje podataka prvi korak

Kampanja “Neću da idem” usmjerena je i na donosioce odluka ne bi li se “pokrenuli da ih zajedno rješavamo probleme”, priča Vujisić za RSE. On ukazuje da je posebno zabrinjavajuće da država ne vodi evidenciju o odlascima, a političari ne pridaju važnosti toj temi već im je važnije dnevnopolitičko prepucavanje.

“A imamo podatak da je samo ove godine preko 2.500 mladih ljudi otišlo preko `Work and travel` programa i da je izdato preko 3.000 radnih viza za Njemačku. To je samo ove godine. I problem je što mnogi mladi ljudi ilegalno ostaju“, kaže Vuk Vujisić koji vjeruje da bi mladi mogli da se u CG ujedine i ovdje mijenjaju stvari.

“Iskreno, što se tiče kratkoročne koristi mladima je bolje da odu odavde. Mnogi će reći da su tamo negdje uslovi bolji. Ali ukoliko bi se mladi koji odlaze ovdje ujedinili i zajednički tražili da se poboljšaju uslovi, siguran sam da bi za vrlo kratko vrijeme dobili bolje uslove”, zaključuje Vujisić.

Prikupljanje pouzdanih podataka i kreiranje baze podataka o broju mladih koji su napustili zemlju, njihovim karakteristikama i motivima koji su ih opredijelili za odlazak, te razlozima zbog kojih bi se vratili, predstavlja prvi korak u zaustavljanju tzv. odliva mozgova, saglasni su u nevladinom sektoru.