Ukupna inflacija u Crnoj Gori za četiri godine 2021-2024. iznosila je 30,5 odsto, dok su cijene samo hrane za ovaj period povećane za 41 odsto, pokazuju podaci Uprave za statistiku (Monstat) na osnovu godišnjih mjerenja po metodi indeksa potrošačkih cijena na osnovu koje se mjeri zvanična inflacija u Crnoj Gori.

Statistički zavod Evropske unije Eurostat, za poređenje cijena između država koristi takozvani harmonični indeks potrošačkih cijena, koji pokazuje da su u protekle četiri godine cijene u Crnoj Gori imale značajno veći rast nego u evrozoni a imali smo i do četiri puta veće stope inflacije nego u najbogatijim državama Evrope.

Prema podacima iz poreskih prijava, najveći crnogorski trgovački lanci su u 2023. godini u odnosu na 2021. godini imali rast prometa od 40 do 50 odsto, a rast neto profita od 120 do 196 odsto. Neto profit trgovačkih lanaca rastao je po četiri puta većoj stopi od rasta njihovih prihoda. Podaci za 2024. godinu još nisu objavljeni.

Grupa građanskih aktivista, nevladinih organizacija i sindikata pozvala je građane da u petak 31. januara bojkotuju velike trgovačke lance po ugledu na nedavni bojkot u Hrvatskoj i još nekim državama u Evropi. Ovi bojkoti imali su različite pristupe od bojkota samo pojedinih trgovačkih lanaca za koje se smatra da su najviše povećali cijene, do toga da se bojkotuju svi trgovci duži vremenski period, nekoliko dana ili sedmica.

Cilj tih bojkota bio je da se smanji promet u tim trgovačkim lancima, kako bi ih natjerali da smanje cijene, a ne da se trgovina obavi prije bojkota jer onda nema očekivanog uticaja. U većini država gdje je primjenjivan ovakav odgovor potrošača došlo je do smanjenja cijena na samu inicijativu trgovaca ili određenog dogovora između vlasti, udruženja potrošača i trgovačkih lanaca.

Uz pozive na bojkot na društvenim mrežama objavljuju se i fotografije proizvoda iz trgovina u zemljama EU, čije su cijene značajno niže nego u Crnoj Gori.

Najznačajniji rast inflacije u Crnoj Gori i evrozoni bio je u 2022. i 2023. godini, nakon napada Rusije na Ukrajini i uvođenja sankcija Rusiji, što je prvo izazvalo rast cijena energenata a onda i svega ostalog. Međutim, stope rasta cijena bile su, prema Eurostatu, značajno veće nego u velikoj većini evropskih država.

Na primjer, u 2022. godini, prema ovoj metodologiji, cijene u Crnoj Gori su imale rast od 11,9 odsto, dok je evrozoni on bio 8,4 odsto, u Luksemburgu je bio 8,2 odsto, Danskoj 8,5 odsto, Njemačkoj 8,7 odsto, Francuskoj 5,9 odsto, Italiji 8,7 odsto, Švedskoj 8,1 odsto, Finskoj 7,2 odsto, Norveškoj 6,2 odsto, Albaniji 6,6 odsto… Crna Gora je te godine imala četiri puta veću stopu inflacije od bogate Švajcarske gdje je iznosila 2,7 odsto…

U 2023. godini inflacija u evrozoni iznosila je 5,4 odsto, a u Crnoj Gori je bila 8,7 odsto. Te godine je inflacije u Dankskoj bila 3,4 odsto, Njemačkoj šest odsto, Francuskoj 5,7 odsto, Italiji 5,9 odsto, Luksemburgu 2,9 odsto, Švajcarskoj 2,3 odsto…

U 2021. godini po ovoj metodologiji inflacija u Crnoj Gori bila je 2,5 odsto i tek nešto manja od nivou u evrozoni sa 2,6 odsto. Te godine je rast cijena u Danskoj bio 1,9 odsto, u Njemačkoj 3,2 odsto, Francuskoj 2,1 odsto, Italiji 1,9 odsto, Luksemburgu 3,5 odsto… Švajcarskoj 0,5 odsto.

Podaci za 2024. godinu po ovoj metodologiji nisu obrađeni.

Kolike su razlike u rastu cijena pokazuju uporedni podaci za period 2021-2023. godine. U ove tri godine zbirna inflacija u Crnoj Gori iznosila je 24,6 odsto, a u Švajcarskoj 5,5 odsto, u Dankoj 14,3 odsto, u susjednoj Albaniji 14,8 odsto, u Luksemburgu 15 odsto, u Švedskoj 17,5 odsto…

Prema podacima Monstata, u periodu 2021-2024. godine zbirna ukupna inflacija, na osnovu četiri godišnje inflacije (rast cijena u decembru u odnosu na decembar prethodne godine) iznosila je 30,5 odsto.

Prema istoj metodologiji cijene hrane u Crnoj Gori su za te četiri godine povećane za 41 odsto, dok je odjeća i obuća poskupila za 24,8 odsto, prevoz i gorivo za 26,6 odsto, a kvadrat stana u novogradnji za 53,5 odsto.

Unutar korpe hrane cijene mlijeka, sira i jaja povećane su za 47,4 odsto, povrća za 36 odsto, voća za 21,5 odsto, mesa za 38,8 odsto…

Podaci o godišnjem rastu cijena tako što se posljednji mjesec u godini poredi sa decembrom iz prethodne godine, nije najreferentniji za prilike u Crnoj Gori zbog značajnog uticaja turističke sezone kada su cijene naročito prehrambenih proizvoda značajno veće nego na početku ili kraju godine. To je jedan od razloga zbog čega građani mogu trpjeti značajno veći uticaj rasta cijena nego što to pokazuje zvanična statistika iz ove metodologije.

Bojkot velikih trgovaca podržao je i premijer Milojko Spajić, kao i resorni ministar Nik Đeljošaj uz predlog da bojkot ne obuhvati domaće proizvođače.

Iz Ministarstva ekonomskog razloga najavili su da će za narednu sjednici Vlade predložiti da se za tri mjeseca produži akcija “limitirane cijene”.

PKCG: Ako zarade rastu brže od produktivnosti, moraju rasti i cijene

Crnogorski trgovci godinama negiraju da je rast njihovim marži i profita glavni razlog rasta inflacije.

Centralna banka Crne Gore prije tri godine imala je i istraživanja čiji je zaključak da je inflacija uvezena, odnosno da su trgovačke marže imale neznatan uticaj na rast cijena.

Međutim, Narodna banka Hrvatske je tada imala istraživanja o rastu cijena i njihov zaključak je bio da je rast marži domaćih uvoznika i trgovaca glavni razlog rasta cijena.

Iz Privredna komora (PKCG) saopštili su juče da ne podržavaju bilo koju vrstu bojkota njenih članica bez obzira na sektor u kojem posluju i smatra ga neopravdanim, jer direktno pogađa privredu koja nije odgovorna za izazove koji se na ovaj način pokušavaju riješiti.

U saopštenju PKCG navodi se da se u vidu mora imati specifičnost crnogorske ekonomije, koja je uvozno zavisna i kao takva u velikoj mjeri podložna uticaju globalnih i regionalnih ekonomskih kretanja.

“Pokrivenost uvoza izvozom na nivou je od svega 14 odsto što dodatno usložnjava situaciju i povećava osjetljivost naše privrede. Stoga pri upoređivanju našeg tržišta i tržišta zemalja u regionu i šire, treba sagledati cjelokupni ekonomski ambijent”, rekli su iz PKCG.

Navode da sektor trgovine na veliko i malo predstavlja jedan od najznačajnijih sektora crnogorske privrede, jer ima najveće pojedinačno učešće u bruto dodatnoj vrijednost od 13,7 odsto u 2023. godini, a zapošljava više od trećine svih zaposlenih u privatnom sektoru.

“Stoga, ne treba iznositi paušalne ocjene o poslovanju kompanija iz ovog sektora. Naime, sve kompanije predaju finansijske iskaze Poreskoj upravi i iz njih se lako može utvrditi, između ostalog, da je bruto marža u Crnoj Gori manja nego u Sloveniji, Srbiji i Hrvatskoj. Podsjećamo da je “Analiza cijena i poslovanja trgovinskih preduzeća u Crnoj Gori – sektor prehrambenih proizvoda i bezalkoholnih pića” koju je uradio tim profesora sa Ekonomskog fakulteta pokazala da se rast cijena u prethodnom periodu nije desio kao posljedica neracionalnog ponašanja trgovaca, već faktora na koje privreda ne utiče. Analiza je pokazala i da sektor trgovine nije generator inflacije, te da je rast cijena neminovan kada zarade rastu brže od produktivnosti, na što je Komora i ranije ukazivala. Zato je generatore inflacije potrebno dodatno analizirati uključujući i uticaj pojedinih mjera ekonomske politike”, piše u saopštenju.

Dodaju da je administrativni aparat znatno uvećan i da se uz rast zarada koji se desio u prethodnom periodu, a koji nije praćen povećanjem produktivnosti rada, došlo do paradoksalne situacije da su lična primanja u javnom veća od primanja u realnom sektoru, tj. privredi, koja puni budžet i finansira javni sektor.

“Naša ukazivanja da se dugoročni održivi rast ne može temeljiti isključivo na podsticanju lične potrošnje, potvrđuje stopa rasta od 2,6% u trećem kvartalu 2024. godine koja je najniža kvartalna stopa u proteklih nekoliko godina”, piše u saopštenju PKCG.