Prema navodima tužbe, Hrković zahtijeva da joj država plaća simboličnu odštetu sve dok se zagađujuće čestice ne svedu ispod granica koje su propisane radi zaštite zdravlja ljudi

Glavna rasprava u postupku po tužbi Elzane Hrković iz Pljevalja, koja tereti državu zbog povrede prava na zdravu životnu sredinu, zaključena je juče u Osnovnom sudu u Podgorici, a sutkinja Tamara Brnović presudu će izreći 18. februara.

Postupak koji se vodi pred sudom u Podgorici mnogi ocjenjuju kao istorijski, jer bi njegov epilog mogao da utiče na percepciju problema, ali i drugačije gledanje na pitanje odgovornosti države u odnosu na zagađenje i njegove posljedice.

Hrković tužbom traži da joj država nadoknadi nematerijalnu štetu koju je već pretrpjela zbog povrede svojih prava.

Kako je ranije pojasnio njen pravi zastupnik Danilo Vujanović, radi se, prema njegovim riječima, o simboličnom iznosu koji ne odgovara visini štete koja je tužilji zaista učinjena, jer „njena namjera nije da se obogati, već je njena jedina želja da natjera državu da se beskompromisno posveti ekološkoj katastrofi u Pljevljima“.

– Imajući u vidu da će se zagađenost vazduha izvjesno nastaviti sve dok država ne preduzme aktivne korake da se suoči sa problemom, tražimo da joj država ubuduće plaća određeni iznos novca, sve dok se zagađujuće čestice ne svedu ispod granica koje su propisane radi zaštite zdravlja ljudi. Uvjeren sam da je to jedini način da se država motiviše da pomogne građanima Pljevalja – kazao je tada Vujanović.

Nalazi stručnjaka i svjedočenje

Tokom pripremnih ročišta i glavne rasprave iskaz je dala tužilja, a prezentovani su nalazi stručnjaka Instituta za javno zdravlje o uticaju aero zagađenja na zdravlje ljudi, a juče se čulo i dopunsko izjašnjenje Agencije za zaštitu životne sredine u odnosu na ranije upućena dokumenta o praćenju stanja i zagađenja vazduha u Pljevljima.

Ranije je tužilja tokom saslušanja pred sudom opisala da je zimi zagađenje tako intenzivno da na ulici ne prepoznaje ljude, samo vidi njihove siluete kako se probijaju kroz maglu smoga. Navela je da neprestano osjeća ukus uglja u ustima, zagađenje utiče na njenu kondiciju do te mjere da se teško kreće stepenicama, prozore ne otvara, a njen društveni život zimi – ne postoji.

U nalazu IJZ koji je u septembru dostavljen sudu prezentovani su mehanizmi koji pojašnjavaju na koji način zagađenje vazduha utiče na zdravlje.

Kratkotrajno izlaganje zagađenom vazduhu, prema nalazu IJZ, izaziva iritaciju sluzokože očiju, nosne šupljine i grla, stezanje u grudima i otežano disanje, smanjenje funkcije pluća, respiratorne infekcije i pogoršanje astme, dok dugotrajna izloženost povećava rizik za bolesti kao što su moždani udar, bolesti srca, hronična opstruktivna bolest pluća i rak pluća.

Predstavnik IJZCG dr Borko Bajić je u novembru izložio glavne zaključke iz pisanog nalaza i mišljenja koje je ta ustanova sudu dostavila tokom septembra.

Dva zaključka iz nalaza i mišljenja, kako je tada naveo advokat Vujanović, predstavljaju strašno upozorenje državi.

– Prvo, računajući od svih ljudi u Pljevljima koji umru od prirodne smrti, skoro svaki četvrti umre od posljedica zagađenja vazduha. I drugo, životni vijek stanovnika Pljevalja je za oko 30 mjeseci kraći zbog izloženosti zagađenom vazduhu – kazao je punomoćnik tužilje.

Nadležnost i evropska praksa

Iako je u pripremnom postupku zastupnik interesa države imao prigovor zbog utvrđivanja nadležnosti suda, takav argument je odbijen, a za nadležan proglašen je Osnovni sud u Podgorici, budući da se tužbom traži utvrđivanje odgovornosti za nepreduzimanje mjera od strane zvaničnih institucija države.

Vujanović je uoči pripremnog ročišta ocijenio za naš list da Osnovni sud u Podgorici nema težak zadatak u ovom slučaju ukoliko, polazeći od nepobitnih i dokazivih činjenica, utvrdi nedopustiva prekoračenja srednjih godišnjih vrijednosti zagađujućih materija u vazduhu, koje godinama ugrožavaju zdravlje ljudi.

Smatra da naruku tužilji, pored podataka o zagađenju, ide i to što bogata praksa Evropskog suda za ljudska prava, koju naši sudovi moraju neposredno primijeniti, „pokazuje da su ljudska prava najgrublje povrijeđena kada narušena životna sredina utiče na čovjekov kvalitet života, što je u Pljevljima, nažalost, odavno slučaj“.

– Tužba se zasniva na međunarodnom i domaćem pravu koje propisuje da država mora preduzimati sve mjere, neumorno i konstantno, kako bi građanima obezbijedila zdravu životnu sredinu, uključujući čist vazduh – ocijenio je tada Vujanović.