Demokratska partija socijalista (DPS) i nekadašnji Demokratski front (DF) rastu ili su stabilni na lokalnom nivou zato što su se njihove stranačke strukture konsolidovale nakon smjene vlasti 2020. godine, dok to nije slučaj s građanskim političkim akterima, između kojih postoje sukobi i koji imaju slabe partijske infrastrukture.

To proizilazi iz odgovora koje je “Vijestima” dao metodolog i profesor Fakulteta političkih nauka u Beogradu Miloš Bešić, na pitanje u vezi sa tim šta pokazuje to što se DPS-u i bivšem DF-u povećava rejting ili ostaje uglavnom na istom nivou na većim biralištima na lokalu, dok stranke kao što su Pokret Evropa sad (PES), Demokratska Crna Gora (Demokrate) i Građanski pokret (GP) URA gube podršku.

Opozicioni DPS i vladajući nekadašnji DF ostvarili su dobre rezultate u dva navrata na izborima u Budvi, održanim prošle sedmice i u maju, kao i na biralištima u Podgorici krajem septembra, dok je PES-u i Demokratama, koji su takođe dio izvršne vlasti, te GP URA koji je u opoziciji pao rejting.

Povratak dva bloka

Bešić je rekao “Vijestima” da su na crnogorskoj političkoj sceni prije 2020. dominirali, s jedne strane DPS, i s druge DF ili stranke koje su grativitirale oko tog političkog saveza, te da su “građanske partije” uvijek imale relativno niske rejtinge.

“To je išlo do nekih sedam, osam procenata ako uzmete i GP URA, nekad Liberalni savez, Pokret za promjene (PzP) prije nego što je postao dio DF-a… Građanske partije imale su šest do osam odsto rejtinga, i nikada nisu imale preko 10 odsto”, navodi on.

Profesor dodaje da se nakon izbora 2020, na kojima je smijenjena trodecenijska vlast DPS-a, biračko tijelo te stranke i bivšeg DF-a preraspodijelilo, tako što je dio glasača ta dva politička subjekta prišao “umjerenim građanskim opcijama”.

“Tu prije svega mislim na PES i Demokratsku Crnu Goru. Oni koji su bili ‘mekši’ u svom uvjerenju, u smislu DPS-a i srpskih partija, prosto su prešli tu”, kazao je Bešić.

DPS je od 2020. u opoziciji, dok je DF iz Skupštine podržavao prvu post DPS vladu (na čijem je čelu bio Zdravko Krivokapić), dok je u izvršnu vlast prvi put ušao ljetos, iako je od početka dio aktuelne parlamentarne većine.

Sagovornik navodi da su se, u međuvremenu, partijske strukture oko DPS-a i DF-a konsolidovale, dok u “građanskom bloku” postoji “aktivan sukob” između nekoliko partija. Taj sukob se, prema njegovim riječima, dešava na relaciji GP URA – PES i PES – predsjednik Crne Gore Jakov Milatović, “koji ima svoju partiju”.

“Tu se aktivno dešavaju sukobi koji slabe te partije, uz činjenicu da one imaju mnogo slabiju organizaciju da bi mobilisale svoje glasače od ove dvije strukture (DPS-a i bivšeg DF-a). To se dešava kao efekat…”, ocijenio je Bešić.

Kako se glasalo u Budvi i Podgorici

Na izborima u Budvi, održanim prije četiri dana, po devet mandata osvojile su dvije liste koje su činile nekad jedinstveni DF, koji je posljednje dvije godine imao apsolutnu vlast u toj primorskoj opštini. Lista “Za budućnost Budve” predvođena Mladenom Mikijeljom osvojila je 2.979 glasova, 137 više nego u maju, a “Budva naš grad” Nikole Jovanovića dobila je 2.907, odnosno 236 glasova više.

DPS je na biralištima u Budvi “zaradio” 2.522 glasa (sedam mandata), 294 više nego na prethodnim izborima.

Istovremeno, savezu Demokrata i PES-a prepolovljena je podrška u budvanskoj skupštini: do nedjelje su u njoj imali šest odbornika, a od tada tri. Ta koalicija osvojila je 1.117 glasova, 862 manje nego što su te dvije stranke zaradile u zbiru na majskim izborima, kad su nastupale odvojeno.

Međutim, treba imati u vidu da je na prethodnim izborima s Demokratama nastupio Đorđe Zenović, koji je u nedjelju izašao samostalno i ostvario odličan rezultat, a s PES-om “Nova Budva”, koja je ovog puta bila s Mikijeljevom listom.

Kad se Demokratama i PES-u doda podrška koju je dobio Zenović (efekat podrške “Nove Budve” nije moguće izračunati), ispada da je savez partija premijera Milojka Spajića (PES) i potpredsjednika Vlade Alekse Bečića (Demokrate) izgubio mandat i 126 glasova, što svakako predstavlja pad.

Što se tiče GP URA, ta stranka dobila je u nedjelju 138 glasova manje – u maju je imala 550. Uprkos tome, zadržali su (jedan) mandat u lokalnom parlamentu.

Na izborima u maju, bivši DF imao je neznatan pad u odnosu na lokalne izbore koji su održani 2022, dok je DPS osvojio dva mandata više. S druge strane, Demokrate su osvojile manje glasova, ali su zadržale mandate, kao i GP URA, a PES, koji nije bio na biralištima prije dvije godine, osvojio je 1.500 glasova manje nego na parlamentarnim izborima održanim 2023.

Kad je riječ o Podgorici, DPS je osvojio 24.309 glasova, a prije godinu je na parlamentarnim u širem savezu imao 19.274. Partije bivšeg DF-a osvojile su sa Socijalističkom narodnom partijom (SNP), Ujedinjenom Crnom Gorom, Pravom Crnom Gorom i Slobodnom Crnom Gorom 16.361 glas. Ti politički akteri (ne računajući Ujedinjenu, te Demos koji je bio u savezu sa SNP-om) u odnosu na prošlogodišnje izbore, na kojima su nastupili u tri kolone, osvojili su u zbiru oko dvije i po hiljade glasova više nego tada.

Koalicija PES-Demokrate dobila je 17.672 glasa, dok je PES na parlamentarnim izborima imao u Podgorici s manjim koalicionim partnerima 27.620 – gotovo deset hiljada više. Lista GP URA, Milatoviću bliskog Pokreta za Podgoricu i PzP-a osvojila je 8.538 glasova – gotovo dvije i po hiljade glasova manje nego GP URA prošle godine s Demokratama.

„Jačaju Đukanović i Vučić“

Glavna i odgovorna urednica nedjeljnika “Monitor” Milena Perović, kazala je “Vijestima” da lokalni izbori pokazuju da bivši DF raste ili da je stabilan, te da to automatski znači i jačanje DPS-a, što rezultati s birališta takođe govore.

“Konstantno insistiranje na identitetskim pitanjima i temama koje dijele društvo i podižu tenzije od strane bivšeg DF-a, nužno izazivaju kontrareakciju – jačaju DPS, koji se predstavlja kao građanska partija, a koji nikad nije napravio otklon od svoje uloge u devedesetim, a decenijama je vladao upravo na podjelama i identitetskim pitanjima. To je gorivo njihove političke snage. U suštini, jačaju (predsjednik Srbije Aleksandar) Vučić i (bivši predsjednik Crne Gore i DPS-a Milo) Đukanović”, rekla je ona.

Sporne teme o kojima govori sagovornica, a na kojima insistira ili je insistirao DF, su podizanje kapele na Lovćenu, uvođenja dvojnog državljanstva sa Srbijom, promjena Ustava da bi srpski jezik bio službeni, rezolucija o genocidu u Jasenovcu…

Perović je ocijenila da je posebno i kompleksno pitanje zašto građanske partije ne bilježe značajniji uspjeh. Navodi da se, osim brojnih faktora koje treba uzeti u obzir, “pa i snage onih centara koji silno pokušavaju Crnu Goru da odvuku od EU i onih koji žele da zagluše koncept građanskog društva”, mora pogledati “u utrobu naših tzv. građanskih lista”.

“Koliko su one u stvari građanske, a koliko su ipak dio postojećih dominantnih matrica, i možda samo njihov umiveniji dio. Koliko su spremne i sposobne za suštinske promjene i izgradnju građanskog i normalnog društva kad dobiju priliku, umjesto za kompromisni ples s vukovima naše prošlosti radi partijskih interesa i vlasti. Mislim da dio problema leži upravo tu. Istovremeno, posebno je pitanje zašto ovo društvo ne pruža ruku onima koji jesu istinski građanski glas, a koji su tu”, konstatuje Perović.

Međusobne krtike, prozivke, optužbe za “montiranje” afera…

Sukob na relaciji PES-Milatović, koji pominje profesor Bešić, datira još dok je šef države bio u toj stranci.

On je krajem februara, nakon višemjesečnih razmirica s premijerom i liderom PES-a Milojkom Spajićem, podnio ostavku na sve funkcije u partiji, rekavši da je dotadašnji način njenog rada suprotan obećanom i vrijednostima koje je imao na umu prilikom njenog stvaranja.

Milatović je bio drugi čovjek (zamjenik predsjednika) PES-a, stranke koju je sa Spajićem napravio prije dvije godine i koja je za to vrijeme pobijedila na predsjedničkim i parlamentarnim izborima i preuzela vlast u nekoliko gradova, uključujući i Podgoricu.

Predsjednik je kritikovao određene odluke u vezi s formiranjem Spajićeve vlade, izražavao nezadovoljstvo načinom na koji su birani kadrovi vlasti, tvrdio da ona ne odražava interese građana i kritikovao njen rad​. PES je na to odgovarao kritikama, tvrdeći da se Milatović miješa u posao premijera.

Razmirice između GP URA i PES-a traju od formiranja Spajićeve partije u ljeto 2022. U to vrijeme, lider GP URA Dritan Abazović je bio premijer. PES je tvrdio da je GP URA “izdao izbornu volju”, da se protivi ekonomskom programu “Evropa sad”… PES je tvrdio i da je Abazović “montirao” aferu Do Kvon, nakon što je istoimeni uhapšeni južnokorejski “kralj kriptovaluta” pisao na adrese nekoliko tadašnjih zvaničnika i funkcionera o navodnim poslovnim aranžmanima sa Spajićem i finansiranju PES-a.

S druge strane, GP URA je od dolaska PES-a na vlast optuživala Spajićevu stranku da urušava javne finansije, sektor bezbjednosti, da partijski zapošljava…