Crna Gora je još daleko od modela kojim Centralna izborna komisija u Bosni i Hercegovini novčano kažnjava političke stranke i kandidate za kršenje izbornih pravila i funkcionersku kampanju, za šta bi najprije trebalo promijeniti zakonski okvir ili ojačati kapacitete Agencije za sprečavanje korupcije (ASK), jer je ona trenutno nadležna za tu oblast.

To su ocijenili sagovornici “Vijesti” odgovarajući na pitanje da li bi crnogorske nadležne institucije, poput Državne izborne komisije (DIK) trebalo da imaju mogućnost da, poput Centralne izborne komisije (CIK) Bosne i Hercegovine, da novčano kažnjavaju partije zbog funkcionerske kampanje i kršenja izbornih pravila.

Predsjednik Državne izborne komisije (DIK) Nikola Mugoša kazao je “Vijestma” da se čini to bi taj odgovor trebalo da da Odbor za izbornu reformu, odnosno, u konačnom Skupština Crne Gore.

“Upravo će poslanici dati krajnju riječ u odnosu na eventualno izmjenu nadležnosti državnih institucija koje imaju svoju ulogu u izbornom procesu”.

Mugoša je kazao da je tačno da CIK BIH ima ovu nadležnost, ali sa druge strane i mnogo veće kadrovske i tehničke kapacitete u odnosu na DIK koja svega ima 11 zaposlenih službenika u Stručnoj službi.

“Osim ove značajne razlike, zakonodavac se opredijelio da kontrolu finansiranja političkih subjekata i izbornih kampanja povjeri Agenciji za sprečavanje korupcije. U tom smislu, a ovdje iznosim lični stav, smatram da bi rješenje ovog pitanja trebalo kanalisati u pravcu jačanja kapaciteta ASK”, ocijenio je Mugoša.

CIK BiH je uoči proteklih lokalnih izbora izrekla partijama i kandidatima na stotine hiljada eura za kršenje izbornih pravila, uključujući i zabranu funkcionerske kampanje. Funkcionerska kampanja se odnosi na korišćenje javnih resursa ili pozicija u vlasti u svrhu promovisanja političke stranke ili kandidata tokom izborne kampanje.

CIK BiH ima mehanizme za nadzor nad izbornim procesom i može izricati različite sankcije kao što su novčane kazne ili diskvalifikacija kandidata, u zavisnosti od težine prekršaja.

Saradnik na programima u Centru za građansko obrazovanje (CGO) Nikola Obradović je ocijenio da u toj NVO smatraju da je primarni problem funkcionerske kampanje u Crnoj Gori što nije jasno i adekvatno zakonski regulisana, jer ne postoje ni mehanizmi da se ona procesuira onako da to bude odvraćajuće za političke partije.

“Imali smo, tako, školske primjere zloupotreba javnih resursa i netransparentnosti, kako kod aktuelne, tako i kod ranijih Vlada, a da je to prolazilo nekažnjeno i praktično postalo sastavni, unaprijed isplanirani dio izbornih kampanja, pri čemu je to na nedavno održanim izborima u Podgorici dostiglo do sada neviđene razmjere, koje najbolje ilustruje prezentacija projekta Vlade za izgradnju naselja Velje Brdo”, istakao je Obradović.

On je naglasio da je neophodno suzbiti funkcionersku kampanju da bi se obezbijedili fer izborni uslovi, a to uključuje njeno jasno definisanje u izbornim zakonima, uz prateće konkretne i vrlo stroge sankcije, posebno finansijske sankcije.

“Takav pristup bi doprinio stvaranju zdravijeg političkog ambijenta u državi i istinski kompetitivnije izborne utakmice”.

Odgovarajući na pitanje na koji način bi se mogao riješiti /ublažiti problem funkcionerske kampanje koji je u Crnoj Gori i te kako zastupljen, Obradović je kazao da su to najprije zakonske reforme, odnosno izmjene Zakona o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja, uz precizno definisanje pojma funkcionerske kampanje i uspostavljanje granice između javnog i partijskog interesa.

“Sada imamo inertne ili neažurne institucije kada je u pitanju sankcionisanje funkcionerske kampanje, što ukazuje i na nedostatak političke volje da se ovaj problem adekvatno adresira. Svakako, jedno od potencijalnih rješenja u sankcionisanju funkcionerske kampanje je i davanje većih ovlašćenja ASK-u, uz napomenu da ta institucija teško može funkcionisati u postojećem pravnom okviru, jer je isti ne lišava štetnog političkog uticaja”, ocijenio je Obradović.

Centralna izborna komisija BIH izrekla je tokom kampanje za nedavne lokalne izbore nekoliko stotina hiljada konvertabilnih maraka kazni političkim partijama i kandidatima zbog preuranjene izborne kampanje, zloupotrebe djece u političke svrhe ili govora mržnje.

U Crnoj Gori je bilo dosta primjera kojima državni i lokalni funkcioneri, uoči podgoričkih izbora, pokušavaju da obezbijede prednost političkim akterima koje predstavljaju, naročito pred izbore u Podgorici 29. septembra.

Od 27. jula, kad su raspisani ti izbori, bilo je na desetine takvih primjera – raspisivanje tendera, presijecanje vrpci, najave projekata… čiji su akteri najviši državni zvaničnici, ministri, čelnici Podgorice, direktori gradskih preduzeća… Neki od njih oštro su, za vrijeme vladavine Demokratske partije socijalista (DPS), kritikovali tu praksu.

Jedan od najaktivnijih u funkcionerskoj kampanji je premijer i šef Pokreta Evropa sad (PES) Milojko Spajić. On je za mjesec, od 21. avgusta do 21. septembra, imao četiri konferencije za medije/prezentacije, na kojima je najavio velike infrastrukturne i stambene projekte.

Prvo je obećao da će Vlada, u narednih pet do sedam godina, završiti 18 dionica auto-puteva i brzih cesti kroz državu, dugih 480 kilometara i vrijednih osam milijardi eura, onda obznanio raspisivanje tendera za idejni projekat obilaznice oko Podgorice, potom predstavio projekat bulevara Vojislavljevića u glavnom gradu, da bi potom najavio izgradnju novog naselja na Veljem brdu u Podgorici, poručujući da će oni koji nemaju stan moći, kroz taj projekat, da ga nabave pod povoljnim uslovima.

Funkcionerske kampanje nije se libio ni šef države Jakov Milatović. On je sa zamjenikom gradonačelnika Podgorice Lukom Rakčevićem (Građanski pokret URA) posjetio podgoričke vatrogasce početkom avgusta. To se desilo dan nakon informacije da Milatović okuplja savez u kom bi, između ostalih, trebalo da bude i Rakčevićeva stranka, a da bi zamjenik gradonačelnice Podgorice mogao da ga predvodi na izborima. To je, ubrzo potom, i ozvaničeno. ASK je pokrenuo postupak protiv Milatovića i Rakčevića zbog drugog slučaja, kada su učestvovali u kampanji u toku radnog vremena. Njegova poziv da građani izađu na izbore, snimljen u kabinetu predsjednika, objavljen je na youtube kanalu liste koja je nosila njegovo ime.

Funkciju u predizborne svrhe zloupotrebljavala je i gradonačelnica Podgorice Olivera Injac (PES). Ona je, između ostalog, donijela odluku o besplatnom gradskom prevozu u mjesecu izbora, s direktorom Uprave za saobraćaj Radomirom Vuksanovićem najavila raspisivanje tendera za izgradnju bulevara Vojislavljevića, s direktorom KCCG-a Aleksandrom Radovićem potpisala sporazum o poslovno-tehničkoj saradnji te institucije i Glavnog grada…

Iz PES-a su odluku o besplatnom prevozu pravdali riječima da se ona ne može vezivati za izbore, da se “tako namjestilo” i da se ne može mijenjati Dan mobilnosti.

Agencija za sprečavanje korupcije (ASK) utvrdila je da je Glavni grad Podgorica prekršio je Zakon o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja, donošenjem odluke o besplatnom prevozu u mjesecu lokalnih izbora. Gradonačelnica je kažnjena sa 200 eura, ali je saopštila da će se žaliti Upravnom sudu.

U Bosni kazne i za veličanje ratnih zločinaca i vrijeđanje LGBT u kampanji

Centralna izborna komisija BiH kaznila je, na primjer, Savez nezavisnih socijaldemokrata (SNSD) čiji je predsjednik Milorad Dodik, sa 8.000 KM (približno 4.000 eura) zbog zloupotrebe djece u političke svrhe, a dodatnih 8.000 zato što je u Doboju, dan uoči početka predizborne kampanje, postavio plakate ispred rukometne dvorane čime je, kako je rečeno, vodio preuranjenu kampanju.

Kako prenose tamošnji mediji, SNSD je zbog Dodika i člana njegove stranke Ljube Ninkovića, odnosno njihovih izjava, kažnjen sa 5.000 KM. Ustanovljeno je da su Dodik i Ninković tokom jednog predizbornog skupa vrijeđali pripadnike LGBT zajednice govoreći o jednoj političkoj partiji i Gradskom vijeću Banja Luke. Sam Ninković je kažnjen sa 7.000 KM.

Kandidat za načelnika Kalinovika ispred opozicione Partije demokratskog progresa gradonačelnika Banjaluke Draška Stanivukovića, Vlado Sladoje kažnjen je sa 20.000 KM radi veličanja ratnog zločinca Ratka Mladića tokom predizborne kampanje. CiK je kaznio i njegovu stranku i to sa 3.000 KM.