Prema podacima Međunarodne agencije za istraživanje raka (IARC) za 2022. godinu, procijenjeno je da su 32 žene preminule od raka grlića materice, a 58 ih je oboljelo

Svijest o raku grlića materice i važnosti redovnih pregleda i učestvovanja u skrining programu i dalje je na nezadovoljavajućem nivou u Crnoj Gori – po učestalosti od umiranja od ove bolesti se nalazimo na visokom šestom mjestu, podatak je Instituta za javno zdravlje (IJZCG).

Na prvom mjestu je Rumunija, zatim Moldavija, Ukrajina, Litvanija, Rusija, pa Crna Gora.

– Prema podacima Međunarodne agencije za istraživanje raka (IARC) za 2022. godinu, 58 žena u Crnoj Gori je oboljelo od raka grlića materice. Po učestalosti obolijevanja od maligniteta, kod žena u Crnoj Gori na prvom mjestu je rak dojke, drugom pluća, trećem debelog crijeva i rektuma, četvrtom tijela materice i na petom rak grlića materice – kazali su iz IJZCG.

Željka Stevović, načelnica organizacione cjeline Doma zdravlja Podgorica, izabrani doktor za žene i specijalistkinja ginekologije sa akušerstvom i endokrinolog, Pobjedi je kao glavni razlog visoke stope mortaliteta navela slab odziv pacijentkinja, što dovodi do kasne dijagnoze, a samim tim i loše prognoze za oporavak od ove opake bolesti. 

– Pored svih dostupnih metoda za rano otkrivanje raka grlića materice i dalje je nezadovoljavajući broj pacijentkinja koje dolaze na redovne preglede. Na žalost svih nas u sistemu javnog zdravstva, koji radimo preglede, uz skrining koji je organizovan u svim domovima zdravlja, u Crnoj Gori i dalje je nezadovoljavajući broj pacijentkinja koje se redovno pregledaju – kaže Stevović.

Ističe da se konstantno radi na edukaciji, informisanosti i dostupnosti pregleda da bi se svijest o neophodnosti dolaska promijenila uprkos stigmama vezanim za pregled ginekologa. Ističe da veliki broj pacijentkinja dolazi tek kada ima neku tegobu.

– Kao razlog nejavljanja na preventivne preglede, pacijentkinje najčešće navode da su se dobro osjećale, kao i da imaju strah od posjete, da je pregled neprijatan, bolan i sl. Naravno da su to sve negativni stavovi koji se mogu mijenjati, jer svaka posjeta ginekologu može značajno da utiče na razumijevanje važnosti preventivnog pregleda. Rano postavljanje dijagnoze karcinoma grlića podrazumijeva i potpuno izlječenje – kaže Stevović.

Strah i stid jači od svijesti o prevenciji

Prema podacima Međunarodne agencije za istraživanje raka (IARC) za 2022. godinu, procijenjeno je da su 32 žene preminule od ove vrste karcinoma.

– Ovi podaci jasno pokazuju važnost preventivnih mjera, kao što su redovni skrining pregledi i edukacija o HPV vakcinaciji kako bi se smanjio broj oboljelih i umrlih u Crnoj Gori – poručili su iz IJZCG.

Kao i ljekari na terenu, i iz ove zdravstvene institucije navode da su pored nedovoljne informisanosti o ovoj bolesti, straha od pregleda, osjećaja nelagode, veoma izražene i kulturne i socijalne barijere kao što su tradicionalni stavovi i društvene norme koji znatno mogu uticati na to da žene manje pažnje posvećuju preventivnim pregledima.

– Iako su skrining pregledi organizovani u svim domovima zdravlja u Crnoj Gori, procenat žena koje su učestvovale u ovom programu je jako nizak i na nezadovoljavajućem nivou u odnosu na evropski prosjek. Zato je veoma važno da žene shvate značaj ovog pregleda jer se ranim otkrivanjem povećava mogućnost uspješnog liječenja raka grlića materice – poručili si iz Instituta za javno zdravlje.

Raniji podaci Svjetske zdravstvene organizacije (SZO) za 2020. godinu pokazali su da Crna Gora ima najveću dobno standardizovanu stopu obolijevanja (26,2/100.000 žena) i umiranja (10,5/100.000 žena) od raka grlića materice u Evropi.

Jedan od najznačajnijih koraka crnogorskog zdravstvenog sistema jeste konačno uvođenje vakcina protiv HPV virusa, koji je najčešći uzročnik raka grlića materice, a prve djevojčice su vakcinisane 26. septembra 2022. godine.

Tada se Crna Gora pridružila grupi od oko 100 država svijeta koje tu djelotvornu i visokobezbjednu vakcinu primjenjuju već 15 godina, a u pojedinim zemljama je obolijevanje od raka, koji je uzrokovan infekcijom, gotovo iskorijenjeno.

Proširene su starosne grupe, pa se sada mogu vakcinisati mladi do 26 godine. Vakcina je bezbjedna i besplatna. Vakcina obezbjeđuje najbolju zaštitu ukoliko se primi od devete do 14. godine.

U ranijem odgovoru Institituta za javno zdravlje navodi se da su ostvareni više nego zadovoljavajući rezultati kada je imunizacija HPV vakcinom u pitanju, a ona predstavlja najbolju moguću zaštitu od ozbiljnih bolesti uključujući i rak grlića materice. 

– Prisutno je značajno interesovanje za vakcinaciju djevojčica uzrasta od 10 do 14 godina, tako da očekujemo da ono bude sve veće i veće. Aktivna imunizacija protiv oboljenja izazvanih humanim papiloma virusom (HPV) se sprovodi kod djevojčica i dječaka uzrasta od devet do 14 godina (rođeni od 1. januara 2010. do 31. decembra 2015. godine) i ova grupa se smatra primarnom ciljnom grupom za vakcinaciju. Od ukupnog broja djevojčica iz primarne ciljne grupe koje podliježu vakcinaciji, vakcinisano ih je oko 18 odsto, dok je procenat vakcinisanih dječaka 0,54 odsto – kazali su iz ove institucije.

Vakcina najbolja zaštita

Institut za javno zdravlje preduzeo je brojne mjere kako bi apelovali na značaj imunizacije HPV vakcinom.

U preporukama je naglašeno da se vakcinacijom postiže najbolja zaštita od ozbiljnih bolesti. Svaka vakcinisana djevojčica pomaže u kontroli širenja infekcije time što sama ne učestvuje u njenom širenju. HPV je toliko čest da će više od 80 odsto nevakcinisanih muškaraca i žena biti inficirano u nekom trenutku svog života. Polno prenosivi tipovi HPV-a posebno su zastupljeni među mladima do 25 godina. Djevojčica koja je vakcinisana, prije nego što postane seksualno aktivna, biće zaštićena od najčešćih i opasnih tipova virusa i neće dalje širiti virus na druge.

– HPV je takođe povezan sa rakom vulve, penisa, anusa, glave i vrata, kao i sa genitalnim bradavicama. Uvijek je bolje spriječiti HPV infekciju od kasnijih pokušaja liječenja bolesti koje ona izaziva – piše u preporukama Instituta.

Ova vakcina nije obavezna, kao što su one protiv MMR ili velikog kašlja, te roditelji ne mogu biti kažnjeni ukoliko ne vakcinišu dijete, ali ljekari poručuju da je obaveza da roditelj zaštiti svoje dijete,

Imunizaciju od devet do 18 godina sprovode timovi izabranih doktora za djecu, a za osobe uzrasta od 19 do 26 godina epidemiološki timovi u domovima zdravlja i IJZCG. Ipak, primarna grupa su i dalje djeca.

Oko 14 odsto žena ima HPV

Ginekološkinjau Domu zdravlja dr Željka Ralević je ranije Pobjedi kazala da HPV pozitivnih žena u Crnoj Gori ima 14 odsto, a prema procjenama Globocana iz 2022. godine, broj novooboljelih žena od karcinoma grlića materice je 58 na godišnjem nivou.

– Nije nužno da žene koje su pozitivne na HPV razviju karcinom grlića, čak manje od jedan odsto je podatak iz regiona. Bitno je raditi na imunitetu jer zdrava žena HPV izbaci iz svog organizma prosječno za dvije godine. Potrebne su redovne kontrole, PAPA test, kolposkopija. Ako je sve u redu, HPV se samo prati. Ukoliko dođe do razvoja promjena na grliću materice, one se hirurškim tehnikama uklanjaju i tako se onemogućava da dođe do nastanka karcinoma grlića materice – pojasnila je dr Ralević i apelovala na da su redovni ginekološki pregledi obavezni.