Centar za građansko obrazovanje (CGO) ukazuje na hronični izostanak transparentnosti procesa EU integracije Crne Gore, nikad manju uključenost zainteresovane javnosti u ovaj ključni državni prioritet, ali i nizak stepen ispunjenosti preuzetih obaveza. Po podacima do kojih je CGO došao, tokom prve polovine ove godine ispunjeno je 49% obaveza koja je Vlada sama sebi utvrdila za ovaj period, uz velike razlike u učincima među organima, pa je kod nekih ta ispunjenost 100% ili 90%, dok je kod drugih ispod 50%, a ima i onih kod kojih je na nivou od 0%, uz napomenu da je teško dati nezavisnu ocjenu s obzirom na nedostupnost brojnih informacija.

CGO podsjeća da je Vlada Crne Gore, na sjednici održanoj 11. aprila 2024. godine, usvojila Program pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji (PPCGEU) 2024 – 2027, iako je ranije postojao Program pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji 2023 – 2024. Nema objašnjenja što je mijenjano za 2024. godinu, kao i ni zašto je ovaj dokument koji važi i za ovu godinu usvojen poslije prvog kvartala iste godine i da li je dokument uključio u aprilu i one obaveze koje su već ispunjene u prvom kvartalu.

– Kroz PPCGEU 2024 – 2027 ukupno je planirano je 335 obaveza za 2024. godinu od čega 102 obaveze za prvu polovinu 2024. godine. Po zvaničnim podacima koje je CGO dobio, shodno Zakonu o slobodnom pristupu informacijama, od 102 preuzete obaveze do kraja juna 2024. godine institucije su sprovele svega 50, odnosno 49%, iako bi se stekao utisak po izjavama zvaničnka da se sve munjevito brzo završava, a ne da se 52 nezavršene obaveze prebacuju za drugu polovinu godine kada ostaje ukupno 285. To znači i da bi Vlada morala u narednih nekoliko mjeseci imati učinak koji je skoro šest puta bolji od ovog u prvoj polovini godine da bi bila na pozitivnog nuli što se tiče ispunjavanja obaveza na putu ka EU, ukazuju iz CGO.

Dodaju da se od 102 planirane obaveze za prvu polovinu 2024. godine, 28 odnosi na zakone, 28 na podzakonske akte a 46 na strateška dokumenata, od čega je realizovano 50 obaveza. 

– Najniži stepen ispunjenosti ispunjenosti bilježi se u odnosu na strateška dokumenta 37%, slijede zakonska sa 57% i vezani podzakonski akti sa 61%, ukazuju iz CGO.

CGO cijeni da je bilo važno što je usvojen niz zakona koji su uticali na dobijanje pozitivnog Izvještaja o ispunjenosti privremenih mjerila (IBAR), ali i da su u pojedine zakonske tekstove ugrađivane ozbiljne konstrukcione rupe zarad partijskih i partikularnih interesa, a sve zloupotrebljavajući važan momenat i otvorenosti EU prema Crnoj Gori. Na ovakva postupanja blagovremeno je ukazao i NVO sektor i zainteresovana stručna javnost, posebno u slučajevima Zakona o nacionalnom javnom emiteru – Javnom medijskom servisu Crne Gore i Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o Sudskom savjetu i sudovima.

CGO je kritikovao i jednu od prvih odluka premijera Spajića da zatvori za javnost sjednice Vlade, ali i opominjao da će to voditi, između ostalog, i manjoj transparentnost procesa EU integracija, a imajući u vidu da nadležna ministarka samo usmeno daje informaciju na sjednicama Vlade o tome kako se napreduje, odnosno da ovih informacije nema u pisanoj formi u materijalima niti sa jedne jedine do sad održane sjednice Vlade.

– Na žalost, naša upozorenja su se pokazala tačnima i to je ograničilo praćenje ovog procesa u realnom vremenu, a samim tim i doprinos zainteresovanih strana, a otvorilo prostor Vlada da manipuliše sa svojim ocjenama koje su u nesaglasju da konkretnim podacima, navode iz CGO.

Prema podacima sa kojima CGO raspolaže, četiri institucije su u potpunosti realizovale obaveze iz PPCGEU koje su bile predviđene za prvu polovinu 2024. godine, uz napomenu da se radi o institucijama koje su i imale samo po jednu obavezu. Riječ je o Državnoj revizorskoj instituciji (DRI), Revizorskom tijelu, Kabinetu potpredsjednika Vlade za politički sistem, pravosuđe i antikorupciju i Ministarstvu saobraćaja i pomorstva. Dodatno, sa 90% ispunjenosti obaveza, u ovom periodu, ističe se Ministarstvo pravde (9 od 10 obaveza).

Pola ili više od polovine planiranih obaveza iz ovog Programa, predviđenih za prvu polovinu tekuće godine, realizovalo je šest institucija: Ministarstvo kulture i medija sa 50% (4 od 8 obaveza), Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede 60% (3 od 5 obaveza), Ministarstvo energetike i rudarstva 60% (3 od 5 obaveza), Uprava za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove 67% (4 od 6 obaveza), Ministarstvo unutrašnjih poslova 70% (9 od 13 obaveza), i Ministarstvo ljudskih i manjinskih prava 75% (3 od 4 obaveze).

Pet institucija je realizovalo manje od polovine planiranih obaveza iz ovog Programa za prvu polovinu godine: Ministarstvo rada i socijalnog staranja 25% (2 od 8 obaveza), Ministarstvo finansija 31% (4 od 13 obaveza), dok sa 33% učinka slijede Ministarstvo turizma, ekologije, održivog razvoja i razvoja sjevera (2 od 6 obaveza), Ministarstvo javne uprave (1 od 3 obaveze), i Ministarstvo ekonomskog razvoja (2 od 6 obaveza).

Takođe, pet institucija nije ispunilo nijednu obavezu planiranu PPCGEU 2024 – 2027 u prvoj polovini 2024. Riječ je o Ministarstvo zdravlja (0 od 4), Agenciji za civilno vazduhoplovstvo (0 od 3), Ministarstvu prosvjete, nauke i inovacija (0 od 2), Ministarstvu sporta i mladih (0 od 1) i Upravi carina (0 od 1).

CGO podsjeća da se sa IBAR-om ne završava crnogorski put ka EU i još jednom apeluje na donosioce odluka da ne skreću fokus sa brojnih preuzetih obaveza na ovom putu, pri čemu je podjednako važna i dinamika njihovog ispunjenja i kvalitet.