Foto: Pixabay –

U Crnoj Gori postoje tri pružna pravca koja čine okosnicu željezničkog sistema u Crnoj Gori. To su pruge Vrbnica Bar, zatim pruga Podgorica državna granica sa Albanijom, te regionalni pravac Nikšić Podgorica. Nacionalnim strategijama prepoznati su i novi željeznički pravci – od Nikšića do Čapljine, te Pljevlja – Bijelo Polje – Berane – Peć. Za ove pravce urađena je studijska dokumentacija na nivou idejnih rješenja.

To, između ostalog, piše u Nacionalnom programu željezničke infrastrukture koji je Vlada usvojila na jučerašnjoj sjednici. Ovim dokumentom se, na osnovu stanja željezničke infrastrukture, utvrđuju planovi izgradnje nove, rekonstrukcija i održavanje postojeće željezničke infrastrukture, određuju prioriteti i dinamika realizacije, kao i visina i izvori, odnosno potencijalni izvori potrebnih finansijskih sredstava za njegovo izvršavanje.

Osnovni koncept strategije (smjernica) razvoja željezničke infrastrukture određen je dugoročnim ciljem – članstvom u Evropskoj uniji.

– Željeznička infrastruktura ulazi u novo razdoblje opterećena dotrajalošću i skromnom funkcionalnom sposobnošću infrastrukturnih podsistema, te potrebom prilagođavanja zahtjevima transevropskog željezničkog sistema. U fazi tekućeg održavanja i manjeg investicionog održavanja, cilj je da infrastruktura ostane na postojećem nivou i da se dovede u projektovano stanje – stoji u saopštenju.

Finansiranje ove faze obavlja se uz podršku državnog budžeta i ulaganja od strane upravljača infrastrukture od sredstava ostvarenih po osnovu korišćenja infrastrukture.

– U fazi rekonstrukcije, cilj je otklanjanje tzv. „uskih grla“, dok je u fazi modernizacije, cilj da željeznički transportni sistem u Crnoj Gori bude kompatibilan sa transportnim sistemom Evropske unije. Finansiranje ove faze obavljaće se iz strukturnih fondova Evropske unije i kredita međunarodnih finansijskih institucija – kazali su uz Vlade.

Realizacijom planiranih aktivnosti, projekata i radova definisanih Nacionalnim programom očekuje se bolja povezanost sa mrežom panevropskih koridora i privlačenje robnih i saobraćajnih tokova u regionu iskorišćavanje potencijala Luke Bar što će imati multiplikativne efekte na ukupan ekonomski rast.

Kako piše u strategiji, jedno od ograničenja sa kojima se suočava Crna Gora kada je u pitanju željeznički saobraćaj, kao prepreka rastu konkurentnosti, jeste nedovoljno razvijena i uvezana infrastruktura. Boljim saobraćajnim povezivanjem sa regionom uticali bi na mijenjanje tržišnih uslova poslovanja, olakšali pristup regionalnom tržištu, snizili zavisne troškove nabavke i na taj način doveli do povećanja konkurentnosti.

– Pri tome treba imati u vidu da željeznički saobraćajni pravci u Crnoj Gori, uz drumske saobraćajnice i druge vrste saobraćaja, imaju konkurenciju u željezničkim koridorima susjednih zemalja, pa i šire. Zbog toga je od velike važnosti pravovremeno ulaganje u održavanje, izgradnju i modernizaciju željezničkih pruga u Crnoj Gori i to usklađeno sa susjednim zemljama koje se nalaze na istom koridoru – ruti (Srbija i Albanija), uz istovremenu modernizaciju i povećanje kapaciteta luke Bar, kako bi se povećao obim željezničkog saobraćaja. U suprotnom, može doći do usmjeravanja saobraćajnih potreba na druge alternativne pravce – pojašnjeno je.

Zbog neprilagođenosti, dotrajalosti, zastarjelosti i dugogodišnjeg nedovoljnog ulaganja u željezničku infrastrukturu, za dostizanje navedenih ciljeva potrebna su znatna finansijska sredstva i vremenski period od 6 do 9 godina za realizaciju projekata.

– Prioritet ulaganja u željezničku infrastrukturu prepoznat je i definisan nizom evropskih inicijativa i regionalnih strategija koje je potpisala ili čije zaključke slijedi Crna Gora. Navedenim dokumentima željeznički pravac Vrbnica – Bar, kao dio međunarodne željezničke pruge Beograd – Bar, je prepoznat kao osnova željezničkog infrastrukturnog sistema u Crnoj Gori i osnovni tranzitni pravac koji luku Bar povezuje sa zaleđem. Ostale dvije pruge, Podgorica – Državna granica sa Albanijom, kao dio međunarodne pruge Podgorica – Skadar, odnosno regionalna pruga Nikšić – Podgorica, su direktno vezane sa prugom Beograd – Bar i predstavljaju jedinu željezničku vezu Albanije sa regionom i Evropom, odnosno povezuju značajne privredne centre u Crnoj Gori – piše u strategiji.

Nacionalnim strategijama prepoznati su i novi željeznički pravci, Nikšić – Čapljina (BiH) i Pljevlja – Bijelo Polje – Berane – Peć, za koje je urađena studijska dokumentacija na nivou idejnih rješenja. Potpisivanjem Sporazuma na visokom nivou 16. maja 2023. godine, indikativnim proširenjem Trans-evropske transportne mreže (TEN-T) obuhvaćena je i pruga Podgorica-Nikšić-Čapljina.

Pruga Vrbnica – Bar (otvorena pruga – 169,21 km), dio je međunarodne pruge Beograd – Bar kroz Crnu Goru. Na dijelu pruge od državne granice sa Srbijom do stanice Trebešica, u periodu od 2006. do 2019. godine izvršen je remont gornjeg stroja i brzina saobraćanja vozova sa 50 km/h povećana je na 80 km/h, što predstavlja maksimalnu moguću brzinu za ovaj dio pruge, uzimajući u obzir trasu pruge i eksplatacione uslove. Dio pruge od Trebešice do Bara, izuzev tunela Sozina u dužini od 6,17 km koji je remontovan, nije remontovan i na ovom dijelu pruge dužine 95,65 km, zbog stanja elemenata gornjeg stroja pruge, nestabilnih kosina i aktivnih klizišta, brzina saobraćanja vozova iznosi od 30 do 70 km/h. Remontom ovog dijela pruge i sanacijom kosina i klizišta, moguće je uspostaviti maksimalnu brzinu saobraćanja vozova od 80 do 100 km/h. Kompletna pruga predstavlja jednu od najtežih pruga za održavanje i eksploataciju u Evropi.

– Za privredu Crne Gore, ovo je najznačajniji saobraćajni pravac i zajedno sa lukom Bar predstavlja jedinstven sistem i vezu sa zemljama Centralne Evrope za teretni saobraćaj – navedeno je.

Pruga Nikšić – Podgorica (otvorena pruga – 56,60 km) je, nakon remonta koji je počeo 2006. godine i obuhvatao je kompletnu zamjenugornjeg stroja pruge na cijeloj dužini pruge, sa sanacijom trupa pruge na pojedinim dionicama, rekonstrukciju i sanaciju 12 tunela, elektrifikaciju i ugradnju savremenih signalno-sigurnosnih uređaja i adaptaciju staničnih zgrada, puštena u saobraćaj u oktobru 2012. godine. Geometrijski parametri pruge dozvoljavaju projektovane maksimalne brzine saobraćanja vozova od 75 do 100 km/h. Na ovoj pruzi trenutna maksimalna brzina je 75 km/h od Nikšića do Danilovgrada i 60 km/h na dionici od Danilovgrada do Podgorice.

Pruga Podgorica – državna granica sa Albanijom (otvorena pruga – 24,70 km), dio je međunarodne pruge Podgorica – Skadar i nije elektrificirana. U periodu od 1992. do 2002. godine, pruga je bila zatvorena za saobraćaj, a nakon toga saobraćaju samo teretni vozovi. Pruga je projektovana za brzinu od 80 km/h, a trenutna maksimalna brzina iznosi 70 km/h do stanice Tuzi, a 50 km/h od stanice Tuzi do ržavne granice sa Albanijom.

Na osnovu urađenih idejnih rješenja sa studijom predizvodljivosti, u budućnosti je moguće očekivati proširenje željezničke mreže Crne Gore izgradnjom kraka pruge Nikšić – Podgorica ka Bileći (Bosna i Hercegovina), a takođe i izgradnju nove pruge Pljevlja – Bijelo Polje (Ravna Rijeka) i dalje ka Beranama i granici sa Kosovom. Navedena dva željeznička pravca predstavljaju dio željezničkih pruga prema Čapljini (BiH) i Peći (Kosovo).

Kada je riječ o sredstvima za realizaciju nacionalnog programa u naredne tri godine, a za koje su izvjesni izvori finansiranja, govorimo o cifri od oko 232,82 mil EUR. Od toga nešto preko 24 miliona u ovoj, zatim oko 103,82 mil EUR u narednoj, odnosno 104,81 mil EUR u 2026. godini.

Ova sredstva biće obezbijeđena iz budžeta, donatorskih sredstava EU i Zapadnobalkanskog investicionog okvira (WBIF), zatim donatorsko-kreditna i kreditna sredstva (EIB, EBRD i WBIF).

Takođe, u dokumentu se navodi i da su za realizaciju pokrenutih projekata potrebna i sredstva u iznosu od 103,87 miliona, ali ona još nisu obezbijeđena.

U Strategiji se navodi da se svi projekti na željeznici koji su vezani za infrastrukturu, finansiraju se iz izvora koji su subvencionisani od strane EU, od 100% (izrada tehničke dokumentacije, fond za Zapadni Balkan WBIF), 50% (radovi inabavka opreme, fond za Zapadni Balkan WBIF), do 85% (predpristupni fondovi, IPA). Nabavka voznih sredstva i mehanizacije za održavanje infrastrukture se finansiraju isključivo iz kreditnih aranžmana.

– Tako se i navedena nedostajuća sredstva za infrastrukturne projekte na željeznici mogu obezbijediti iz pomenutih subvencionisanih fondova, kroz jedan veći aranžman – zaključili su iz Vlade.