Foto: PV Informer –

Crna Gora pripada seizmički aktivnim područjima, sa izraženim seizmičkim hazardom. Najveći seizmogeni potencijal ima priobalni pojas Crne Gore i njegovo neposredno zaleđe, dok, kako se kreće ka unutrašnjosti države, on postepeno slabi.

Seizmičnost Crne Gore karakterišu brojna autohtona seizmogena žarišta. Kao izrazito seizmički aktivan prostor Crne Gore, treba svakako apostrofirati seizmogene zone oko Ulcinja i Bara, Budve i Brajića, Boke kotorske, ali i neposrednu okolinu Berana, kompletan region Skadarskog jezera, Maganika, upozoreno je u Strategiji za smanjenje rizika od katastrofa od 2025. do 2030. godine.

– Na seizmičnost Crne Gore takođe utiče i veći broj seizmogenih zona na zapadnom Balkanu – posebno one sa prostora južne Hrvatske, istočne Hercegovine, sjeverne Albanije i južne i jugoistočne Srbije, navedeno je u ovom vladinom dokumentu.

U strategiji se navodi da učestaliji rizik u Crnoj Gori, uslovljen i usložen klimatskim promjenama, negativnim procesima u rječnim koritima zbog bujičnog karaktera rijeka koje imaju veliku godišnju količinu pronosa nanosa, kao i djelimično negativnim djelovanjem čovjeka, jesu poplave.

– Direktni uzroci, najčešće prepoznati, za pojavu poplava su: obilne padavine u slivovima većih rijeka ili jezera, kiša uz naglo topljenje snijega, visina vodostaja u momentu njegovog porasta, kratkotrajne kiše visokog intenziteta, poplave u kraškim poljima usled velikih padavina i nedovoljne propusnosti prirodnih ponora, pojava leda na rijekama, povremeno visok nivo mora, eventualni proboj brana i nasipa, pojava koincindencije velikih voda, meandriranje toka, pojava klizišta, neprimjerena gradnja, uticaj stanja vodotoka i brana iz susjednih država i drugi uzroci. Indirektni uzroci pojave poplava mogu biti prirodnog ili antropogenog porijekla, a najznačajniji antropogeni uzrok poplava u poslednjim decenijama je ubrzana i neplanska urbanizacija, nastala kao posledica rasta populacije u naseljima, koja dodatno povećava rizik od poplava, pogotovu kada se objekti grade gotovo u samim koritima, čime se smanjuje propusna moć i kapacitet vodotoka, piše u ovom dokumentu.

Navedeno je i da su neki od primjera povećane radioaktivnosti u Crnoj Gori zabilježeni prilikom dozimetrijske kontrole pošiljaka metalnog otpada.

– Tokom kontrole, više puta je otkriveno prisustvo povećane radioaktivnosti, kao posledica postojanja izvora jonizujućeg zračenja u otpadnom metalu, pri čemu je stopiran uvoz od oko 130 tona otpada. Najveći broj izvora u Crnoj Gori koristi se u industriji za ispitivanje materijala. Gama radiografija predstavlja metodu primjene radioaktivnih izotopa za otkrivanje pukotine na varovima i nehomogenosti u nekom materijalu. Za industrijsku radiografiju u Crnoj Gori koristi se radionuklid selen (75Se) koji po svojoj nominalnoj aktivnosti pripada izvorima kategorije dva (2). Selen (75Se) posjeduje Institut za crnu metalurgiju a.d. Nikšić. Prilikom transporta ovih radioaktivnih izvora može doći do prekomjernog ozračivanja usled saobraćajne nesreće ili krađe uređaja sa izvorom iz vozila, što se već dešavalo, istaknuto je u strategiji.

Oluje učestale na moru

Prema procjeni rizika od katastrofa Crne Gore, nastanak olujno vremenskih nepogoda (OVN) i učestalost javljanja ovog hazarda na manjem prostoru najveća je na primorju, prosječno bar jednom u dvije godine, a ekstremnog karaktera bar jednom u pet godina, sa velikom vjerovatnoćom 51–98 %.

– Olujno vremenske nepogode koje bi zahvatile veći prostor Crne Gore (središnji i primorski region) imaju čestinu javljanja jednom u 2–20 godina, sa procjenom realizacije 6–50 %. Postoje dva tipa ekstremnih padavina – jakih kiša – navedeno je u strategiji.
 

Kada su u pitanju šumski požari, oni predstavljaju ključnu prijetnju po šumske ekosisteme, posebno na sjeveru države i oni su globalni ekološki i ekonomski problem.

– Zbog geografske pozicije u Mediteranu, opštih karakteristika terena i sve izraženijeg negativnog uticaja klimatskih promjena, crnogorske šume su posebno ugrožene. Šumski i požari na otvorenom prostoru predstavljaju sve učestaliji rizik, najčešće povezan sa ljetnjim sušnim periodima i direktno uslovljen ekstremnim meteorološkim uslovima, kao i ljudskim faktorom. Šume su jedan od najznačajnijih prirodnih ekosistema i jedna od komponenti na kojoj se bazira održivi razvoj Crne Gore. Šume i šumska zemljišta imaju mnoštvo značajnih funkcija, kao što su proizvodne, ekološke i socijalne. Šume pokrivaju 59,5%, a šumsko zemljište 9,9%, što čini 69,4% ukupne teritorije Crne Gore. Šumski pokrivač daleko je iznad evropskog (46%) i svjetskog (30%) nivoa šumskog pokrivača. Pod zaštitom je 13,41% od ukupne površine teritorije Crne Gore. Očuvanje šuma je od primarnog značaja za razvoj jedne države, tako da ulaganje u zaštitu, očuvanje i obnavljanje šuma nema alternativu. Crna Gora se opredijelila da svoj razvoj temelji na osnovama ekološke države, pa očuvanje šumskih resursa, ekosistema, očuvanje biodiverziteta i održivo gazdovanje dobijaju na izuzetnoj važnosti, navodi se u strategiji.

Ukazano je i da su u Crnoj Gori ekstremni vremenski i klimatski događaji koji ugrožavaju ljude, materijalna i kulturna dobra i životnu sredinu u neprekidnom porastu, a prisutni su: olujno vremenske nepogode (jake kiše koje dovode do poplava, oluje u sklopu ciklona, grad, jaki vjetar), suše i toplotni talasi, hladni talasi i sniježne padavine.

– Klimatski ekstremi, izloženost i ranjivost su pod uticajem brojnih faktora, uključujući antropogene klimatske promjene, prirodnu varijabilnost i društveno ekonomski razvoj. Smanjenje rizika od katastrofa i adaptacija na klimatske promjene fokusirani su na smanjenje izloženosti i ranjivosti i povećanje otpornosti od mogućih nepovoljnih uticaja klimatskih ekstrema. Prema projekcijama buduće klime, očekuje se da će klimatske promjene povećati frekvenciju i jačinu ekstremnih događaja, osim sniježnih oluja, zbog smanjivanja akumulacija sniježnog pokrivača, ali i da će podstaknuti i mnoge druge nevremenski povezane hazarde, npr. klizišta. Olujno vremenske nepogode lokalnog karaktera karakteristične su za topliji dio godine i to su potencijalno vrlo opasne situacije u kojima bezbjednost ljudi može biti ugrožena i koje mogu da naprave veliku materijalnu štetu i razaranje na ograničenom malom prostoru za relativno kratko vrijeme, ukazano je u strategiji.