Zatvorski sistem Crne Gore odražava veće stope zatvorske populacije od prosjeka i znatan procenat osuđenika koji čekaju na presudu, što ukazuje na potencijalna područja za poboljšanje sudskog procesa. Nedostatak prenatrpanosti i balansirani odnosi osuđenika po zaposlenom sugerišu relativno adekvatne uslove upravljanja zatvorom u poređenju sa mnogim evropskim zemljama, proizilazi iz izvještaja Savjeta Evrope o zatvorskoj populaciji u 48 ustanova.

U tom dokumentu piše da je stopa zatvorenika u Crnoj Gori znatno visočija od evropskog prosjeka, odnosno, iznosi 168 osuđenika na 100.000 stanovnika, dok je prosjek u Evropi 124, što ukazuje na relativno visoku stopu zatvaranja u poređenju sa drugim evropskim zemljama. Konstatovano je i da na konačnu osudu čeka 42,1 odsto osuđenika, što je značajno viši prosjek u poređenju sa evropskim, koji iznosi 30 odsto.

U izvještaju je konstatovano i da se Crna Gora ne suočava sa problemom prenatrpanosti u zatvorima, jer je znatno iznad punog kapaciteta – 78 osuđenika na 100 mjesta.

Od ukupnog broja osuđenika, žene čine 3,5 posto zatvorske populacije, 14,5 odsto su stranci, a kada je u pitanju starost osuđenih lica u crnogorskim zatvorima je 20,2 procenta starijih od 50 godina i 3,4 posto starijih od 65. Procenat starijih osuđenika u Crnoj Gori viši je od evropskog prosjeka

U izvještaju piše i da je u prosjeku, u crnogorskim zatvorima, 2,1 osuđenik po jednom zaposlenom. Konstatovano je i da je stopa zatvorske populacije u Crnoj Gori (168), Albaniji (179) i Sjevernoj Makedoniji (142) nekoliko puta veća u poređenju sa Hrvatskom (106) i Slovenijom (68).

„Stope zatvorske populacije u Albaniji i Crnoj Gori relativno su visoke u poređenju sa njihovim regionalnim susjedima“, piše u izvještaju.

Objašnjavaju da je tokom izvještajnog perioda iza crnogorskih rešetaka bilo 1.036 zatvorenika.

U saopštenju Savjeta Evrope, koje prati izvještaj, konstatovano je da prenatrpanost zatvora nastavlja da bude akutan i uporan problem u značajnom broju evropskih zatvorskih uprava.

„Prema godišnjim statistikama Savjeta Evrope o zatvorskim populacijama (SPACE I) za 2023. godinu, objavljenim danas. U zemljama sa preko 500.000 stanovnika, dvanaest zatvorskih uprava je prijavilo da imaju više zatvorenika nego raspoloživih mjesta u januaru 2023. Generalno, u Evropi, broj zatvorenika na 100 raspoloživih mjesta porastao je za 2 odsto od 31. januara 2022. do 31. januara 2023. (sa 91.7 na 93.5 zatvorenika). Sedam zatvorskih uprava prijavilo je gustinu zatvora od preko 105 zatvorenika na 100 raspoloživih mjesta, što ukazuje na ozbiljnu prenatrpanost: Kipar (166 zatvorenika na 100 mjesta), Rumunija (120), Francuska (119), Belgija (115), Mađarska (112), Italija (109) i Slovenija (107). Pet zatvorskih uprava prijavilo je vrlo visoku gustinu zatvora: Grčka (103), Švedska (102), Sjeverna Makedonija (101), Hrvatska (101) i Turska (100). Ostale uprave su prijavile gustinu zatvora ispod 100, ali su bile na ivici prenatrpanosti: Irska (99), Portugal (98), Finska (97), Danska (97), Engleska i Vels (UK) (97) i Azerbejdžan (96)“, piše u saopštenju.

Objašnjavaju da je 31. januara 2023. bilo je 1,036,680 zatvorenika u 48 zatvorskih uprava država članica Savjeta Evrope koje su pružile informacije (od 51).

„Od januara 2022. do januara 2023. medijalna stopa evropske zatvorske populacije porasla je za 2.4 posto u zemljama sa više od milion stanovnika – sa 113.5 na 116.2 zatvorenika na 100,000 stanovnika, što je slično povećanje kao i prethodne godine“.

Objasnili su i da je Crna Gora među šesnaest zatvorskih uprava koje su doživjele značajan porast u stopi zatvorske populacije od januara 2022. do januara 2023. godine.

„Šesnaest zatvorskih uprava doživjelo je značajan porast u stopama zatvorske populacije od januara 2022. do januara 2023: Republika Moldavija (+52%), Sjeverna Makedonija (+26%), Kipar (+25%), Turska (+15%), Azerbejdžan (+13%), Irska (+12%), Crna Gora (+11%), Armenija (+11%), Hrvatska (+10%), Mađarska (+8.7%), Sjeverna Irska (UK) (+8.3%), Gruzija (+8.2%), Bugarska (+8.1%), Austrija (+6.8%), Italija (+5.7%) i Švedska (+5.1%), u zemljama sa preko 500,000 stanovnika. Stope zatvaranja su značajno pale samo na Malti (-22%), u Litvaniji (-8.9%), Estoniji (-8.8%) i Grčkoj (-5.2%), dok su ostale stabilne u 23 zatvorske uprave“.

Konstatuju da su zemlje sa najvišim stopama zatvaranja prethodne godine bile Turska (408 zatvorenika na 1600,000 stanovnika), Gruzija (256), Azerbejdžan (244), Republika Moldavija (242), Mađarska (211), Poljska (194), Slovačka (183), Albanija (179), Češka (176), Litvanija (174) i Latvija (172), ali i da su među ostalim zemljama sa visokim stopama zatvaranja – Crna Gora (168), Srbija (162), Estonija (151) i Sjeverna Makedonija (142).

„Po drugi uzastopni put, ukupna evropska stopa zatvorske populacije je blago porasla. To bi još uvijek mogao biti efekat oporavka od smanjenja tokom pandemije Covid-19, zbog pada kriminala van mreže tokom zatvaranja, oslobađanja zatvorenika u nekim zemljama i smanjenja aktivnosti krivičnog pravosuđa. Međutim, ovo povećanje oštro kontrastira sa ukupnim snažnim trendom smanjenja stopa zatvaranja od 2013. godine. Ostaje da se vidi da li će doći do promjene trenda. Upornost prenatrpanosti ostaje važan izazov za mnoge zatvorske uprave“, rekao je profesor Marcelo Aebi, šef SPACE istraživačkog tima sa Univerziteta u Lozani.

Iz Savjeta Evrope pojašnjavaju da nasilna i krivična djela povezana sa drogom čine više od polovine glavnih zločina zbog kojih evropski zatvorenici izdržavaju kazne.

Krivična djela povezana sa drogom su najčešća (19% osuđene populacije), zatim ubistvo i pokušaj ubistva (13%), krađa (12%), seksualna krivična djela (8.9%), pljačka (7.7%) i napad i prebijanje (6.7%).

„Dana 31. januara 2023, u prosjeku, skoro trećina zatvorenika u evropskim zatvorima bila je u pritvoru prije suđenja. Zatvorske uprave sa najvećim udjelom pritvorenika bili su Albanija (55%), Armenija (53%), Luksemburg (49%), Švajcarska (46%), Nizozemska (45%), Crna Gora (42%) i Sjeverna Irska (UK) (41%). Češka (7.5%), Litvanija (11%), Poljska (11%), Rumunija (12%) i Sjeverna Makedonija (12%) imale su najniži udio pritvorenika.

U prosjeku, 27% zatvorenika u evropskim zatvorima su stranci, iako postoje značajne razlike među zemljama. Zatvorske uprave sa najvećim udjelom stranaca bili su Luksemburg (78%), Švajcarska (71%), Grčka (57%), Kipar (55%), Austrija (51%), Katalonija (Španija) (49%), Malta (49%) i Belgija (42%), u zemljama sa preko 500,000 stanovnika“.