Nevladine organizacije Eko-tim i Akcija za socijalnu pravdu (ASP), uz podršku WWF Adrije, podnijeli su danas Ustavnom sudu inicijativu za ocjenu ustavnosti odredbe Zakona o energetici, koja se odnosi na status privremenih povlašćenih proizvođača električne energije iz malih hidroelektrana (mHE).

„Zakonom o energetici, usvojenim 2016. godine, prvi put je definisan status privremenih povlašćenih proizvođača, koji može trajati dvije godine, s mogućnošću produženja za još godinu. Taj status može ostvariti koncesionar, koji je pribavio građevinsku dozvolu ili drugi akt za izgradnju mHE. Njima se garantuje pravo na podsticajne mjere, koje su važile na dan podnošenja zahtjeva za sticanje statusa privremenog povlašćenog proizvođača, čime se stavljaju u privilegovani pravni položaj u odnosu na status povlašćenih proizvođača. Na taj način se krši princip jednakosti, kao jedan od osnovnih ustavnih principa“, saopštili su iz ovih nevladinih organizacija.

Osnovne podsticajne mjere koje ostvaruju proizvođači električne energije su subvencije u periodu od 12 godina, garantovan otkup električne energije, prvenstvo u preuzimanju električne energije u energetski sistem. 

„Važno je napomenuti da se u prethodnim godinama od povlašćenih proizvođača električne energije iz mHE, energija otkupljivala po cijeni koja je 61% do 2,14 puta veća od cijena na međunarodnom tržištu a direktno na štetu građana Crne Gore koji iz ovog razloga imaju povećane račune za električnu energiju. Prema podacima sa sajta Regulatorne agencije za energetiku (RAE), u ovom trenutku čak 17 koncesionara ima status privremenih povlašćenih proizvođača i imaju pravo da sagrade 26 mHE. Pojedinim koncesionarima su prvi put odobreni ovi statusi prije pune četiri godine, ali su neshvatljivo još u tom statusu“, navedeno je u saopštenju.

Ove nevladine organizacije saopštavaju i da su zahvaljujući priznavanju prava na podsticajne mjere od podnošenja zahtjeva,
a ne od časa kada ispune potrebne uslove, koncesionari u praksi lakše dolazili do kredita za gradnju mHE, jer su otplatu mogli garantovati prihodima od subvencija.

„WWF Adria, Eko-tim i ASP se nadaju da će Ustavni sud što prije razmotriti Inicijativu, posebno imajući u vidu ukupnu štetnost projekata mHE koje su do sada pokazane, ne samo u pogledu uništenih rijeka, već i ogromnih subvencija na štetu potrošača. Napominjemo da su građani Crne Gore u 2018. godini, kroz račune za električnu energiju platili investitorima u mHE preko 4 miliona eura, dok je društveni gubitak bio veći od 1,3 miliona eura. Ukupna šteta koja će po društvo nastupiti u narednih 10 godina, korištenjem postojećeg modela podsticaja proizvodnje električne energije iz mHE, samo po osnovu podsticanja sadašnjeg broja proizvođača i mHE, može se procijeniti na preko 13 miliona eura“, navode iz WWF Adrije.

Potpisnici inicijative smatraju da Regulatorna agencija za energetiku (RAE) treba da obustavi sve postupke u vezi odlučivanja po osnovu izdatih statusa privremenih povlašćenih proizvođača, do odluke Ustavnog suda, kako bi barem privremeno zaustavili dalju ekonomsku štetu crnogorskom društvu i nesagledive posljedice po životnu sredinu.