Softveri i uređaji koji koriste vještačku inteligenciju (Artificial Intelligence, AI) su proteklih godina stigli do džepova i radnih stolova većine ljudi. Praktično svaki novi smartfon proizveden u posljednje tri godine ima neku ili više AI opcija, obično vezanih za kameru, multimediju ili digitalnog pomoćnika, piše Al Jazeera.

Vještačka inteligencija nije više ni neki „naučni“ termin kojeg koriste samo stručnjaci – svi već koristimo AI algoritme kada pretražujemo Google, obrađujemo fotografije na Instagramu ili dodajemo video na TikToku. Društvene mreže su možda i najočiglednije svakodnevno korišćenje AI tehnologija, ali će one u narednom periodu biti daleko više prisutnije.

Stvaranje ‘digitalnog mozga’

Nedavno su američki Wall Street i poslovni krugovi sa velikom pažnjom pratili previranja unutar kompanije Open AI, koja se smatra „novim Googleom“, a koja stoji iza najkorišćenije AI usluge na internetu – ChatGPT-a. Iako ljudima nije bilo jasno zbog čega su američki i svjetski mediji iz sata u sat izvještavali o sukobima unutra tadašnjeg upravnog odbora Open AI-ja, te pokušaju da se iz kompanije udalji jedan od njenih osnivača, Sam Altman, cijela priča je uskoro dobila i svoj epilog: Altman je za manje od nedjelju dana vraćen na čelo svjetskog AI lidera.

Previranja unutar kompanije su ubrzo „zainteresovala“ i federalne službe, koje su najavile da će pratiti dalja dešavanja. Naravno, ne radi se o nikakvom altruizmu nadležnih u SAD-u, niti brizi za tehnološke gigante u Silicijumskoj dolini, već o mnogo „opipljivijim“ tehnologijama. Tehnološka zajednica gotovo jednoglasno smatra da će Open AI za godinu ili najdalje dvije uspjeti da stvori vještačku inteligenciju koja je ravna čovjekovoj – neće se više raditi o chatbotovima (tekstualnoj chat aplikaciji), već pravom „digitalnom mozgu“, koji će razmišljati poput čovjeka, ali hiljadama puta brže.

Iako se do prije samo deceniju smatralo da je „General AI“ tehnologija daleko najmanje nekoliko decenija, izuzetno brzi razvoj čipova za „neutralno paralelno procesiranje“ te nove generacije memorijskih čipova su omogućile da se ovakav AI-model ubrza najmanje stotinu puta.

Uključena i država

Naravno, kada su u pitanju ovako napredne tehnologije, koje mnogi naučnici porede i sa pronalaskom parne mašine, te dvosmjerne električne energije, u priču se (uvijek) uključuje i država. Ovog puta, interes SAD-a i njegovih zapadnih saveznika se ogleda u tome da se do „General“ vještačke inteligencije dođe prije globalnih konkurenata, na prvom mjestu Kine i Rusije.

Kina je još 2017. godine donijela „nacionalni AI plan“, koji je zacrtao da ona postane dominantni svjetski lider na ovom polju najkasnije do 2030. Ovo se ne odnosi na samo na informatički sektor – Kina želi da AI algoritme uključi u sve sfere društvenog života, poput transporta, obrazovanja i zdravstva. Posebno se napominje i razvoj vojnih AI sistema, koji bi Pekingu omogućili dominaciju u Aziji, te mjesto globalne supersile.

Razvoj vještačke inteligencije neraskidivo je vezan i za razvoj AI hardvera, naprednih čipova koji omogućuju da sistemi koji ih koriste „samostalno donose odluke“. SAD sa svojim saveznicima je, za sada, lider na tom polju, naročito kada je u pitanju dizajn samih čipova (low-level core design). Ipak, ova prednost u odnosu na Kinu se sve više smanjuje, a stručnjaci očekuju da će do 2025. ona sustići ili čak prestići SAD i njenu Silicijumsku dolinu.

Američki embargo na izvoz dizajna čipova

U želji da što više smanji napredak Kine na ovom polju, administracija Džozefa Bajdena (kao i njegovog prethodnika Donalda Trampa) uvela je niz ograničenja i sankcija za američke tehnološke kompanije, te uvela embargo na „izvoz dizajna čipova“. Američko Ministarstvo trgovine je takođe zabranilo izvoz određenih čipova, poput A800 i H800 kompanije Nvidia, koji su jedni od najkorišćenijih u razvoju AI algoritama. Nvidia je najavila „posebne“ čipove za kinesko tržište (modele H20, L20 i L2), ali je i njihov izvoz sada odložen.

Kina se, u međuvremenu, oslanja na „domaću pamet“, prije svega svoje tehnološke gigante poput Tencenta, Baidua, Huaweia i SMIC-a. Kompanija Baidu je još 2015. godine razvila svoj sopstveni AI za prepoznavanje jezika (Natural Language Processing, NLP), gotovo godinu dana prije američkog Microsofta. Ovaj AI je danas prerastao u „Ernie Bot“, AI softver koji se smatra „kineskom verzijom ChatGPT-a“ i koji ne zaostaje po mogućnostima u odnosu na svog „američkog rođaka“.

Ne treba posebno napominjati ni da je najbrže rastuća društvena mreža na svijetu – TikTok, proizvod kineske kompanije ByteDance iz Hong Konga, te da je gotovo u potpunosti zasnovana na AI algoritmima. Predlaganje novih sadržaja i klipova za gledanje, obrada video snimaka i fotografija, te nalaženje novih muzičkih numera unutar TikToka je u potpunosti bazirano na vještačkoj inteligenciji.

Kina razvija i mnogo „ozbiljnije“ AI modele (Large Language Model, LLM). „ZidongtAichu 2.0“ se razvija unutar Kineske akademije nauka i može da koristi „modularne upite“. To u praksi znači da za razliku od ChatGPT-a i sličnih AI modela, koji prevashodno koriste tekst, „ZidongtAichu“ može kao upit da „razumije“ i video fajlove, zvuk, slike, pa čak i 3D grafičke modele. Model je razvijan na „domaćoj“ arhitekturi čipova „Huawei Ascend 310“, koji imaju izuzeto malu potrošnju energije. Kompanija Huawei je uspjela da razvije i sopstvenu „Da Vinci AI“ arhitekturu čipova, koji su blizu zapadnim dizajnima, a u nekim slučajevima čak i bolji.

Ne vjerujte vašim očima

Koliko je vještačka inteligencija postala „neprimjetna“, pogotovo na društvenim mrežama, svjedoči i primjer „najbolje fotografije sa beogradskog protesta“. Naime, proteklih dana se na društvenim mrežama u regionu masovno dijelila „fotografija“ sa studentskih protesta u Beogradu, na kojoj se vide mladi ljudi kako „kampuju“ nasred ulice, dok jedna djevojka svira gitaru. Naravno, „fotografija“ je u potpunosti lažna, generisana AI softverom, najvjerovatnije uz pomoć Midjourneya ili Stable Diffusiona. Mnogi korisnici su sliku dijelili, da bi tek kasnije u komentarima saznali da je slika zapravo – lažna.

Instagram, Snapchat i TikTok su već godinama prepuni fotografija korisnika obrađenih AI softverom i AI filterima, koji „skidaju godine“ i „uljepšavaju“. Novina su i u potpunosti vještački generisani AI „modeli i manekenke“. Ovakvi profili „virtuelnih osoba“ sadrže u potpunosti AI-generisane fotografije „prelijepih djevojaka“, koje reklamiraju prave proizvode, najčešće suplemente za mršavljenje i fitness opremu.

Da su ovakve „virtuelne influenserke“ dobra ideja marketinških agencija, pokazuje i to što mnoge od njih imaju veći broj pratilaca od pravih, živih manekenki, glumica ili pjevačica. Da sve bude još nevjerovatnije, budući da (očekivano) nigdje na profilu nije navedeno da se radi o „virtuelnoj djevojci“ iza koje stoji AI, u komentarima im se često dijele komplimenti o njihovom izgledu, te im se nudi i – izlazak u provod.