Katalin Kariko i Dru Vajsman dobitnici su Nobelove nagrade za medicinu zbog svojih otkrića koja su omogućila razvoj iRNK vakcina protiv kovida-19.

Otkrića dva laureata, profesorke Univerziteta u Segedinu u Mađarskoj Katalin Kariko i Drua Vajsmana sa Univerziteta u Pensilvaniji, ključna su bila u razvoju efikasne iRNK vakcine u borbi protiv pandemije kovida-19.

– Kroz svoje revolucionarno istraživanje, koje je fundamentalno promijenilo naše razumijevanje o međusobnoj vezi iRNK i imunog sistema, laureati su doprinijeli razvoju vakcina stopom bez presedana tokom jedne od najvećih prijetnji čovječanstvu u modernom vremenu – saopštio je komitet Nobelove nagrade.

Sekretar Nobelovog komiteta Tomas Perlman rekao je da su naučnici bili „oduševljeni i preplavljeni emocijama“ kada su ih kontaktirali i obavijestili da su dobili nagrade.

Katalina Kariko rođena je u Mađarskoj 1959. godine. Studiju o modifikaciji nukleobaza RNK sprovela je na univerzitetu u Pensilvaniji. Trenutno je profesorka na Univerzitetu u Segedinu, kao i na onom u Pensilvaniji.

Dru Vajsman rođen je u Leksingtonu u Pensilvaniji, a zajedno sa Katalin Kariko sproveo je istraživanje o modifikacijama nukleobaza. Trenutno je zaposlen na Univerzitetu u Penslivaniji kao predavač.

Vakcine prije pandemije

Vakcinacija stimuliše stvaranje imunog odgovora na određeni patogen. Time se olakšava tijelu borba sa bolešću ako se u budućnosti zarazi. Vakcine na bazi mrtvog ili oslabljenog virusa postoje već decenijama, poput onih za poliomijelitis, žutu groznicu, morbile…

Zahvaljujući napretku u molekularnoj biologiji, vakcine zasnovane na djelovima, umjesto na čitavim, virusima su razvijene. Djelovi genetskog koda virusa, obično oni koji kodiraju proteine na površini virusa, koriste se da stimulišu pravljenje antitijela. Primjeri su vakcine protiv hepatitisa B i ljudskoj papiloma virusa.

Takođe, komponente genetskog koda mogu da se prenesu na bezazleni virus nosilac – „vektor“. Ovaj metod se koristi kod vakcina protiv ebole. Kada se vektorska vakcina ubrizga, određeni protein virusa se proizvodi u našim ćelijama i stimuliše imuni odgovor protiv tog virusa.

Ograničenja tradicionalnih vakcina

Proizvodnja pomenutih vakcina zahtijeva uzgoj ćelijskih kultura na velikom nivou. To je proces koji zahtijeva ogromne resurse, zbog čega su ograničene mogućnosti da se takve vakcine razviju brzo kao odgovor na pandemiju.

Zbog toga mnogi istraživači već decenijama pokušavaju da razviju tehnologiju vakcina nezavisno od uzgojenih ćelijskih kultura, ali je to sve doskora bilo veoma izazovno.

Baš zato su dugotrajni napori biohemičarke Katalin Kariko i imunologa Drua Vajsmana, koji su omogućili efikasan i brz razvoj novog tipa vakcina zasnovanog na informacionoj RNK, utoliko važniji.