Kažu da se ne bi očuvale mnoge izvorne riječi našeg jezika da ih nije zabilježio čovjek koji se smatra prvim filologom i reformatorom sa naših prostora, mada današnja djeca o njemu uče kao o prvom reformatoru srpskog jezika. Ipak, to je samo djelić bogate zaostavštine koju nam je ostavio Vuk Stefanović Karadžić, rođen na današnji dan. 

Prema zvaničnim biografskim podacima, rođen je u selu Tršić, nadomak Loznice u Srbiji 1787. godine. O rođenju Vukovom vjerovatno svaki osnovac zna neku anegdotu, koja je vezana za njegovo ime. Naime, kako su u njegovoj porodici gotovo sva djeca poumirala, prema starom narodnom običaju, djeci je trebalo davati imena koja bi plašila sile zla, pa je tako dječak dobio ime Vuk, ne bi li se na taj način odbranio od zlih duhova, vještica i ostalih mračnih sila. 

Iako je Vuk Karadžić porijeklom Srbin, biografski podaci ukazuju da je njegova porodica u Tršiće stigla sa područja Crne Gore, a pouzdano se zna da je njegova majka bila rodom iz Nikšića.

U to doba o pismenosti djece se slabo mislilo, ali je Vuk ipak naučio da čita i piše, zahvaljujući svom rođaku Jevti koji je u to vrijeme bio jedini pismen čovjek u lozničkom kraju. Nakon toga ga je otac poslao kod kaluđera u obližnji manastir Tronošu, ali je ubrzo odustao od te ideje, jer je dječak bio zadužen za stoku a ne da uči. 

U Prvom srpskom ustanku postaje pisar kod hajdučkog harambaše, vojvode Đorđa Ćurčije, zatim pohađa školu koju je Dositej Obradović osnovao u Beogradu i radi kao carinik na Dunavu kod Kladova. Poslije propasti ustanka i pogibije vojvode, Vuk odlazi u Austriju, gdje, između ostalog, uči njemački i latinski jezik. Nakon podizanja Drugog srpskog ustanka, vraća se u zemlju, gdje biva imenovan za ličnog sekretara prote Matije Nenadovića i član senata u Beogradu. Osmanlije guše i ovu narodnu bunu, njen vođa Đorđe Petrović Karađorđe, bježi u Austriju, a Vuk odlučuje da se i sam 1813. godine preseli u Beč i tamo nastavi svoj rad.

U Beču se povezuje i druguje sa više poznatih ličnosti tog vremena, kao što su Johan Volfgang von Gete, braća Grim, Leopold Ranke i mnogi drugi. Ipak, Vuk najviše vremena provodi i najprisnije je povezan sa svojim sunarodnjakom, kojem u velikoj mjeri zahvaljuje uspjeh svog djela Jernejom Kopitarom. Iako se i sam bavio tom idejom, na odlučujući korak ga je naveo i u radu ga cijelo vrijeme podržavao ovaj njegov dobar prijatelj, slovenski jezikoslovac i slavist. Kopitar je, naime, kod Vuka vrlo brzo uočio veliku nadarenost u razumijevanju i shvatanju narodnog jezika i kluture i savjetovao ga da se posveti isključivo literarnom radu. 

Široj javnosti pristupačne knjige u Srbiji u to vrijeme bile su napisane crkvenim staroslovenskim jezikom, čije je čitanje, ali i izgovor za običnog čovjeka bio teško pristupačan i razumljiv. Vuk je zbog toga nastojao i svu svoju koncentraciju usredsredio na stvaranje jednog „narodnog“ jezika sa jednostavnim i razumljivim tonskim simbolima. Taj „novi“ jezik trebalo je da zamijeni do tada upotrebljavani, a on je u tu svrhu neumorno radio, objavljivao brojne jezičke radove, između ostalog narodnu poeziju, gramatiku, sastavio obiman riječnik.

Knez Miloš Obrenović pozvao ga je nazad u zemlju sa molbom da se prihvati izrade zakonika tada već samostalne Srbije. Vuk je prihvatio poziv i prionuo na posao, ali, nakon samo dvije godine vraća se u Beč ne mogavši više, prema sopstvenom svjedočenju, podnijeti Obrenovićev despotizam, ali i pomalo razočaran nedostatkom dovoljnog broja zagovornika i pristalica provođenja neophodnih jezičkih reformi. 

Narednih godina (1834-1838) dao se na putovanja po Dalmaciji, Crnoj Gori, Mađarskoj i Hrvatskoj, a nešto kasnije i Srbiji, svo vrijeme ne prestajući boriti se za ostvarenje svog sna. Mnoga svoja djela prevodio je ili objavljivao na njemačkom jeziku. Njegov rad visoko vrednuju, između ostalih, akademije nauka u Beču, Berlinu, Moskvi, Jeni i Petrogradu i proglašavaju ga za svog počasnog člana.

U domovini ima manje uspjeha, jer se osim Obrenovića dugo i srpska pravoslavna crkva protivila revolucionarnoj jezičkoj promjeni, sluteći čak i smanjenje broja pristalica, te na svoju stranu pokušava da privuče mnoge vodeće političke veličine tadašnje Srbije, što joj je dobrim dijelom i uspijevalo. Ipak, Vukove reformatorske ideje vremenom su sve više prihvatane u narodu, a odlučujuću prevagu su odnijele 1847. godine, kada su, na „novom“ jeziku, objavljene „Pesme“ Branka Radičevića – dokaz da se „Vukovim jezikom“ mogu pisati i umjetnička djela. 

Time je velika jezička reforma nepovratno zauzela svoje mjesto u narodu. Urođena svestranost tjerala ga je dalje, pa je, zajedno sa čitavim nizom srpskih, hrvatskih i drugih jezikoslovaca tog vremena kao šo su Đuro Daničić, Ivan Mažuranić i pomenuti Kopitar 1850. godine učestvovao u izradi takozvanog Bečkog sporazuma!

Cilj sporazuma je bio stvaranje „jednog jezika za jedan narod“, koji poznajemo kao srpskohrvatski jezik, a time je trebalo da bude obuhvaćen cjelokupni region južnoslovenskih (jugoslovenskih) zemalja. Kao posebno bogatstvo tog jezika prihvaćena je mogućnost da se zadrže latinica i ćirilica kao pismene forme. Fonetski simboli imali su u oba pisma isto značenje, iako su neki od njih pisani različito.

Već u poodmakloj starosnoj dobi Vuk je odlučio da ostatak svog života provede u Austriji. Bio je oženjen Anom Kraus, Austrijankom, sa kojom je imao 13 djece. Jedna od njegovih kćerki, Vilhemina, ostala je uz oca do njegove smrti i pomagala mu u radu, a poslije se vrlo uspješno bavila slikarstvom.

Umro je u Beču, 7. februara 1864., a 1897. godine njegovi su ostaci preneseni u Beograd. 

Doživio je da ta njegova jezička reforma 1860. godine bude i zvanično prihvaćena od svih narodnih slojeva i državnih struktura, pa i same srpske pravoslavne crkve, čime je njegov životni cilj bio i ostvaren.

Vukov rad je doslovno promijenio mnoga pravila koja su tada važila u našem jeziku, jer je 1814. godine objavio prvu gramatiku našeg jezika, nazvavši je “Pismenica serbskoga jezika”. Nedugo zatim, 1818. Godine izlazi I prvo ozdanje Srpskog rječnika, u kojem je bilo preko 25.000 riječi koje je Vuk zabilježio među ljudima.

Vrlo je važno napomenuti da je upravo Vuk izvršio reform azbuke, ali I pravopisa našeg jezika, te uveo šest novih slova: J,LJ, NJ, Ć, Đ i Š, a preostalih 24 je uzeo iz staroslaovenske azbuke. Takođe je uveo pravilo da jedan glas odgovara jednom slovu, čime je azbuka I ćirilčica praktično postala najsavršenije pismo. A svima je dobro poznato njegovo pravilo: “Piši kao što govoriš, čitaj kako je napisano!