Iako ni ugljen-monoksid (CO) ni ugljen-dioksid (CO2) nemaju boju, miris ni ukus i na prvi pogled se čine veoma sličnim, ova dva gasa su zapravo potpuno različita.

Ugljen-dioksid je prirodno prisutan u atmosferi i potiče od prirodnih procesa i ljudskih aktivnosti, jer ljudi i životinje udišu kiseonik, a izdišu ugljen-dioksid. Takođe, ugljen-dioksid nastaje i prilikom potpunog sagorijevanja.

Sa druge strane, ugljen-monoksid nastaje nepotpunim sagorijevanjem gotovo bilo kog zapaljivog proizvoda, odnosno kada se sagorijevanje odvija uz nedovoljnu količinu kiseonika. U domaćinstvima to se događa pri gorenju drva u kaminu ili pećima, kod plinskih pećnica, bojlera ali i prilikom pušenja, odnosno sagorijevanja duvana.

Fizička svojstva

Ugljen-dioksid i ugljen-monoksid dijele neka zajednička fizička svojstva, mada sa dvije značajne razlike. Oba gasa su nevidljiva, bezbojna, bez mirisa i ukusa.

Međutim, primarna razlika u fizičkim svojstvima je u tome što ugljen-dioksid nije zapaljiv. U stvari, plamen će prestati da gori u prisustvu ugljen-dioksida, pa se koristi i za gašenje požara. Ugljen-monoksid se smatra zapaljivim i goreće u prisustvu plamena. Takođe, ugljen-dioksid se smatra neotrovnim gasom, dok je ugljen-monoksid otrovan i potencijalno smrtonosan.

Opasnosti po zdravlje

Još jedna ključna tačka razlike između ugljen-dioksida i ugljen-monoksida je rizik koji predstavljaju po zdravlje ljudi. Ugljen dioksid se generalno smatra bezbjednim gasom jer je prirodni nusproizvod procesa disanja.

Međutim, bilo je rijetkih slučajeva u kojima se ugljen-dioksid može nakupiti u zatvorenom prostoru i predstavljati rizik od gušenja jer zauzima prostor koji bi inače imao kiseonik. Prekomjerna izloženost ugljen-dioksidu može izazvati glavobolju i vrtoglavicu.

Ugljen-monoksid je, međutim, opasan u bilo kojoj koncentraciji ili izloženosti.

Kada se udiše, ugljen- monoksid se vezuje za hemoglobin koji obično prenosi kiseonik do tkiva u tijelu. To spriječava da tkiva budu adekvatno oksigenisana, što dovodi do sporog gušenja. Pošto se ugljen-monoksid brže i lakše vezuje za hemoglobin od kiseonika, on na taj način spriječava vezivanje kiseonika i njegov prenos ka organima i tkivima.

Kao rezultat, procesi mentalne aktivnosti su oslabljeni, refleksi su usporeni, javlja se pospanost, malaksalost, gubitak svijesti a moguća je i smrt od gušenja. Jedini način da se otkrije CO je instaliranje alarma za ugljen-monoksid.

Pušenje i ugljen-monoksid

Iako su količine koje se sagorijevanjem duvana ispuštaju manje od onih koje nastaju npr. ispuštanjem ovog gasa iz plinske boce, nerijetko dovode do trovanja koje se manifestuje jakim glavoboljama i mučninama, pa je potpuno ostavljanje cigareta najbolja je prevencija da ne budete izloženi ovom gasu.

Za pušače koji ipak nisu spremni da se odreknu duvana postoji i rješenje koje je dokazano manje štetno – uređaji zasnovani na tehnologiji zagrijevanja, a ne sagorijevanja duvana, jer emituju u prosjeku 98% manje ugljen-monoksida i znatno niže nivoe drugih štetnih sastojaka u odnosu na dim cigarete.