Prije 35 godina puštena je u rad termolektrana (TE) u Pljevljima. Od tada u Crnoj Gori nije izgrađen veliki i pouzdani izvor jeftine struje, iako je potrošnja domaćinstava skoro udvostručena. Krajem februara ističe posljednji rok koji je Vlada dala Škodi Prahi da zaokruži finansijsku konstrukciju za gradnju drugog bloka TE i tada ćemo znati da li Crnu Goru čeka ulazak američkog giganta Dženeral elektrika kao partnera Škode Prahe, ili je u pitanju još jedno iznevjereno očekivanje. U svakom slučaju, Elektroprivreda, sa ili bez Škode Prahe, mora biti spremna da samostalno gradi novi blok TE u Pljevljima.

Više od tri i po decenije bez gradnje velikih hidroelektrana i termoelektrana je neslavan rekord, koji nije zabilježen među zemljama u razvoju koje, poput naše, imaju deficit struje a grade ili planiraju gradnju ekskluzivnih turističkih kapaciteta.

Od sticanja nezavisnosti, najprije se pominjala gradnja hidroelektrana na Morači, pa potom se uveliko pričalo o izgradnji drugog bloka TE „Pljevlja“, ali do realizacije, uprkos gromoglasnim najavama, nije došlo.

Doduše, došlo je do izgradnje nekoliko manjih hidroelektrana i vjetroparka na Krnovu, ali ukupna proizvodnja tih izvora je zanemarljivo mala u odnosu na proizvodnju termoelektrane. Ne manje bitna stvar je što je struja iz tih novoizgrađenih alternativnih izvora višestruko skuplja od klasičnih izvora.

Zbog nove naknade za obnovljive izvore energije, februarski računi će za koji procenat biti veći, pa niko više ne vjeruje u mogućnost da će država nastaviti da podržava izgradnju novih alternativnih izvora. Jednostavno, građani nemaju novca da plaćaju skupe mikrocentrale i vjetreogeneratore, pa se moramo okrenuti klasičnim izvorima: termoelektranama i velikim hidroelektranama.

Ne zna se kada će početi gradnja TE: Polako ulazimo u petu godinu od kada je raspisan tender za traženje partnera koji će graditi drugi blok termoelektrane u Pljevljima, ali još nije izvjesno kada će i da li će početi realizacija projekta.

Odbor direktora EPCG je prije dvije godine odlučio da je češka kompanija Škoda Praha dala najpovoljniju ponudu za gradnju drugog bloka termoelektrane. I sa ekonomskog i sa ekološkog stanovništa, ponuda Čeha je ocijenjena kao najbolja. Međutim, Česi, koji su po dogovoru trebali da obezbijede 85 odsto kredita, nijesu uspjeli da privole Češku eksportnu banku da kreditira projekat. Zbog toga su dva puta tražili odlaganje roka za zaokruživanje finansijske konstrukcije. Posljednji rok ističe krajem februara. Česima, koji su poznati kao poslovično precizni i tačni, nije išla na ruku ni strategija italijanskih partner A2A u EPCG, koji su smatrali da trenutno nije vrijeme za gradnju i finansiranje drugog bloka TE.

Česi najavili ulazak Dženeral elektrika: I kada su svi vidjeli gotovo siguran raskid ugovora EPCG sa Škodom Prahom, kao grom iz vedra neba odjeknula je vijest da su Česi sklopili dogovor o strateškom partnerstvu sa američkim Dženeral elektrikom. Predstavnici dvije kompanije, kako je prenijela Pobjeda pisanje čeških medija, potpisali su sporazum o strateškom partnerstvu, koji definiše uslove saradnje u izgradnji drugog bloka termoelektrane u Pljevljima po sistemu ključ u ruke.

Škoda Praha i Dženeral elektrik su dogovorili da će zajednički graditi i opremiti termoelektranu. Osim toga, zajednički će Elektroprivredi Crne Gore, koja je investitor izgradnje drugog bloka, obezbijediti kredit koji treba da pokrije najmanje 85 odsto investicije.

Do kraja frebruara Škoda Praha i Dženeral elektrik bi trebalo da naprave i predstave konačni nacrt finansijske strukture i uslove finansiranja projekta.

Škoda Praha je potpisala ugovor sa EPCG za izgradnju termoelektrane u septembru 2016. godine.

Iz Vlade je najavljeno da ukoliko Škoda Praha ne obezbijedi finansiranje drigog bloka TE, EPCG treba sama da preuzme odgovornost, formira projektni tim sačinjen i od stručnjaka iz inostranstva i sopstvenim snagama finansira izgradnju drugog bloka.

Prvi blok zagađuje okolinu, uprkos ulaganjima u ekološku zaštitu: Nije tajna da proizvodni proces u termoelektrani, i zbog nekih konstrukcionih grešaka dimnjaka, ima negativne uticaje na zdravlje ljudi i životnu sredinu koji se manifestuju kroz zagađenje zemljišta, vode, vazduha, proizvodnju buke i elektromagnetna dejstva.

TE „Pljevlja“ je već navršila 35 godina rada, i uprkos velikim ulaganjima u ekološku zaštitu, i dalje ozbiljno ugrožava zdravlje ljudi i životnu sredinu.

Njen projektovani radni vijek je davno istekao još prije deset godina, a revitalizacijom osnovne opreme može biti produžen maksimalno još pet godina.

Preostali radni vijek opredjeljuje resurs turbine, koji, prema preporukama proizvođača, iznosi oko 220.000 sati. Na osnovu ovih podataka, izvršenih poslova revitalizacije i dosadašnjeg broja sati rada uz pretpostavku da se radi 6500h/god, proizilazi da je preostali projektni resurs bloka najdalje do 2021.godine.

Moraju se sačuvati radna mjesta u Pljevljima: Zbog toga drugi blok mora biti blok kontinuiteta, jer se ne smije dozvoliti da Pljevlja ostanu bez termoelektrane, jer bi onda prestao da radi Rudnik uglja koji zapošljava oko 700 radnika. Iz evropskih institucija je preporučeno da prvi blok treba zatvoriti najkasnije nakon 2025.godine, zbog zastarjelosti opreme i nezadovoljavanja evropskih standarda.

Ekološke NVO su u pravu kada kažu da prvi blok zagađuje okolinu, ali se namjerno ne govori o tome ko najviše zagađuje taj grad.

Privatna ložišta, kojih ima na stotine, su glavni zagađivači Pljevalja! I to piše u svakom godišnjem izvještaju Agencije za zaštitu životne sredine, a opravdano se postavlja pitanje zašto se stalno potencira priča o termoelektrani kao glavnom zagađivaču?

Zbog toga je izgradnja drugog bloka, toplifikacija Pljevalja i gašenje privatnih ložišta uslov opstanka najsjevernijeg crnogorskog grada.

Prvorangirani ponuđač Škoda Praha je ponudila je gradnju drugog bloka snage 254 megavata po cijeni od 324,5 miliona eura, sa godišnjom prozvodnjom električne energije od 1.600 gigavatsati.

Prema tenderskim uslovima, Škoda Praha je dužna da obezbijedi kredit investitoru u visini od 85 odsto investicije.Prema planovima Čeha, novi blok bi trebao da bude energetske efikasnosti čak 39,5 odsto, što je za oko 12 odsto više nego efikasnost starog bloka. Dakle, blok dva, kako su Česi obećali, će imati veću snagu, proizvodiće više energije nego postojeći blok, a pritom će trošiti značajnu manju količinu uglja – svega 800.000 tona godišnje! Uz efekat rashladnog tornja koji će smanjiti vazdušno zagađenje u Pljevljima. Ćitav posao bi bio završen najkasnije za tri godine.

Česi planiraju da prekopiraju TE „Tušimice“ u Pljevljima: Da češka priča o ekološkim termoelektranama nije bez osnova, uvjerio se potpisnik ovih redova koji je prije četiri godine posjetio TE „Tušimice“, koja će, prema najavama, biti model elektrani koju su Česi planirali da grade u Pljevljima. Potpisnik ovih redova je vidio svojim očima da se nedaleko od tušimičke elektrane, uzgajaju različite poljorivredne kulture, što je svakako dobar znak za ekologiju. Nadalje, u blizi češke TE je instalirana „ekološka kutija“ koja alarmira češku Agenciju za zaštitu životne sredine ukoliko nivo zagađenosti vazduha pređe dozvoljenu granicu!

Ono što zabrinjava je da Česi nijesu obećali da će izvršiti toplifikaciju Pljevalja, što je uslov svih uslova za poboljšanje ekološke situacije u tom gradu.

Izgradnjom drugog bloka TE „Pljevlja“, Crna Gora bi konačno imala izbalansiran elektroenergetski sistem kojim bi se dodatno garantovala sigurnost napajanja svih potrošača. Osim benifita države i građana veliku korist imao bi i grad Pljevlja, jer bi se kroz repro-lanac sa Rudnikom uglja, tokom gradnje, i kasnije uposlilo više stotina radnika.

Kada je potpisnik ovih redova 2007. godine, prilikom jedne od posjeta termoelektrani, upitao čuvenog sdirektora Slavka Vukašinovića kada bi trebalo da počne gradnja novog bloka, budući da je izgrađeno 25 odsto infrastrukture on je odgovorio: „Trebalo je to završiti još prije 15 godina. Uz izgradnju drugog bloka i HE „Komarnica“ imali bi najbolji energetski sistem na Balkanu.

„Ukoliko se ne bi išlo u gradnju termoizvora u pljevaljskom regionu, uz najavljeno gašenje prvog bloka, ostalo bi neiskorišćeno u pljevaljskom i maočkom basenu oko 150 miliona tona uglja. Crna Gora bi u tom slučaju duplirala deficit struje, bez posla bi ostalo oko 1.000 radnika TE i Rudnika uglja, a svi znamo da bez energetske nezavisnosti nema stvarne nezavisnosti.