U Pljevljima je tokom čitavog prethodnog dana zagađenost vazduha bila daleko iznad zakonom dozvoljenih parametara, da bi tokom noći eskalirala u alarmantno stanje izuzetno opasno po zdravlje ljudi.

Najveća izmjerena satna koncentracija PM 10 zagađujućih čestica u vazduhu u toku prethodne noći sa mjerne stanice u Gagovića imanju u Pljevljima zabilježena je u 23 sata i iznosila je 620,2 mikro grama po metru kubnom, što predstavlja ekstremno zagađenje vazduha, nešto veće od 12 puta u odnosu na dozvoljenih 50 ug/m3.

U toku prethodnog dana i noći i pored ovako ekstremnog zagađenja vazduha u Pljevljima nije bilo oglašavanja iz Agencije za zaštitu životne sredine,Instituta za javno zdravlje i opštine Pljevlja. Građani Pljevalja su kao i mnogo puta ranije prepušteni sami sebi. Zato i ne čudi što svake godine u Pljevljima oboli veliki broj građana od najtežih bolesti i što su posebno ugrožena djeca koja u vrijeme grejne sezone, a posebno u vrijeme ekstremnog zagađenja vazduha idu u školu, dok nadležno ministarstvo uporno ćuti.Kod školske djece je ovih dana zabilježena iritacija respiratornih organa i uporan kašalj.

Ono što je očigledno je da kad vladaju nepovoljni klimatski uslovi za pljevaljsku kotlinu (stabilno vrijeme, magla, povećana vlažnost), a usled sagorjevanja najviše uglja u TE i individualnim ložištima, prašine od Rudnika uglja i izduvnih gasova automobila, dolazi do velikih prekoračenja PM10 čestica, kao i drugih parametara (SO2, benzopiren, CO2, PM i drugih zagađujućih čestica.

I prelazak više od hiljadu građana Pljevalja na grijanje svojih stambenih prostorija peletom nije doprinijelo na smanjenje štetnih materija u vazduhu u ovako ekstremnim uslovima sa maglom punom smoga koja teško odlazi u atmosferu.

PM10 čestice (eng. particulate matter – PM) spadaju u grupu najopasnijih zagađujućih materija. One se sastoje od veoma malih čestica u tečnom ili čvrstom agregatnom stanju. Zbog svog malog prečnika, koji je manji od 1/7 debljine ljudske dlake, prilikom udisanja mogu stići i do najdubljih djelova pluća.

PM10 čestice izazivaju ili pogoršavaju astmu, bronhitise i druga oboljenja pluća, a samim tim smanjuju ukupnu otpornost organizma. PM10 posebno loše utiču na djecu, trudnice, stare i bolesne. PM10 umanjuju i vidljivost tokom dana, jer stvaraju efekte vidljivosti koji su tipični za izmaglicu koja se često prepoznaje kao smog.

Iz Instituta za javno zdravlje Crne Gore su prije nekoliko dana objavili preporuku za građane kojih se treba pridržavati prilikom ekstremnog zagađenja vazduha :

• Smanjite i održavajte fizičku aktivnost na niskom nivou.

• Izbjegavajte aktivnosti na otvorenom pri kojima dišete brže ili dublje. Preferirajte šetnju umjesto trčanja ili aktivnosti u unutrašenjem prostoru.

• Izbjegavajte prometne ulice i saobraćajnice gdje je koncentracija respirabilnih čestica veća usljed zagađenja koja potiču od prevoznih sredstava (automobila, kamiona i sl.).

• Boravite u zatvorenom prostoru u području sa što je moguće čistijim vazduhom. Naročito je bitno obezbijediti da je prostorija za spavanje najmanje ugrožena spoljašnjim i unutrašnjim zagađenjem. Dobar izbor je da prostorija obavezno bude bez uređaja za grijanje prostora fosilnim gorivima. Ako soba ima prozore koji su okrenuti ka saobraćajnici treba ih držati zatvorene.

• Koristite klima uređaje ili sisteme grijanja koji imaju odgovarajuće filtere ili su dizajnirani tako da ne uvlače spoljašnji vazduh u prostorije za boravak. Ako grijno tijelo pruža mogućnost korišćenja svježeg spoljašnjeg vazduha, treba onemogućiti unos svježeg vazduha spolja.

• Redovno održavajte i čistite filtere vazduha, kako bi se omogućio dobar protok vazduha u zatvorenom prostoru. Uređaji za prečišćavanje vazduha mogu pomoći u popravljanju kvaliteta vaduha u zatvorenom prostoru, ali treba voditi računa da se ne koriste uređaji koji proizvode ozon, jer će se u tom slučaju povećati zagađenje u stambenom prostoru.

• Smanjite zagađenje vazduha u vašem domu tako što ćete zabraniti pušenje u prostorijama u kojima boravite, sisteme grijanja prilagoditi i primjenjivati one koji ne stvaraju unutrašnje zagađenje i PM čestice, izbjegavati korišćenje svega što sagorijeva kao što je drvo u kaminima, otvorenim ložištima, uređaje za grijanje prostorija fosilnim gorivima, plinske šporete i šporete/peći na čvrsta goriva.

• Vodite računa pri održavanju čistoće u zatvorenim prostorijama. Čišćenje pokreće čestice koje se već nalaze unutar vaših prostorija, stoga treba po mogućnosti koristiti usisivače koji imaju filtere koji zadržavaju čestice u visokom procentu (npr. HEPA filter). Pri čišćenju treba dati prednost vlažnom čišćenju koje može pomoći u smanjenju količine prašine.

• Kada se kvalitet ambijentalnog vazduha poboljša, treba otvoriti prozore i provjetriti prostorije.

• Pratite preporuke Agencije za zaštitu prirode i životne sredine kao i vremensku prognozu kako bi što bolje planirali aktivnosti za vrijeme kada se poboljša kvalitet vazduha, kao što je na primjer pojava vjetrova ili kiša koji doprinose čišćenju vazduha. Kada se kvalitet ambijentalnog vazduha poboljša iskoristite ovo vrijeme da boravite na otvorenom.

• Pratite uputstva Agencije za zaštitu prirode i životne sredine, lokalne higijensko-epidemiološke službe i Instituta za javno zdravlje Crne Gore u cilju prevencije i zaštite zdravlja u slučajevima povećanog zagađenja vazduha.

Uredbom o utvrđivanju vrsta zagađujućih materija, graničnih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazduha (“Sl. list CrneGore”, br. 25/2012) se utvrđuje prag upozoravanja za sumpor(IV)oksid SO2 i azot(IV)oksid NO2 sa aspekta zaštite zdravlja ljudi, kao i prag upozoravanja i prag obavještavanja za ozon, sa aspekta zaštite stanovništva, odnosno osjetljivih grupa pri kratkotrajnom izlaganju povećanim koncentracijama ozona (Prilog 8), propisuju se obaveze Agencije za zaštitu životne sredine u slučajevima prekoračenja praga upozoravanja i praga obavještavanja (član 12) u pogledu obavještavanja javnosti i definišu posebne mjere upozoravanja stanovništva u slučaju prekoračenja pragova upozoravanja ili praga obavještavanja (Prilog 9).