U Crnoj Gori godišnje od karcinoma oboli oko 20 djece, dok su prošle godine maligna oboljenja registrovana kod preko 3.000 odraslih, pokazuju podaci Instituta za bolesti djece i Kliničkog centra Crne Gore (KCCG).

Prema ovim podacima, bukvalno svakog dana po osam građana oboli od najteže bolesti.

U Instituta za bolesti djece kažu za naše novine da su najčešći hematološki maligniteti kod djece leukemije i limfomi, a potom tumori centralnog nervnog sistema (CNS).

– Trenutno se na Odjeljenju za hematologiju i onkologiju Instituta za bolesti djece (IBD) liječi jedanaestoro djece. U zavisnosti od tipa kancera, kod neke djece se kompletna dijagnostika i liječenje mogu sprovesti u našoj zemlji, dok se kod nekih tipova maligniteta, recimo solidnih tumora, neke procedure ne mogu sprovesti u Crnoj Gori, pa se djeca upućuju u relevantne centre u okruženju – kažu iz Instituta.

Kada je u pitanju liječenje, u ovoj zdravstvenoj ustanovi objašnjavaju da uspješnost zavisi od tipa maligne bolesti.

– Kod leukemija npr. ALL petogodišnje preživljavanje se kreće oko 90 odsto, AML 65 odsto, kod tumora CNS-a zavisi od tipa tumora, lokacije i dostupnosti za operativno liječenje. Uglavnom, procenti preživljavanja u našoj zemlji ne odstupaju od zvanične medicinske statistike. U dječjem uzrastu veliku ulogu u razvoju maligne bolesti igra, između ostalog, genetika na koju se ne može uticati. Potom ponašanje budućih majki u toku trudnoće, za koje se može reći da je, zahvaljujući preventivnim pregledima i akcijama edukacije o zdravim stilovima života, zadovoljavajuće. Takođe, ne povećava se procenat izloženosti fetusa zračenju i drugim teratogenim efektima koji bi mogli dovesti do povećanog obolijevanja od kancera u dječjem uzrastu – navode iz Instituta.

Dodaju da nema registara djece oboljele od malignih bolesti, kao i da je u ovoj godini 24 mališana oboljelo od karcinoma.

– Fond za zdravstveno osiguranje ima sklopljene ugovore sa svim relevantnim ustanovama za liječenje malignih bolesti kod djece u okruženju, i za svaku proceduru koja se ne može izvesti u našoj zemlji ili liječenje koje je potrebno sprovesti (transplantacija kostne srži, npr.) djeca se upućuju u inostrani centar. Nijedno dijete koje ima kancer nije uskraćeno za njegu i terapiju koja je predviđena zvaničnim medicinskim protokolima. U poslednje vrijeme država izdvaja i sredstva za vanbolnički život roditelja i djece koja se liječe u inostranstvu, a imaju potrebu da borave van bolnice između ciklusa terapije.

Aktuelno sakupljanje pomoći putem SMS poruka je za procedure koje zvanična medicinska struka nije prepoznala kao standardne u liječenju, te se u nekim klinikama izvode kao alternativna ili eksperimentalna medicina. Nijedna država u svijetu ne može da finansira taj tip tretmana ili liječenja, pa tome i služe humanitarne organizacije – kazali su u Odjeljenju za hematologiju i onkologiju Instituta za bolesti djece.

Pozivajući se na procijenu Globocana (posebni softer Svjetske zdravstvene organizacije koji mjeri procjenu opterećenja populacije kancerom), direktorka Instituta za onkologiju KCCG Sanja Lekić kaže da su u prošloj godini u Crnoj Gori bila 3.184 nova slučajeva obolijevanja od malignih neoplazmi, od čega 1.705 kod muškaraca a 1.479 kod žena. Najčešće obolijevanja su od kancera pluća, dojke i debelog crijeva.

– Kao što je poznato, Crna Gora ima tačne podatke iz Registra za rak za 2013. godinu. Prema tim podacima, 2013. godine je registrovano ukupno 2.459 malignih neoplazmi (bez nemelanomskih malignih neoplazmi kože) od kojih je 1.281 registrovano kod muškaraca (52,1 odsto) a 1.178 kod žena (47,9 odsto). Vodeće lokalizacije kod muškaraca su bile karcinom pluća, debelog crijeva i prostate. Vodeće lokalizacije kod žena bile su karcinom dojke, debelog crijeva i pluća. Vodeće lokalzacije kod oba pola povezane su sa faktorima rizika koji se mogu prevenirati mjerama primarne prevencije čiji je cilj smanjenje učestalosti bolesti, upravo modifikovanjem ovih faktora rizika (pušenje duvana, fizička neaktivnost, gojaznost, nezdrava ishrana i prekomjerena konzumacija aklohola) – upozorava Lekićeva.

U grupi mlađih odraslih muškaraca (20-34 godine) vodeći je karcinom testisa, a kod mlađih žena karcinom dojke i grlića materice. U uzrastu od 35 do 49 godina karcinom pluća je najčešći kod muškaraca, a kod žena karcinom dojke i grlića materice.

– U starosnoj kategoriji 50-64 godine, koja ujedno predstavlja starosnu katergoriju u kojoj je registrovan najveći apslutni broj malignih bolesti, kod muškaraca je dominantna lokalizacija karcinom pluća, a kod žena karcinom dojki. Slična je situacija i u grupi od 65 do 74 godine, dok je kod starijih od 75 godina najviše regstrovan nemelanomski maligni tumori kože, nakon čega slijede kod muškaraca karcinom prostate i pluća, a kod žena karcinom dojke i debelog crijeva – navodi Lekićeva.

Teret za društvo i zdravstvo

Lekićeva dodaje da su maligne bolesti drugi vodeći uzrok smrtnosti u Evropskoj uniji nakon kardiovaskularnih bolesti.

– Podaci Globocana iz februara 2021. godine ukazuju da je na globalnom nivou bilo 19,3 miliona novooboljelih i 10 miliona umrlih od malignih bolesti u 2020. godini. Treba naglasiti da je u Evropi registrovano 22,8 odsto novooboljelih, to predstavlja 2,6 miliona od ukupnog broja oboljelih na globalnom nivou, a 19,6 odsto umrlih, odnosno 1,2 miliona od ukupnog broja umrlih u svijetu, iako njeno stanovništvo čini svega 9,7 odsto svjetske populacije. Ovi podaci ukazuju da malgne bolesti predstavljaju veliki teret za društvo i zdravstvene sisteme. Procjenjuje se da će 2040. godine na globalnom nivou biti 28,4 miliona novooboljelih što je 47 odsto više u odnosu na 2020. godinu, odnosno na godišnjem nivou predstavlja dodatnih 9,1 milion novooboljelih od malignih bolesti – zaključuje Lekićeva.

Nema liste čekanja za pristup ljekovima

– U Crnoj Gori postoji dobra lista ljekova za liječenje malignih bolesti. Takođe, važna činjenica je da, za razliku od većine zemalja u reginu, ne postoje liste čekanja za pristup inovativnim lijekovima. Međutim, kako onkologija kao grana napreduje veoma brzo i istraživanja novih ljekova su frekventna, posebno u pravcu imunoterapije i ciljane terapije to je i trend praćenja ovih inovacija potreban što se ogleda kroz redovna ažuriranja aktulne liste ljekova. Uprkos napretku u liječenju i dostupnosti savremenih vidova liječenja, naši napori, u svim društvenim sferama, moraju biti usmjereni na smanjenje faktora rizika i ka ranom otkrivanju bolesti kada su i ishodi liječenja najbolji – objašnjava doktorica Lekić.