Pljevlja u periodu osmanske uprave

Padom srednjovjekovne srpske države pod tursku vlast, Pljevlja 1465. godine postaju dio Osmanskog carstva. Do 1532. godine, u upravno-administrativnom pogledu, ona su u sastavu nahije Kukanj koja je bila u nadležnosti prijepoljskog kadije. Kasnije, jedno vrijeme, Pljevlja su bila kadiluk koji se sastajao od nahija Pljevlja, Kukanj, Vraneš, Kričak i Poblaće. Prema osmanskim dokumentima kao nahija u ovom kraju pominju se i Drobnjak i Bukovica. Prema popisnom defteru iz 1585. godine navodi se da nahija Kukanj obuhvata kasabu Pljevlja sa okolnih 110 seoskih naselja, a nahija Poblaće imala je 29 seoskih naselja. Pod sadašnjim imenom Pljevlja se prvi put pominju u prvoj polovini 14. vijeka i to kao trg i raskršće. Najnovija istraživanja govore da se u dubrovačkom arhivu Pljevlja pominju 1339. godine. Prema predanju grad je dobio ime po tome što se sa manastirskih imanja rasipala pljeva u doba vršidbe po krovovima naselja.

U vrijeme osmanske uprave Pljevlja su nosila naziv Taslidža ( taš – kamen, ilixa – banja ). Međutim, tokom osmanske uprave koristila su se oba imena naselja.

Prije dolaska Osmanlija Pljevlja su predstavljala važan saobraćajni čvor. Jedan put vodio je od Kotora i Risna preko Grahova, Nikšića, Krnova, Šavnika, Jezera, Lever Tare, do Pljevalja, a potom nastavljen preko Prijepolja, Sjenice, Novog Pazara, dolinom Zapadne Morave i dalje prema sjeveru. Značajan je za trgovinu bio i put koji je od dubrovačkog primorja vodio preko Trebinja, Bileće, Gacka, Sutjeske, Foče preko Čajniča do Pljevalja. Te komunikacije predodredile su da Pljevlja budu značajan trgovinski, zanatski i administrativni centar.

Između 1519. i 1532. godine Pljevlja su bila sjedište kadiluka, što mu je otvorilo put da postane kasnije centar Hercegovačkog sandžaka.

Pljevlja sjedište Hercegovačkog sandžaka

Značajan trgovinski i privredni razvoj Pljevlja su imala u 17. vijeku. Godine 1576. pa do 1833. Pljevlja su bila sjedište Hercegovačkog sandžaka. Tada su prerasla u veće urbano naselje. Od srednjovjekovnog trga postala su kasaba. U to vrijeme ovaj grad postaje jedan od značajnijih sudsko-adminsitrativnih i privrednih gradova bosanskog ejaleta. Urbani razvitak Pljevalja vezan je za ime Husein paše Boljanića, čovjeka koji je poticao iz ovih krajeva. U 17. vijeku, bilježi Evlija Čelebija, Pljevlja su imala oko 500 kuća. U jednom mletačkom izvještaju iz 1626. godine piše da grad ima 500 do 600 kuća. U čaršiji je bilo više dućana, tri hana, više zanatskih i trgovinskih dućana. Poznati su pljevaljski zlatari, kujundžije, kovači, po kojima su nastala prezimena Zlatarići, Kujundžići, Kovačevići, Bojadžići i drugi. Prerada kože, proizvodnja vune i proizvoda od vune, puškarski zanati i druge zanatske djelatnosti zadivili su mnoge trgovce koji su u ovaj grad dolazili sa strane.

Evlija Čelebija 1664. godine piše da su u ovoj kasabi najugledniji ljudi, nosioci visokih vojnih zvanja, predstavnici Porte, starješine esnafa, janjičarskih serdara, haračkih povjerenika, brojni trgovci, zanatlije, nadzornici, muftije, predstavnici šerifa. U istom zapisu Čelebija bilježi da su Pljevlja tada imala 700 kuća, sa oko 200 dućana. Pominje se i vinogradarstvo kao zanimanje u dolini Ćehotine i Poblaćnice.

Pljevlja su bila poznata u čitavoj Osmanskoj carevini po umjetničkom puškarskom zanatu, izradi dugih pušaka. Prema pisanju Čelebije, Pljevljaci nijesu dozvoljavali strancima da se bave puškarskim zanatom, zašta su imali podršku Porte. Za Pljevljake kaže ”da su svi gostoljubivi, plemeniti i čovječni ljudi”.

Između 1729. i 1739. godine u Pljevljima su harale opasne bolesti, kao i u drugim urbanim sredinama, kuga, prije svega, od koje je stradao znatran broj stanovništva. Godine 1818. izgorjela je sva čaršija, a 1833. zahvatila je kuga ovaj grad, usljed čega je smanjen broj stanovnika. U toku Prvog srpskog ustanka ustanički nemiri su zahvatili i pljevaljski kraj, pa je paša Selmanović tražio pomoć od vezira. Ustanici su dočekali vezirovu vojsku na padinama Ljubišnje, gdje su im se pridružili drobnjački ustanici. Taj ustanak je ugušen. Osmanlije su imali svirep odnos prema podanicima, usljed čega su mnogi stanovnici napustali svoja dotadašnja boravišta i naseobine i išli u druge krajeve. Usljed masovnih seoba stanovništva bila je ugrožena ekonomska moć vlastodržaca, pa je jednim carskim fermanom garantovana bezbjednost svima koji se vrate. Zbog nepodnošljivih uslova života i obaveza prema vlasti, u narodu je jačala nacionalna svijest, iskazana u mnogim bunama, otporima i hajdučkim akcijama protiv osmanske vlasti. Značajan je doprinos stanovništva pljevljaskog kraja u borbama koje su vođene protiv Osmanlija, u Bici na Šarancima 1862. godine, Babinskoj buni 1875. godine ( Bobovska buna, borbe u Premćanima, borbe na Javorju, Pribojskoj Banji, Prošćenju i drugim mjestima ).

Pljevlja su 1865. godine u sastavu Novopazarskog sandžaka a 1877. formiran je pljevaljski sandžak u koji su, pored Pljevalja, ušli Priboj, Pljevlja i Prijepolje. U Hercegovačkom ustanku bio je značajan uticaj Pljevalja.

NASTAVIĆE SE…